A

ablatief m. 1 galijk

ablaut m. 1 afklank

abstract bn. 1 afgeleid

academie v. 1 gilde 2 leergilde

academisch bn. 1 gildig 2 leergildig

accessoire v. 1 toebehoren

accijns m. 1 bruikheffing (met bruik voor consumptie)

accordeon o./m. 1 balgharp (vgl. blaasbalg)

accu m. 1 stroomvat

accusatief m. 1 lijdelijk

acne v. 1 de overtalg

acrobaat m. 1 kunsteling

acteren ww. 1 spelen, schouwspelen

acteur m. 1 schouwspeler (Duits Schauspieler, Noors skuespiller)

actie v. 1 daad, handeling 2 beweging 3 betoging 4 (beeld) vaart, daadkracht

actief bn. 1 dadig, werkzaam

activeren ww. 1 dadigen, verwerkzamen

activisme o. 1 daadzin

activistisch bn. 1 daadzinnig

acupunctuur v. 1 naalding

acuut bn. 1 schielijk 2 dringend

adapter m. 1 omzetter

admiraal m. 1 vlootheer

adolescent m. 1 jongeman

adolescente v. 1 jongevrouw

adolescentie v. 1 volwassing (vgl. volwassen)

adopteren ww. 1 aannemen

adoptie v. 1 aanneming, aanname

adoptiekind o. 1 aangenomen kind

adrenaline v. 1 noodstof

adres o. 1 woonmerk

adverteren ww. 1 aankondigen

advocaat m. 1 dingman, -lui, -lieden (~ geding), de voorspraak (Middelnederlands voresprake), de aanwoud (Duits Anwalt)

aërodynamica v. 1 stroomlijnkunde

aërodynamisch bn. 1 gestroomlijnd, stroomlijnig

aforisme o. 1 zinspreuk

afrodisiacum o. 1 lustmiddel

agenda v. 1 dagwijzer 2 spreeklijst

agent m. 1 diender 2 zaakvoerder

agglomeratie v. 1 stadland

agrarisch bn. 1 landbouw-

agrarische sector m. 1 landbouwschare

agressie v. 1 aanval, aanvallendheid

agressief bn. 1 aanvallend

agressiviteit v. 1 aanvallendheid

aids m. 1 weerstandsverlamming

airbag m. 1 vangbalg (vgl. blaasbalg)

alarm o. 1 wapenroep, de noder

alarmcentrale v. 1 de nodermedem, -s (zie centrale)

alarmeren ww. 1 noderen

albatros m. 1 reuzenmeeuw

albino m. 1 witteling

album o. 1 bundel

alcohol m. 1 roeswater, roezel, geest 2 sterke drank

alcoholisme o. 1 drankzucht

alcoholist m. 1 dranker (vgl. zanger bij zang, zingen)

alfabet o. 1 stavenschat (zie letter, vgl. woordenschat)

algebra v. 1 stelkunde

alibi o. 1 het elders, eldersbewijs

alien bn. 1 (algemeen) elling (vgl. elders, Middelnederlands el ‘ander’, els ‘anders; elders’)

alien m. 1 (algemeen) elling 2 (menselijk) vreemdeling

alinea v. 1 zinblok

allegorie v. 1 beeldspraak

allergie v. 1 overgevoeligheid

allergisch bn. 1 overgevoelig

allochtoon bn. 1 uitheems

allochtoon m. 1 uitheemse, uitboorling

almanak m. 1 jaarboekje

altaar o. 1 wijbed, de harg, herg (Oudhoogduits harug)

alternatief bn. 1 anderling

alternatief o. 1 de anderling

altruïsme o. 1 anderzin

altruïstisch bn. 1 anderzinnig

alveolaar bn., alveolair 1 rands

alveolaar v., alveolair 1 randklank

ambassade v. 1 rijksbodehuis

ambassadeur m. 1 rijksbode

ambivalent bn. 1 tweewaardig

ambulance v. 1 spoeder

amfibie m. 1 oeverdier, oeverling

amfibisch bn. 1 oeverzaam

anachronisme o. 1 tijdstrijdigheid

anachronistisch bn. 1 tijdstrijdig

anagram o. 1 husselwoord

analfabeet m. 1 schriftonbekwaam

analogie v. 1 voorbeelding

analoog bn. 1 wijzermatig (vgl. digitaal)

anarchie v. 1 onbewind 2 wetteloosheid

anarchisme o. 1 onbewindzin

anarchistisch bn. 1 onbewindzinnig

anjer v. 1 nagelijn

anorexia v. 1 dunzucht

Antarctica o. 1 Zuidernaafland (zie zuidpool)

Antarctisch bn. 1 Zuidernaafs

antibioticum o. 1 remstof

anticiperen ww. 1 vooruitlopen

anticlimax m. 1 neertrap 2 domper

antiek bn. 1 oudtijds

antiek o. 1 de oudernis (vgl. wildernis)

antilope v. 1 wildsbok (Afrikaans wildsbok)

antoniem o. 1 tegenwoord

antraciet bn. 1 koolgrijs

antropologie v. 1 menskunde

apostel m. 1 geloofsbode

apparaat o. 1 toestel

appartement o. 1 woningraat, raat

aquaduct o. 1 waterbrug

arboretum o. 1 bomentuin (vgl. pinetum, dierentuin)

Arctica o. 1 Noordernaafland (zie noordpool)

Arctisch bn. 1 Noordernaafs

arena v. 1 het krijt

arsenaal o. 1 wapenhuis

arts m. 1 de laak (Oudengels lǽce, Oudfries létze, Deens læge)

artikel o. 1 stuk, bericht 2 gelid 3 waar

artillerie v. 1 geschut

asbest o. 1 brandloos, steenvlas

asfalt o. 1 de/het wegenteer

asiel o. 1 opvang

asielzoeker m. 1 opvangzoeker

asociaal bn. 1 onmaatschappelijk

asperge v. 1 wortelspruit

assimilatie v. 1 aanlijking, eendering

assimileren ww. 1 aanlijken, eenderen

associatie v. 1 gemating, verbinding, verband

associëren ww. 1 gematen, -te, verbinden, in verband brengen

assonantie v. 1 klinkerrijm, halfrijm

assortiment o. 1 aanbod, warenkeuze

astrofysica v. 1 sterrenwildkunde, sterrenmaterkunde (zie fysica)

astrologie v. 1 sterrenwichel

asymmetrie v. 1 onevenmaat

atelier o. 1 werkstede

atheïsme o. 1 ongodzin, godloochening

atheïstisch bn. 1 ongodzinnig, godloochenend

atomair bn. 1 ondelzaam

atoom o. 1 het ondel (vereenvoudigd uit bestaand ondeel ‘atoom’, naar on-delig, vgl. Grieks átomos ‘ondeelbaar’, individu)

atoomfysica v. 1 ondelkunde

atoomnummer o. 1 het ondeltal, merkeltal (zie proton)

auditie v. 1 horing

auto m. 1 wagen

autochtoon bn. 1 inheems

autochtoon m. 1 inheemse, inboorling

autodidact m. 1 zelflerende

automaat m. 1 de eigenmaat

automatisch bn. 1 eigenmatig

automatisch bw. 1 eigenmatig, vanzelf

automatiseren ww. 1 eigenmatigen

automobilist m. 1 wagendrijver, drijver

autoritarisme o. 1 gezagzin

autoritair bn. 1 gezagzinnig

 

B

baai m./v. 1 de wijk (IJslands vík)

baby m./v. 1 boreling, kindje

babyboomer m. 1 geboortegolver

bagage v. 1 reisgoed, de/het maalnis (naar maal voor koffer)

bagatelliseren ww. 1 verluttelen

ballistiek v. 1 worpkunde

ballistisch bn. 1 worpkundig

barbecue m. 1 de braai (Afrikaans braai, ~ braden)

basis v. 1 grond, grondslag, de stoem (Gotisch stōma, ~ stam, staan), de stadel (~ staan)

batterij v. 1 geschutsblok 2 stroomhuls

beige bn. 1 zandig

benzine v. 1 de wagenstook, stook (vgl. kerosine), brandstof

benzinetank m. 1 stookvat

benzinestation o. 1 stookhouder (zie station)

beton o. 1 gietsteen

bibliotheek v. 1 boekhof, boekhaven

bilabiaal bn. 1 beilips (vgl. beide)

bilabiaal v. 1 beilipklank

binair bn. 1 tweetallig

biodiversiteit v. 1 levensveelvoud

biologie v. 1 levenskunde, lijfkunde

biomassa v. 1 levensmas, lijfmas (zie massa)

bioscoop m. 1 velmhuis (zie film)

biotoop m. 1 levenskring (vgl. kringloop, ecologie)

biseksueel bn. 1 beiminnig

biseksualiteit v. 1 beimin (vgl. beide)

bitumen o. 1 aardhars, vijterlijm (zie olie)

boeket o. 1 tuil, ruiker

boiler m. 1 zieder (vgl. koken)

boter v. 1 de smeer (Noors smør), de ank (gewestelijk Duits Anke)

bovennatuurlijk bn. 1 bovenwilds

brainstorm m. 1 denkvlaag, werveldenk

browsen ww. 1 struinen, -de

browser m. 1 struiner

bug m. 1 luis, het euvel

bühne v. 1 de beun

bureau o. 1 het werkberd (zie tafel)

 

C

cabine v. 1 de boede (Middelnederlands boede ‘gebouwtje’, Engels booth)

café o. 1 leuting (vgl. leut ‘koffie; pret’, leuteren ‘kletsen’), de zeet (~ zitten)

camera v. 1 beeldvester (Middelnederlands vesten ‘vastleggen’)

camouflage v. 1 schutting, darning (Duis Tarnung)

camoufleren v. 1 schutten, darnen (Duits tarnen, vgl. Oudsaksisch darno ‘heimelijk’)

capsule v. 1 huls

caravan m. 1 de togel

categorie v. 1 tak, afdeling

cel v. 1 de koof (Middelnederlands cove ‘huisje’, IJslands kofi)

celbiologie v. 1 kooflevenskunde, kooflijfkunde

cellulair bn. 1 kofelijk

cement o./m. 1 bindleem

censuur v. 1 uitingstoezicht

cent m. 1 het hondel (~ honderd, vgl. procent)

centraal bn. 1 middelst, midden-, medem (Gotisch miduma ‘middelste’, vgl. Medemblik), hoofd-

centraal station o. 1 hoofdspoorhof, hoofdbaanhof (Duits Hauptbahnhof)

centrale v. 1 de medem, -s (zie centraal), werk (Duits Werk)

centralisatie v. 1 vermiddering, vermedeming

centraliseren ww. 1 vermidderen, vermedemen

centrifuge v. 1 zwiertuig

centrum o. 1 (algemeen) midden, het medem, -s (zie centraal) 2 (stad) kern, hart

ceremonie v. 1 de plecht (naar plechtig)

ceremonieel bn. 1 plechtig, plecht-

certificaat o. 1 wismerk

champignon m. 1 driesling (Middelnederlands drieslinc)

chaos m. 1 de dolm (~ dol, dolen, dwalen)

chaotisch bn. 1 dolmig

chatten ww. 1 kouten

chauvinisme o. 1 de heemdweep

chauvinistisch bn. 1 heemdweper

chemisch bn. 1 scheilijk 2 scheikundig

China o. 1 Zijderijk (vgl. Japan)

Chinees bn. 1 Zijderijks

chip m. 1 spaan

chirurg m. 1 heelwerker, heelwerkkundige

chirurgie v. 1 heelwerkkunde

chromosoom m. 1 erflijfje (vgl. gen)

cijfer o. 1 de talstaf, talstaven (IJslands tölustafur, vgl. letter)

cilinder m. 1 de holk (IJslands hólkur, vgl. verouderd Nederlands holk ‘holte’)

cilindrisch bn. 1 holks

clan m. 1 de sibbe

collectief bn. 1 gezamenlijk, zamend (Middelnederlands sament ‘gemeenschappelijk’)

collectief o. 1 het zamend

collectivisme o. 1 zamendzin

collectivistisch bn. 1 zamendzinnig

combinatie v. 1 bezamening

combineren ww. 1 bezamenen

commercialisatie v. 1 verhandelzaming, bewinsting

commercialiseren ww. 1 verhandelzamen, bewinsten

commercieel bn. 1 handelzaam, bewinstelijk

communicatie v. 1 wederricht, onderrede

communiceren ww. 1 wederrichten, richtte weder, h. wedergericht, onderreden, onderreedde, h. onderreed (Middelnederlands onderreden, vgl. onderling)

compliment o. 1 het vleisel

componist m. 1 gesteller

communisme o. 1 gemeenzin

communistisch bn. 1 gemeenzinnig

computer m. 1 rekenaar, de taluw (IJslands tölva, ~ getal, tellen, taal), de talmaat (naar talmatig voor digitaal)

concentratie v. 1 gemiddering

concentreren ww. 1 gemidderen

concert o. 1 geklank

concreet bn. 1 grijpbaar

concurreren ww. 1 mededingen, wedijveren

condoleren ww. 1 rouwzeggen, deelnemen

condoom o. 1 lidhuls

conducteur m. 1 togeling (naar zowel tog voor trein als togen ‘tonen’ i.v.m. vervoersbewijs)

confrontatie v. 1 staarning

confronteren ww. 1 staarnen (vgl. Middelnederlands sterne ‘voorhoofd’)

congres o. 1 daging (Duits Tagung)

consequent bn. 1 eenvolgend

conservatief bn. 1 behoudzinnig, behoudend

conservatisme o. 1 behoudzin

consument m. 1 bruiker

consumentisme o. 1 bruikzin, bruikzucht

consumptie v. 1 de/het bruik (vgl. accijns)

contact o. 1 voeling 2 aanraking 3 startslot

context m. 1 zinsverband, het gelaas (naar laas voor tekst)

contract o. 1 verdragschrift 2 de tonst (Middelnederlands tonst ‘overeenkomst’)

correlatie v. 1 wederband

correleren ww. 1 wederbinden

cosmetica mv. 1 de smuk

creatief bn. 1 scheps, schepzaam 2 vindingrijk

crème v. 1 room

cultivatie v. 1 betamering 2 bebouwing

cultiveren ww. 1 betameren 2 bebouwen

cultuur v. 1 het tam, tamen, tameren (vgl. wild ‘natuur’)

cultureel bn. 1 tam, tams, tamzaam 2 kunstzinnig

culturele revolutie v. 1 tamerwende

cursus m. 1 leergang

 

D

dame v. 1 vrouwe

datief m. 1 gevelijk

dateren ww. 1 dagstellen

datum m. 1 dagstelling

debat o. 1 redestrijd (naar redetwist voor discussie)

debatteren ww. 1 redestrijden

decadentie v. 1 vervalligheid

decadent bn. 1 vervallig

decennium o. 1 tienjaar, tiening

defaitisme o. 1 loorzin (naar teloor, verloren)

defaitistisch bn. 1 loorzinnig

defensie v. 1 verdediging 2 landsweer (Middelnederlands lantswere, lantwere)

deïndustrialisatie v. 1 ontnijvering

deïndustrialiseren ww. 1 ontnijveren

democraat m. 1 volkmachter

democratie v. 1 (bestel) volkmacht 2 (land) volkdom (vgl. hertogdom, vorstendom)

democratisch bn. 1 volkmachtelijk

demografie v. 1 bevolkingkunde

demografisch bn. 1 bevolkingkundig

dentaal bn. 1 tands

dentaal v. 1 tandklank

dermatologie v. 1 huidkunde

diagnose v. 1 ziekteduiding

dialoog m. 1 tweesprek

diamant o./m. 1 de glaskool, het gloes (~ glas)

dieet o. 1 maalkeur 2 maaltucht

digitaal bn. 1 talmatig (vgl. analoog, computer)

digitalisatie v. 1 talmatiging

digitaliseren ww. 1 talmatigen

dimensie v. 1 afmeting, de meet

-dimensionaal bn. 1 -metig

diploma o. 1 oorkonde 2 kundebewijs

discussie v. 1 redetwist, de kijf (vgl. buiten kijf staan)

discussiëren ww. 1 redetwisten, kijven, keef, h. gekeven

dissimilatie v. 1 aflijking, veronteendering

dissimileren ww. 1 aflijken, veronteenderen

distillatie v. 1 overdamping 2 branding, stoking

distilleren ww. 1 overdampen 2 branden, stoken

district o. 1 het espel (Middelnederlands espel, eetspel)

divers bn. 1 verscheiden, veelvoudig

diversiteit v. 1 verscheidenheid, veelvoud

DNA o. 1 de erveltwijn (met twijn ‘dubbel garen’, zie gen, vgl. RNA)

dokter m. 1 de laak (Oudengels lǽce, Oudfries létze, Deens læge)

dolfijn m. 1 de ran, ranen (Oudengels hran)

domein o. 1 het vroon (Middelnederlands vrone)

domesticeren ww. 1 verhuiselijken

donor m. 1 schenker

doseren ww. 1 giften

dosis v. 1 gift

douche m. 1 stortbad, bui (vgl. Engels shower ‘bui; douche’), de bruis, bruizen (Utrechts broes ‘gietertuit’, Duits Brause ‘douche’)

douchen ww. 1 stortbaden, buien, bruizen, -de

dozijn o. 1 twaalftal

dubbel bn. 1 tweevoudig, twijn (~ twee)

 

E

echo m. 1 nagalm

ecologie v. 1 kringkunde (vgl. levenskring, kringloop, biotoop)

ecosysteem o. 1 kringenstelsel (vgl. sterrenstelsel)

economie v. 1 de waardschap (Duits Wirtschaft) 2 waardschapkunde

economisch bn. 1 waardschappelijk (Duits wirtschaftlich) 2 waardschapkundig

egalitair bn. 1 gelijkzinnig

egalitarisme o. 1 gelijkzin

elegantie v. 1 de zwier (naar zwierig)

elektricien m. 1 barnwerker

elektriciteit v. 1 barnkracht, de barn (naar barnsteen ‘brandbare, door wrijven geladen fossiele hars’, vgl. Grieks ēlektron ‘barnsteen’)

elektriciteitscentrale v. 1 de barnmedem, -s (zie centrale), barnkrachtwerk

elektrisch bn. 1 barnkrachtig, barns, barn-

elektrode v. 1 barnnaaf, stroomnaaf

elektromagneet m. 1 barntoger

elektromagnetisch bn. 1 barntoogkrachtig, barntoogs, barntoog-

elektromagnetisme o. 1 barntoogkracht, de barntoog

elektron o. 1 het barnel (zie elektriciteit, -on)

elektronica v. 1 barnelkunde

elektronica mv. 1 barntuig, barnraad (vgl. huisraad)

elektronisch bn. 1 barnmatig

elektrotechniek v. 1 barnvaardigheid

elektrotechnisch bn. 1 barnvaardig

element o. 1 onderdeel 2 het oerel (vereenvoudigd uit oerdeel, vgl. atoom, kwart)

elitair bn. 1 keurs, overhoedig

elite v. 1 de keur, de overhoede (vgl. voorhoede)

elitetroepen mv. 1 keurvolk (vgl. voetvolk)

email o. 1 de smelt (Middelnederlands smelt)

e-mail v. 1 webbericht

embryo o. 1 de vazel (Middelnederlands vasel)

embryologie v. 1 vazelkunde

embryonaal bn. 1 vazellijk

emigrant m. 1 uitwijker

emigratie v. 1 uitwijking

emigreren ww. 1 uitwijken

empirisch bn. 1 ervaarlijk

empirisme o. 1 ervaarzin

empiristisch bn. 1 ervaarzinnig

encyclopedie v. 1 kennistuil (met tuil ‘bundel, bos’)

encyclopedisch bn. 1 kennistuilig, tuilig

energetisch bn. 1 vits

energie v. 1 werkkracht, de vit (meer oorspr. vorm van fut, vgl. Westfries fit ‘hetz.’, Noordhollands fijter ‘levendig’)

energiek bn. 1 vittig, krachtig

entomologie v. 1 zierkunde (zie insect)

estuarium o. 1 de strang (Middelnederlands strang)

etatisme o. 1 staatzin

etatistisch bn. 1 staatzinnig

ethiek v. 1 zedenleer

ethisch bn. 1 zedelijk

etiquette v. 1 beleefdheid

etniciteit v. 1 het volkschap, volkheid

etnisch bn. 1 volks, volkelijk, volkschappelijk

etymologie v. 1 woordwortelkunde, wortelkunde 2 herkomst, wortel

euforie v. 1 de wonne (Middelnederlands wonne ‘vreugde, genot’)

euforisch bn. 1 wonnig

evangelisch bn. 1 heilmarig

evangelie o. 1 de heilmare

eventueel bn. 1 mogelijk, gebeurlijk

evolueren ww. 1 veraarden (vgl. ontaarden)

evolutie v. 1 veraarding

evolutionair bn. 1 veraardelijk

excommunicatie v. 1 verwating

excommuniceren ww. 1 verwaten, verwiet, h. verwaten (Middelnederlands verwaten)

exemplaar o. 1 de uitnoom (~ nemen)

exhibitionisme o. 1 toonzin

exhibitionistisch bn. 1 toonzinnig

existentieel bn. 1 bestanig

existentialisme o. 1 eigenlotzin

existentialistisch bn. 1 eigenlotzinnig

extra- vv. 1 buiten

extra bn. 1 meerlijk, bijlijk

 

F

fabriek v. 1 nijverhal (met nijver voor industrie), werk (Duits Werk)

factor m. 1 bijdrager

faculteit v. 1 deelschap

fakkel v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

familie v. 1 geslacht, de sibbe, de/het maagschap

fan m. 1 dweper, dwaap (Middelnederlands dwaep)

fanatiek bn., fanatisch 1 dweepzinnig, blind ijverig

fanatisme o. 1 dweepzin, blinde ijver

fascisme o. 1 bundelzin

fascistisch bn. 1 bundelzinnig

feest o. 1 de jool (vgl. festival)

feestmaal o. 1 de goom (Middelnederlands gome), het zommel (Oudsaksisch sumbal, IJslands sumbl, ~ tezamen)

feminisme o. 1 vrouwzin

feministisch bn. 1 vrouwzinnig

festival o. 1 hoogtijd, de duld (Gotisch dulþs, gewestelijk Duits Tult, vgl. feest)

figurant m. 1 bijling

film m. 1 de velm (Middelnederlands velm ‘vlies’, Engels film ‘hetz.’, ~ vel)

fluit v. 1 de zwegel (Oudhoogduits swegala)

fluiten ww. 1 zwegelen

focus m. 1 de brandel

foetaal bn. 1 drachtelijk

foetus o. 1 de dracht (Middelnederlands dracht, ~ drachtig, dragen)

folie v. 1 het blid (naar blad en blik)

foneem o. 1 het klankel (vgl. morfeem)

forens m. 1 werkreiziger

forensisch bn. 1 gerichtelijk (Duits gerichtlich)

formeren ww. 1 schapen, schaapte, h. geschaapt (Middelnederlands schapen, Engels shape, zie vorm)

formule v. 1 rekenstelling 2 voorschrift

forum o. 1 de tij, tijg (Middelnederduits tië, Westfaals tîh)

foto v. 1 beeld, beeldschot

fotograaf m. 1 beeldenaar (vgl. kunstenaar)

fotografie v. 1 beeldenarij

fotografisch bn. 1 beeldelijk

foton o. 1 het lichtel (eig. ‘lichtdeeltje’, zie -on)

fruit o. 1 het ooft (Middelnederlands ooft), de wassem (Oudnederlands wahsmo, ~ volwassen)

fysica v. 1 wildkunde, materkunde (naar mater voor materie)

 

G

garage v. 1 wagenstal 2 wagenbedrijf

garderobe 1 kledingruim

gehandicapt bn. 1 misdeeld

gen o. 1 het ervel (vgl. DNA, RNA)

genealogie v. 1 stamboomkunde 2 stamboom

genetica v. 1 erfkunde, erfelijkheidsleer

genetisch bn. 1 erfelijk 2 erfkundig

genitief m. 1 hebbelijk

genoom o. 1 de erveling (zie gen)

giraf v. 1 reikhals

glazuur o. 1 beglazing

gletsjer m. 1 ijsbelt

globalisatie v. 1 verwerelding

globaliseren ww. 1 verwerelden

globalisme o. 1 wereldzin

globalistisch bn. 1 wereldzinnig

glottaal bn. 1 spleets

glottaal v. 1 spleetklank

gluon o. 1 het lijmel (eig. ‘lijmdeeltje’, zie -on)

gordijn o. 1 de voorhang

grammatica v. 1 stafkunde (naar staf voor letter)

granaat v. 1 de knappel (vgl. knappen, appel)

gratis bn. 1 vrij, guns (~ gunnen)

grens v. 1 de mark (Middelnederlands marke), de laak (Twents loake)

gsm m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

 

H

halfautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

hand-out m. 1 het reiksel

hardware m. 1 hardewaar

harmonie v. 1 eendracht, overeenstemming, samenklank

hedonisme o. 1 genotzin, genotzucht

hedonistisch bn. 1 genotzinnig, genotzuchtig

heimwee o. 1 het heemwee, de wenst (Gronings wènst, wìnst)

helikopter m. 1 zwenter (naar zwaaien, wentelen)

helium o. 1 zonnestof

heterogeen bn. 1 veelaardig (vgl. veelvoudig)

heterogeniseren ww. 1 verveelaardigen

heterogeniteit v. 1 veelaard (vgl. veelvoud)

heteroseksueel bn., heterofiel 1 anderminnig

heteroseksualiteit v., heterofilie 1 andermin

homogeen bn. 1 eenaardig (vgl. eenvoudig)

homogeniseren ww. 1 vereenaardigen

homogeniteit v. 1 eenaard (vgl. eenvoud)

homoseksueel bn., homofiel 1 eenderminnig

homoseksualiteit v., homofilie 1 eendermin

horizon m. 1 kim, einder (vgl. wijder voor panorama)

horizontaal bn. 1 kimrecht

hormoon o. 1 drijfstof

horror m. 1 huiver

hygiëne v. 1 reinkunde

hygiënisch bn. 1 reinkundig

hyperniem o. 1 overwoord

hypnose v. 1 bezwevening

hypnotiseren ww. 1 bezwevenen (vgl. Oudsaksisch swevan ‘slaap; droom’, IJslands svefn ‘slaap’)

hyponiem o. 1 onderwoord

 

I

ideaal bn. 1 droombeeldig

ideaal o. 1 droombeeld

idee o. 1 het zinsel (~ zinnen)

ideologie v. 1 (algemeen) zinselzin (zie idee) 2 (geringschattend) zinselarij

ideologisch bn. 1 zinselzinnig

ideoloog m. 1 (algemeen) zinselzinner 2 (geringschattend) zinselaar

identiek bn. 1 gezelvig

identificeren ww. 1 gezelvigen 2 vereenzelvigen

identiteit v. 1 gezelvigheid, zelfheid

identiteitsbewijs o., identiteitskaart v. 1 zelfbewijs

identiteitspolitiek v. 1 zelfheidsbewindschap

idioom o. 1 woordbeeld

idool o. 1 afgod

illusie v. 1 waanbeeld, begoocheling, de goochel

immigrant m. 1 inwijker

immigreren ww. 1 inwijken

impasse v. 1 stokking

improvisatie v. 1 doending

improviseren ww. 1 doenden

incident o. 1 voorval

incidenteel bn. 1 voorvallig

inconsequent bn. 1 wisselvolgend

indirect bn. 1 zijdelings, omweegs

individu o. 1 het ondel (vereenvoudigd uit ondeel, naar on-delig, vgl. atoom), enkeling

individualisme o. 1 ondelzin

individualistisch o. 1 ondelzinnig

individualiteit v. 1 ondelschap, ondelheid

individueel bn. 1 ondelzaam

industrialisatie o. 1 vernijvering

industrialiseren ww. 1 vernijveren

industrialisme o. 1 nijverzin

industrialistisch bn. 1 nijverzinnig

industrie v. 1 nijverheid, de nijver

industrieel bn. 1 nijver, nijverlijk

industrieel m. 1 nijverling

industriële revolutie v. 1 nijverwende

infinitief m. 1 hoofdwijs

informatica v. 1 inlichtingkunde

ingenieur m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper)

initiaal v. 1 voorstaf (zie letter)

initiatief o. 1 voortouw

inkt m. 1 het blak (Oostfries blak, vgl. Engels black ‘zwart’)

inktpot m. 1 de blakhoorn

inscriptie v. 1 inschrift, inkarf

insect o. 1 de zier (Middelnederlands siere ‘mijt, luis’)

inspecteren ww. 1 schouwen, keuren

inspectie v. 1 de schouw, keuring

inspecteur m. 1 schouwer, keurder

installatie v. 1 installing 2 de aanlage (Duits Anlage)

installeren ww. 1 installen, stalde in, h. ingestald

instrueren ww. 1 geleiden

instrument o. 1 werktuig 2 speeltuig

integratie v. 1 invoeging

integreren ww. 1 invoegen

intellect o. 1 het denkschap

intellectueel bn. 1 denkschappelijk

intellectueel m. 1 denker

intelligent bn. 1 denkvermogend

intelligentie v. 1 denkvermogen

internationaal bn. 1 tussenlands, bovenlands (vgl. binnenlands, buitenlands)

internet o. 1 web, overnet

intiem bn. 1 nalijk, innig, vertrouwelijk

intimidatie v. 1 bevrezing

intimideren ww. 1 bevrezen

invalide bn. 1 misdeeld

invasie v. 1 indringing, inval

-isme o. 1 (opvattelijk) -zin 2 (ziekelijk) -zucht

isotoop m. 1 bijdelheid (naar bijdel voor neutron)

-istisch bn. 1 (opvattelijk) -zinnig 2 (ziekelijk) -zuchtig

 

J

jak m. 1 bromrund

jam m./v. 1 smeermoes, het smeerooft (met ooft voor fruit)

Japan o. 1 Zonnerijk (vgl. China)

Japans bn. 1 Zonnerijks

jenever m. 1 wakeling

jeneverbes v. 1 wakel, wakelder (Gelders-Overijssels wakel, wakelder, Duits Wacholder)

jodium o. 1 wierstof

journaal o. 1 de dagschouw (Duits Tagesschau)

journalist m. 1 dagschouwer

journalistiek bn. 1 dagschouwelijk

journalistiek v. 1 dagschouwing

jus m. 1 sap 2 vleesnat, het brod (Engels broth)

juweel o. 1 het gesmijde (Middelnederlands gesmide, ~ smeden)

 

K

kaas m. 1 de joest (Noors ost)

kaasfondue v. 1 de smult

kadaster o. 1 grondboek

kalkoen m. 1 de schruit (Twents schroet)

kamer v. 1 vertrek, de gadem (Middelnederlands gadem)

kampioen m. 1 zeger (~ zege ‘overwinning’)

kanaal o. 1 vaart

kandidaat m. 1 dinger

kanker m. 1 kreeft (Duits Krebs), woekerzucht

kano m. 1 de kaan (Duits Kahn)

kapitaal o. 1 vermogen

kapitalisme o. 1 winstzin

kapitalistisch bn. 1 winstzinnig

kapitein m. 1 (krijgmatig) hoofdman 2 (scheeps) schipper, voerman

karaf v. 1 schenkkan

karavaan v. 1 de reizel

karton o. 1 velbord

katoen o./m. 1 boomwol (Duits Baumwolle)

kaviaar m. 1 de steurkuit

kerncentrale v. 1 de kernmedem, -s (zie centrale), kernkrachtwerk (Duits Kernkraftwerk)

kernenergie v. 1 de kernvit (zie energie), kernkracht

kerosine v. 1 de vliegstook, stook (vgl. benzine), brandstof

keten v., ketting 1 de raaks (Middelnederlands raex, ~ reeks)

keuken v. 1 de zeuden (zie koken)

klassiek bn. 1 ouds (vgl. groots naast groot)

kleur v. 1 de varwe, -n, -s (Middelnederlands varwe, verwe (vanwaar verf), Duits Farbe)

klimaat o. 1 de wedering

klimatologie v. 1 wederingkunde

kliniek v. 1 heeloord

klinisch bn. 1 heels

kloon m. 1 twijking (naar twijk voor kopie)

koffer m. 1 de maal (Middelnederlands male, mael ‘reistas; leren koffer’)

koffie v. 1 leut (vgl. café)

koffiezetapparaat o. 1 leutzetter

koken ww. 1 (aan de kook zijn) zieden, zood, gezoden 2 (doen koken) zoden, -de

koloniaal bn. 1 landnemelijk

kolonie v. 1 landneming

kolonisatie v. 1 landname (IJslands landnám)

koloniseren ww. 1 landnemen

kolonist m. 1 landnemer

komedie v. 1 klucht, blijspel

komeet v. 1 staartster

komiek m. 1 kluchter

komisch bn. 1 kluchtig, grappig

komma v. 1 nagel

kompas o. 1 noordwijzer

kopen ww. 1 beugen, bocht, h. gebocht (Engels buy)

kopie v. 1 de twijk (~ twee)

kopieermachine v. 1 twijker

kopiëren ww. 1 twijken, -te

kort bn. 1 schort (Engels short, ~ opschorten, scheren)

kosmisch bn. 1 heelals

kosmologie v. 1 heelalkunde

krant v. 1 nieuwsblad, dagblad, tijding

kussen o. 1 de bolster

kwadraat o. 1 tweemacht

kwaliteit v. 1 hoedanigheid, watheid 2 edelheid

kwark m. 1 de wrongel

kwart o. 1 het vierel (vereenvoudigd uit vierdeel, Noordbrabants vierel, Duits Viertel, vgl. atoom, element)

kwartaal o. 1 driemaand, viereljaar (zie kwart)

kwartier o. 1 het vierel (zie kwart)

 

L

labiaal bn. 1 lips

labiaal v. 1 lipklank

labiodentaal bn. 1 liptands

labiodentaal v. 1 liptandklank

labiovelaar bn., labiovelair 1 lipzeils

labiovelaar v., labiovelair 1 lipzeilklank

lantaarn v. 1 luchter (vgl. kroonluchter, ~ licht)

laptop computer m. 1 schoter

laryngaal bn. 1 strots

laryngaal v. 1 strotklank

lavendel v. 1 badeling

lectuur v. 1 leesgoed, leesvoer

legitimatie v. 1 wettiging

legitimeren ww. 1 rechtvaardigen 2 wettigen

letter v. 1 de boekstaf, boekstaven, de staf, staven

lettergreep v. 1 stafgreep, woordlid

letterkunde v. 1 verhaalkunde

letterlijk bn. 1 boekstavelijk, stavelijk

liberaal bn. 1 vrijzinnig

liberaliseren ww. 1 vervrijden, -de

liberalisme o. 1 vrijzin

libertarisch bn. 1 zelfbewindzinnig

libertarisme o. 1 zelfbewindzin

limiet v. 1 de schreef (vgl. over de schreef gaan)

liter m. 1 het mengel (Middelnederlands mengel ‘oude vochtmaat, iets meer dan een liter’, Fries mingel ‘liter’)

literair bn. 1 verhaalkunstig

literatuur v. 1 verhaalkunst

locomotief v. 1 de togdreivel (zie trein, motor)

logica v. 1 redemaat (naar redematig voor logisch)

-logie v. 1 -zin

-logisch bn. 1 -zinnig

logisch bn. 1 redematig

logistiek bn. 1 toevoerkundig

logistiek v. 1 toevoerkunde

lokaal bn. 1 plekkelijk, oords

lokaal o. 1 leerruim

lucifer m. 1 zwavelstokje, tonderstokje (Engels tinderstick, Zweeds tändsticka)

lunch m. 1 schaft, het midmaal

lustrum o. 1 het vichtel (vereenvoudiging van vijftal, vgl. gewestelijk vichtien, vichtig naast vijftien, vijftig en achter, kracht uit ouder after, kraft)

lynx m. 1 de los, lossen (Middelnederlands los, Duits Luchs)

M

machinaal bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk

machine v. 1 werktuig, tuig, toestel

machinist m. 1 togvoerder (met tog voor trein)

mechaniek o. 1 werktuiging, tuiging

mechanisch bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk

mechaniseren ww. 1 verwerktuigen, vertuigen

mechanisme o. 1 werktuigwijze, tuigwijze 2 werkwijze, werking

magneet m. 1 toger, toogsteen (Middelnederlands togesteen)

magnetisch bn. 1 toogkrachtig, toogs, toog-

magnetisme o. 1 toogkracht, de toog

magnetron m. 1 straaloven

maliënkolder m. 1 ringhemd, de brunne, brun (Duits Brünne, IJslands brynja)

mammoet m. 1 de vachtnoes (zie olifant)

marechaussee v. 1 rijkswacht

marxisme o. 1 marxzin

marxistisch bn. 1 marxzinnig

masker o. 1 de grijm (Oudsaksisch grímo, IJslands gríma)

masochisme o. 1 lijdlust

masochistisch bn. 1 lijdlustig

massa v. 1 (algemeen) de mas, massen (~ moes of meten) 2 (mensen) menigte, drom

massaal bn. 1 masselijk, mas- 2 gedrom

massief bn. 1 massig, dicht

materie v. 1 stof, de mater (heeft een maat, ~ meten)

materiaal o. 1 bouwstof, matering, de/het timmer (Middelnederlands timmer ‘bouw; gebouw; bouwstof’) 2 gereedschap

materieel bn. 1 stoffelijk, materlijk

materialisme o. 1 (wijsgerig) materzin 2 (maatschappelijk) materingzin 3 (afkeurend) spulzucht

materialistisch bn. 1 (wijsgerig) materzinnig 2 (maatschappelijk) materingzinnig 3 (afkeurend) spulzuchtig

mayonaise v. 1 dooiering (vgl. dooier ‘eigeel’)

medicijn o. 1 geneesmiddel, het lub (Oudengels lyb, IJslands lyf, ~ loof ‘blad’)

medisch bn. 1 geneeskundig, heel-

medisch centrum o. 1 ziekenhuis, het heelmedem, -s (zie centrum)

melodie v. 1 de wijs, de zwin (Oudengels swinn, vgl. muziek)

metaal o. 1 het eer (Middelnederlands eer ‘metaal; koper’, IJslands eir ‘koper’)

metalen bn. 1 eren (Middelnederlands erijn, eren)

methode v. 1 werkwijze 2 leerwijze

metro m. 1 ondergrondse, moltram (met Nederlandse a, zie tram)

metrotunnel m. 1 molbaan (zie tunnel)

microscoop m. 1 kleinkijker

mediëvistiek v. 1 middeltijdkunde

migrant m. 1 omwijker

migratie v. 1 omwijking

migreren ww. 1 omwijken

mijl v. 1 de rast (Gotisch rasta, ~ rust)

militair m. 1 krijgsman, -lui, -lieden, heerling (~ heerschare, hereweg)

militair bn. 1 krijgmatig, krijgelijk, krijgs-

militair-industrieel complex o. 1 krijgnijvergestel

militarisme o. 1 krijgzin

militaristisch bn. 1 krijgzinnig

minister m. 1 bewindsman, bewindsvrouw

ministerie o. 1 bewindshof

mobiel bn. 1 los, woeg (Middelnederlands woeg ‘beweeglijk, ongedurig’, ~ bewegen)

mobiele telefoon m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

molecule v./o., molecuul 1 het bondel (~ bundel, binden, zie -on)

moleculair bn. 1 bondellijk, bondel-

monoculturaliteit v. 1 eentamerheid

monocultureel bn. 1 eentams (zie cultuur)

monogaam bn. 1 eengadig

monogamie v. 1 eengadigheid

morfeem o. 1 het woordel (vgl. foneem)

motor m. 1 (toestel) de dreivel (~ drijven, vgl. beitel bij bijten) 2 (voertuig) razer (vgl. brommer)

multicultureel bn. 1 veeltams (zie cultuur)

multiculturalisme o. 1 veeltamerzin

multiculturalistisch bn. 1 veeltamerzinnig

multiculturaliteit v. 1 veeltamerheid

multi-etniciteit v. 1 veelvolkerheid

multi-etnisch bn. 1 veelvolks, veelvolkelijk

multinational bn. 1 meerlands, meerlandelijk

multinational m. 1 meerlander

museum o. 1 kunsthof, kunsthaven

musiceren ww. 1 zwinzen, zwinsde, h. gezwinsd (Oudengels swinsian, ~ zwaan), klenken (eig. ‘doen klinken’)

muziek v. 1 zwinze, zwinzing (Oudengels swinsung, ~ zwaan), klenking, klankkunst

muziekinstrument o. 1 de zwinzel

muzikaal bn. 1 zwinzig, zwinzelijk, klenkzaam, klankkunstig

muzikant m. 1 zwinzer, klenker

mysterie o. 1 het geruin (Oudsaksisch girúni, vgl. Middelnederlands rune ‘gefluister; geheim overleg’)

mysterieus bn. 1 geruinig, geheimzinnig

 

N

natie o. 1 (aardelijk) volk, de diede, de died (Middelnederlands diet, IJslands þjóð, vgl. Diederik) 2 (statelijk) burgerheid, burgerij, staatsgemeenschap, staatsvolk

nationaal bn. 1 volks, volkelijk 2 lands, landelijk

nationaalsocialisme o. 1 volksmaatschapzin

nationaalsocialistisch bn. 1 volksmaatschapzinnig

nationalisme o. 1 (aardelijk) volksstaatzin 2 (burgerlijk) staatsvolkzin

nationalistisch bn. 1 volksstaatzinnig 2 staatsvolkzinnig

nationaliteit v. 1 (aardelijk) het volkschap 2 (statelijk) het burgerschap

nationaliseren ww. 1 naasten, -te

naturalisme o. 1 (wijsgerig) wildzin 2 (kunstelijk) echtzin (vgl. realisme)

naturalistisch bn. 1 wildzinnig 2 echtzinnig

natuur v. 1 het wild (vgl. cultuur) 2 aard, inborst

natuurkunde v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

natuurkundig bn. 1 wildkundig, materkundig

natuurlijk bn. 1 wild, wilds, wildzaam

natuurlijk bw. 1 vanzelfsprekend, uiteraard

negeren ww. 1 ontachten

neoliberaal bn. 1 nieuw vrijzinnig

neoliberalisatie v. 1 nieuwe vervrijding

neoliberaliseren ww. 1 nieuw vervrijden

neoliberalisme o. 1 nieuwe vrijzin

neurologie v. 1 zenuwkunde

neutraal bn. 1 onzijdig

neutron o. 1 het bijdel (eig. ‘bijdeeltje’, zie -on)

nihilisme o. 1 looszin

nihilistisch bn. 1 looszinnig

nominatief m. 1 noemelijk

noordpool v. 1 noordernaaf (zie pool, Arctica)

nucleair bn. 1 kerns, kern- 2 kernkrachtig

nucleon o. 1 het kernel (eig. ‘kerndeeltje’, zie -on)

 

O

objectief bn. 1 voorwerpelijk

oeuvre o. 1 lijfwerk

offer o. 1 het bloet (IJslands blót), het bloester (Oudhoogduits bluostar), het honsel (Gotisch hunsl), wijgift

offeren ww. 1 bloeten, bliet, h. gebloeten (Oudhoogduits bluozan, IJslands blóta)

olie v. 1 het smout (Middelnederlands smout ‘vet, smeer, olie’), de vijter (Drents fieter ‘kracht; petroleum’, vgl. vet, energie)

olieraffinaderij v. 1 smoutveredeling, vijterveredeling

olifant m. 1 de noes (~ neus)

-on o. 1 (deeltje) het -el (afgeleid uit ondel, zie atoom)

opera m. 1 zangspel

operatie v. 1 (geneeskundig) bewerking 2 (krijgmatig) werkslag

opereren ww. 1 te werk gaan 2 bewerken

opium o. 1 maansap (vgl. maan ‘papaver’ in maanzaad)

optimalisatie v. 1 verbesting

optimaliseren ww. 1 verbesten (vgl. verbeteren)

oranje bn. 1 eel, eluw (Middelnederlands elu ‘geelachtig’), logen (naar loge voor vlam)

orde v. 1 de schik, de tauw (Gotisch tēwō, vgl. Oudengels æltǽwe ‘geheel in orde’, Oudfries eltē ‘hetz.’), de vade (verouderd Duits Fat, Fate, vgl. Oudengels fadian ‘ordenen’)

ordenen ww. 1 schikken, vaden, vaadde, h. gevaad

orgaan o. 1 lijftuig (vgl. zintuig)

organisch bn. 1 lijftuigelijk, lijfelijk

organisme o. 1 lijfeling, lijfwezen

orthodontie v. 1 tandrechtkunde (vgl. tandheelkunde)

orthodontisch bn. 1 tandrechtkundig 2 tandrechtelijk

 

P

paard o. 1 het ros, het hors (Fries hoars, Engels horse), de maar (~ maarschalk, merrie)

paars bn. 1 baas, bazuw (Oudengels basu, ~ bes)

pacifisme o. 1 vredezin

pacifistisch bn. 1 vredezinnig

paleis o. 1 hal

palataal bn. 1 raaks (vgl. Middelnederlands rake, raexe ‘gehemelte’)

palataal v. 1 raakklank

palm m. 1 handvlak, de loef (IJslands lófi), de volm (Oudsaksisch folma) 2 loefboom

pamflet o. 1 vlugschrift

panorama o. 1 vergezicht, de wijder (vgl. einder ‘horizon’)

paperclip m. 1 schuifspeld

papier o. 1 het vezelijn

papieren bn. 1 vezelijn

paraaf m. 1 handmerk

parabool v. 1 booglijn

parachute m. 1 valscherm

parachuteren ww. 1 valschermen

parachutist m. 1 valschermer

paradijs o. 1 de lusthof, de wang (Gotisch waggs, Oudengels Neorxna wang)

paradox m. 1 schijntwist

paradoxaal bn. 1 schijntwistig

paragraaf m. 1 onderstuk

parallel bn. 1 evenwijdig

paranormaal bn. 1 nevenissig (vgl. buitenissig)

paraplu m. 1 regenscherm

parasiet m. 1 teerling m.

parasol m. 1 zonnescherm

paren ww. 1 gaden, -de (Middelnederlands gaden), maren, -de (Gronings moaren, Fries mearje)

parlement o. 1 de landdag (Middelnederlands lantdach, Duits Landtag)

parlementair bn. 1 landdagelijk, landdag-

partij v. 1 (algemeen) deel 2 (staatkundig) schare, hanze 3 (gerechtelijk) zijde

partijdig bn. 1 zijdig

partner m. 1 (zaken) maat (vgl. maatschap) 2 (liefde) gade (vgl. eegade, eega)

patiënt m. 1 zieke, kranke

Pasen m. 1 Ooster, Oosteren (Duits Ostern, Engels Easter)

paspoort o. 1 landsbewijs

pastoor m. 1 herder

patriottisme o. 1 heemmin, vaderlandsliefde

patriottisch bn. 1 heemminnig, vaderlandslievend

patrouille v. 1 omwaak

patrouilleren ww. 1 omwaken

paus m. 1 wijvorst, eevorst (zie religie, priester)

pauze v. 1 de wijl (Middelnederlands wile, wijl ‘tijd; tijdruimte; rust’)

pauzeren ww. 1 wijlen, -de

paviljoen o. 1 het geteld (Middelnederlands getelt, vgl. tent)

pedoseksueel bn., pedofiel 1 kinderminnig

pedoseksualiteit v., pedofilie 1 kindermin

pensioen o. 1 rustgeld

percentage o. 1 hondeltal (zie procent)

periode v. 1 het getijde, tijdspanne

permafrost m. 1 zenevorst (zie permanent)

permanent bn. 1 immerlijk, zene- (vgl. zenegroen, Middelnederlands senewel ‘rond’, eig. ‘immer draaiend’)

perron o. 1 spoorkade, stening

pers v. 1 druktuig 2 drukwezen, nieuwswezen

personage o./m. 1 lieding (zie persoon)

persoon m. 1 de lied (naar lieden)

persoonlijk bn. 1 liedig

persoonlijkheid v. 1 liedigheid

petroleum m. 1 het aardsmout, de aardvijter (zie olie)

pictogram o. 1 beeldteken 2 tekenschrift

pijl m. 1 straal, schicht, de arwe, erwe (Engels arrow, IJslands ör)

pinetum o. 1 dennentuin (vgl. arboretum, dierentuin)

pistool o. 1 het handroor, roor (meer oorspr. vorm van roer ‘buis, vuurwapen’)

pixel m. 1 beeldstip, stip

plaat v. 1 de vlaak (Middelnederlands vlake ‘vlakte’, bij vlak zoals plaat bij plat)

plaats v. 1 plek, stede 2 oord, het loeg (Drents loeg, Gronings loug)

plafond o. 1 gehemelte, hemelwand, bovenwand

planeet v. 1 de bolm (~ bol, bal)

plant v. 1 gewas, kruid, de wort (vgl. wortel, van wortwaal ‘plantstok’)

plantage v. 1 kweekgaard, twachting

planten ww. 1 poten, twachten, -te (verouderd Nederlands twachten)

plasma o. 1 (bloed) de vloem (~ vloeien) 2 (deeltjes) de blassem (Oudnederlands blasma ‘vlam’)

plastic o. 1 het dijg (Gotisch digan ‘kneden’, ~ deeg)

plastic bn. 1 dijgen (vgl. houten, ijzeren enz.)

plastificeren ww. 1 verdijgen, -de

plastisch bn. 1 dijgs

platform o. 1 vloering

playback m./v. 1 schijnzang

playbacken ww. 1 schijnzingen

pleidooi o. 1 dingrede

pleiten ww. 1 dingreden, dingreedde, h. gedingreed

podium o. 1 de beun (Duits Bühne)

polarisatie v. 1 veruitersting, vernaving (zie pool)

polariseren ww. 1 veruitersten, vernaven, -de (zie pool)

politie v. 1 wetwacht

politieagent m. 1 wetwachter

politiebureau o. 1 wetwachthuis

politicologie v. 1 bewindschapkunde

politicus m. 1 bewindschapper

politiek bn. 1 bewindschappelijk

politiek v. 1 de bewindschap 2 de bewindschappij 3 beleid

pols m. 1 de wrist (Engels wrist, vgl. Duits Rist ‘wreef, handrug’)

polygaam bn. 1 meergadig

polygamie v. 1 meergadigheid

pool v. 1 naaf

poort v. 1 het door (Middelnederlands door, Duits Tor)

populier m. 1 esp

portret o. 1 beeltenis

poseren ww. 1 tentoonstaan

positie v. 1 houding, stand 2 de stelle (Fries stelle, Duits Stelle)

postindustrieel bn. 1 nanijver, nanijverlijk

precies bn. 1 nauwkeurig 2 genauw (Duits genau)

pre-industrieel bn. 1 voornijver, voornijverlijk

premier m. 1 eersteling

president m. 1 hoofding 2 voorzitter

presidentieel bn. 1 hoofdinklijk, hoofdings-

prestatie v. 1 leesting (Middelnederlands leestinge, Duits Leistung)

presteren ww. 1 leesten (Middelnederlands leesten, Duits leisten)

priester m. 1 wijman, eeward (Oudsaksisch êoward, Oudengels ǽweweard, zie religie)

printer m. 1 afdrukker

prisma o. 1 lichtwig

privé bn. 1 eigenzaaks

probleem o. 1 vraagstuk, de dweer (vgl. Middelnederduits dwer ‘dwars’,Drents dweren ‘dwarsliggen’)

problematisch bn. 1 dwerig

problematiseren ww. 1 dwerigen

procent o. 1 honderste, het hondel (~ honderd)

procentueel bn. 1 hondellijk

product o. 1 de waar

productie v. 1 vervaardiging

productief bn. 1 maaks, maakzaam

progressief bn. 1 vorderzinnig, vooruitstrevend

progressivisme o. 1 vorderzin, vooruitstrevendheid

project o. 1 het aanwerk (vgl. werken aan)

projector m. 1 beeldwerper, werper

proton o. 1 het merkel (eig. ‘merkdeeltje’, zie -on)

proviand m. 1 reisvoer

provincie v. 1 gewest, de gouw

psychologie v. 1 zielkunde

publiceren o. 1 uitbrengen, openbaren

publiek o. 1 toeschouwers, schouwvolk

punaise v. 1 duimspijker, spikker

pupil m./v. 1 (oog) de zie (Middelnederlands sie, ~ zien) 2 (gezag) de mundel (Duits Mündel, vgl. voogd)

puppy m. 1 de/het welp

puree v. 1 de stamp, de mees, meis (Duits Maisch, Engels mash)

pureren ww. 1 stampen, mesen, -te, meisen, -te (Duits maischen, Engels mash)

purisme o. 1 schierzin, luiterzin

puristisch bn. 1 schierzinnig, luiterzinnig

puur bn. 1 schier, luiter (Middelnederlands luter, luyter, Duits lauter, ontleend als louter)

pyromaan m. 1 brandzuchter, vuurgek

 

Q

quarantaine v. 1 smetschut

quiz m. 1 vraagspel

 

R

racisme o. 1 knoedzin (zie ras)

racistisch bn. 1 knoedzinnig

radicaal bn. 1 wortelzinnig 2 wortellijk 3 ingrijpend

radicalisme o. 1 wortelzin

radio m. 1 de gelver (vgl. Middelnederlands gelve ‘golf’, gelve ‘zaak of gebeurtenis om over te roepen’)

radioactief bn. 1 gelverdadig

radiologie v. 1 gelverkunde

radiostation o. 1 de gelverstadel

ras o. 1 de knoed (Oudhoogduits knuot, ~ kind, kunne)

rationeel bn. 1 redelijk

rationaliseren ww. 1 verredelijken

rationalisme o. 1 redezin

rationalistisch bn. 1 redezinnig

reactie v. 1 weerdaad

reactief bn. 1 weerdadig

realisme o. 1 echtzin

realistisch bn. 1 echtzinnig

redactie v. 1 opstelling

redacteur m. 1 opsteller

reductionisme o. 1 herleidzin

reductionistisch bn. 1 herleidzinnig

regie v. 1 spelleiding

regio m. 1 streek

regionaal bn. 1 strekelijk, streek-

regisseur m. 1 spelleider (vgl. acteur)

reïncarnatie v. 1 herlijving

reïncarneren ww. 1 herlijven, -de

religie v. 1 de erenschap (vgl. wetenschap), de ee, eeën (Middelnederlands ee ‘(goddelijke) wet; huwelijk’, Oudengels ǽ ‘(goddelijke) wet; gewoonte; plechtigheid; huwelijk’, vgl. eegade, eega, zie priester)

religieus bn. 1 erenschappelijk, eezaam

remigrant m. 1 weerwijker

remigratie v. 1 weerwijking

remigreren ww. 1 weerwijken

remote viewing v. 1 het vernmerken (vgl. tele-)

repatriatie v. 1 herheming

repatriëren ww. 1 herhemen

reptiel o. 1 kruipdier

reputatie v. 1 naam, de luimond (Duits Leumund, ~ luid)

revolutie v. 1 de wende (Duits Wende), omwenteling, omslag

revolutionair bn. 1 wendzaam

revolutionaliseren ww. 1 wendzamen

restaurant o. 1 eethuis

risico o. 1 de/het hach, hacht (Middelnederlands hachte, vgl. hachelijk)

riskant bn. 1 hachelijk, gevaarlijk, gewaagd

rite v. 1 wijze, het gewijs

ritme o. 1 maatslag

ritueel bn. 1 gewijs (zie rite)

ritueel o. 1 het gewijs

rivier v. 1 de vliet, de a (vgl. Breda, Gouda), de rin (Middelnederlands rinne, ~ rennen), de elve (Noors elv, vgl. Nederduits Elv, Duits Elbe)

RNA o. 1 de erveldraad (zie gen, vgl. DNA)

rond bn. 1 trind (Noors trinn, ~ omtrent), zenewel (Middelnederlands senewel, eig. ‘immer draaiend’, vgl. zenegroen)

route v. 1 de lei (Middelnederlands leide ‘weg’, IJslands leið, ~ leiden)

rozijn v. 1 de droof (~ druif)

ruïne v. 1 de ruur (vgl. Gotisch riurjan ‘vergaan’, Oudfries riúre ‘vergankelijk’)

rune v. 1 de ruin, ruinstaf

runologie v. 1 ruinkunde, ruinstafkunde

 

S

sadisme o. 1 kwellust

sadistisch bn. 1 kwellustig

salade v. 1 koumoes (vgl. warmoes ‘gekookte groente’)

salaris o. 1 de wedde

satelliet m. 1 de toebolm (naar bolm voor planeet)

saus v. 1 de stip (Gronings stip, Westfries stip)

scepsis v. 1 twijfel

scepticisme o. 1 twijfelzin

sceptisch bn. 1 twijfelzinnig

school v. 1 leerhuis

sciëntisme o. 1 wetenschapzin

sciëntistisch bn. 1 wetenschapzinnig

seconde v. 1 tel

sector m. 1 (wiskunde) uitsnede 2 (waardschap) schare, afdeling, de geer (geer ‘spits toelopend stuk land’)

seismologie v. 1 bevingkunde

semiautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

sensatie v. 1 zinraking 2 beroering

serie v. 1 reeks

servet o. 1 de vegel

shampoo m. 1 haarwas, de zijp (~ zeep)

show m. 1 de schouw (~ schouwen ‘kijken’), de toog (Middelnederlands tooch, ~ togen ‘tonen’)

situatie v. 1 toestand 2 het geleg (Middelnederlands geleg)

skyline m. 1 kimlijn (met kim voor horizon)

slang m. 1 (woordkeuze) aftaal

smartphone m. 1 slimme vernreder (zie telefoon)

snack m. 1 hap, snap (vgl. versnapering, snoep)

snackbar m./v. 1 hapzaak, snapzaak

sociaal bn. 1 maatschappelijk, omgankelijk, omgangs-

sociaaleconomisch bn. 1 maatwaardschappelijk (zie economie)

socialisme o. 1 maatschapzin

socialististisch bn. 1 maatschapzinnig

sociolect o. 1 maattaal

sociologie v. 1 maatschapkunde

software m. 1 zachtewaar

soldaat m. 1 krijgsman, -lui, -lieden, heerling (~ heerschare, hereweg)

soort v./o. 1 de aard (Duits Art), het slag, de tier (Middelnederlands tiere)

spatie v. 1 leemte

special effect o. 1 toonlist

spectrum o. 1 waaier, het spechter (vgl. Middelnederlands spien ‘goed toezien’, Duits spähen)

spiegel m. 1 de spakel (~ Middelnederlands spaken ‘spiegelen’)

spiritualisme o. 1 geestzin

spiritualistisch bn. 1 geestzinnig

spiritueel bn. 1 geestelijk 2 geestzaam

spiritualiteit v. 1 geestelijkheid 2 geestzaamheid

spontaan bn. 1 zelvelijk

spontaniteit v. 1 zelvelijkheid

squash o. 1 wandbal

stadion o. 1 het krijt, de spoord (Oudhoogduits spurt, Gotisch spaúrds ‘renbaan’)

station o. 1 (algemeen) de stadel (~ staan, stal) 2 (spoor) het spoorhof, baanhof (Duits Bahnhof)

statistiek v. 1 talkunde 2 talschap

statistisch bn. 1 talkundig 2 talschappelijk

stealthfighter m. 1 sluipjager (vgl. straaljager)

steppe v. 1 dorring

steriel bn. 1 (reinheid) kiemloos 2 (kinderen) steer (Gotisch staírō ‘onvruchtbare vrouw’, vgl. Twents sterke ‘jonge koe’)

steriliseren ww. 1 kiemlozen 2 steren, -de, sterigen

strateeg m. 1 krijgwijzer

strategie v. 1 krijgwijze (naar zowel krijg ‘oorlog’ als krijgen ‘verwerven; brengen in een toestand of tot een handeling’, vgl. tactiek)

strategisch bn. 1 krijgwijs

strategiseren ww. 1 krijgwijzen, krijgwijsde, h. gekrijgwijsd

student m. 1 leerling, leerganger

studeren ww. 1 leren

studie v. 1 leergang

studio m. 1 zendzaal

subatomair bn. 1 ondelminder (zie atoom)

subjectief bn. 1 onderwerpelijk

sublimatie v. 1 droogdamping

sublimeren ww. 1 droogdampen

succes o. 1 welslagen

succesvol bn. 1 welslagend

suiker m. 1 de zuiter (~ zoet)

symmetrie v. 1 evenmaat

symmetrisch bn. 1 evenmatig

symptoom o. 1 kenmerk, krankmerk

synoniem o. 1 evenwoord

synoniem bn. 1 evenwoordig, evenduidig

systeem o. 1 stelsel, gestel, bestel

systematisch bn. 1 stelselmatig

 

T

tabak m. 1 rookloof, loof

tablet computer m. 1 leiling (naar lei ‘stuk leisteen’)

tact m. 1 de voel

tacticus m. 1 slagwijzer

tactiek v. 1 slagwijze (vgl. strategie)

tactisch bn. 1 slagwijs

tactvol bn. 1 voelzaam (zie tact)

tafel v. 1 het berd, berderen (vgl. te berde brengen, ~ bord), de/het bied (Oudsaksisch biod, IJslands bjóð)

tampon m. 1 de wiek

tante v. 1 moei (Middelnederlands moeye, vgl. petemoei)

team o. 1 ploeg

techniek v. 1 vaardigheid

technisch bn. 1 vaardig

technologie v. 1 makenschap (vgl. wetenschap)

technologisch bn. 1 makenschappelijk

technoloog m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper)

teint v./o. 1 het blij (Middelnederlands blië, Oudengels bléoh, Oudsaksisch blíhi)

tekst m. 1 de laas, lazen (~ lezen, vgl. context)

tekstueel bn. 1 lazelijk

tele- vv. 1 vern- (Middelnederlands verren, verne ‘ver’, Duits fern)

telecommunicatie v. 1 vernwederricht (zie communicatie)

telecommunicatiesysteem o. 1 vernwederrichtgestel

telefoon m. 1 vernreder (zie telefonie)

telefoneren ww. 1 vernreden, bellen

telefonie v. 1 het vernreden (vgl. rede ‘het spreken’, Middelnederlands reden ‘spreken’, Duits reden ‘spreken’)

telefonisch bn. 1 vernredig

telefonist m. 1 vernredige

telefoonnummer o. 1 het vernredertal

telegraaf m. 1 vernschrijver

telegrafie v. 1 het vernschrijven

telegram o. 1 vernschrift

telekinese v. 1 het verndrijven

telekinetisch bn. 1 verndrijvig

teleologie v. 1 doelkunde, tilkunde (vgl. Duits Ziel ‘doel’)

telepathie o. 1 het vernvoelen

telepathisch v. 1 vernvoelig

teleportatie v. 1 het vernvoeren

teleporteren ww. 1 vernvoeren

telescoop m. 1 sterrenkijker

televisie v. 1 (bestel) het vernzien (Duits Fernsehen) 2 (toestel) de vernzier (Duits Fernseher)

tempel m. 1 de aal (Gotisch alhs, Oudengels ealh), het wij (Oudsaksisch wíh, Oudnoords vé, ~ wijden, wierook)

temperatuur v. 1 warmte

tent v. 1 het teld (Middelnederlands telt, Duits Zelt, IJslands tjald, vgl. paviljoen)

termijn o. 1 de vrist (Middelnederlands vrist, Duits Frist)

textiel bn. 1 waaf (~ weven)

textiel m./o. 1 de/het waaf

theater o. 1 beuning (zie toneel) 2 speelkunst

theatraal bn. 1 beuns, beunig, overdreven

theïsme o. 1 godzin

theïstisch bn. 1 godzinnig

theologie v. 1 godkunde

thermometer m. 1 warmtemeter (zie temperatuur)

thriller m. 1 spanner

tint v. 1 het huw (Engels hue, Noors hy)

titel m. 1 (boek o.i.d.) aanduiding 2 (beroep) erenaam

toendra v. 1 halland (met hal ‘bevroren grond’)

toilet o. 1 gemak, spoelzetel

toiletpapier o. 1 gemakgoed

toneel o. 1 de beun (Duits Bühne) 2 speelkunst

toorts v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

tortel m. 1 reeuwduif (Gotisch hráiwadūbō)

traditie v. 1 erventrouw

traditioneel bn. 1 erventrouw

trailer m. 1 oplegger 2 voorstuk

tralie v. 1 spijl

trainen ww. 1 droeden, -de (Gotisch þrōþjan)

trainer m. 1 droeder

training v. 1 droeding

tram m. 1 de tram (met Nederlandse a, vgl. Middelnederlands tram, trame ‘balk, lat’)

transformatie v. 1 omschaping

transformeren ww. 1 omschapen, schaapte om, h./is omgeschaapt (zie formeren)

transseksualiteit v. 1 overslachtigheid

transseksueel bn. 1 overslachtig (vgl. tweeslachtig ‘hermafrodiet’)

trauma v./o. 1 letsel

traumatisch bn. 1 letsellijk, letsel-

traumatologie v. 1 letselkunde

trein m. 1 spoortuig, de/het tog, togen (Noors tog, Duits Zug, vgl. Middelnederlands getoch ‘al wat voortgetrokken wordt’)

tribune v. 1 schouwbank

trilogie v. 1 drieluik, driewerk

tsunami m. 1 vloedgolf, de overbaar

tunnel m. 1 molweg

tunnelvisie v. 1 smalzicht

turbine v. 1 stuwrad

type o. 1 het slag

typeren ww. 1 kenmerken

 

U

umlaut m. 1 omklank

unaniem bn. 1 eenstemmig, eensgezind

unie v. 1 verbond, eenheid

uniform bn. 1 eenschappelijk (zie vorm)

uniform o. 1 het eenschap

uniformiteit v. 1 de eenschap

universeel bn. 1 alomgeldig, alomvattend, algemeen

universum o. 1 heelal, alomheid

universitair bn. 1 leergildig

universiteit v. 1 leergilde

urine v. 1 de mijg (Middelnederlands mige)

urineren ww. 1 mijgen, meeg, h. gemegen (Gronings miegen, IJslands míga)

uur o. 1 de stonde (Duits Stunde)

uvulaar bn., uvulair 1 huigs

uvulaar v., uvulair 1 huigklank

 

V

vacature v. 1 werkleegte

vacuüm o. 1 luchtledige, het wan (Middelnederlands wan ‘gebrek’)

vacuüm- bn. 1 luchtledig, wans

vakantie v. 1 verlof, de oorlof (Middelnederlands oorlof ‘verlof’, Duits Urlaub)

velaar bn., velair 1 zeils

velaar v., velair 1 zeilklank

ventilator m. 1 wentelwaaier

verificatie v. 1 waarschouw (vgl. schouwen ‘inspecteren’)

verifiëren ww. 1 waarschouwen

verkopen ww. 1 zellen, -de (Oudsaksisch gisellian, Engels sell)

vermiljoen bn. 1 ever (vgl. Twents eaverbeaze ‘rode bosbes’, Duits Eberesche ‘lijsterbes’)

versie v. 1 uitvoering 2 lezing

verticaal bn. 1 loodrecht

vice- vv. 1 onder-

video m. 1 beeld, beelding

viool v. 1 de gijg (Middelnederlands gige, Duits Geige)

viraal bn. 1 sleems

virus o. 1 de sleem (~ slijm)

vitamine m. 1 tierstof

vlam v. 1 de loge (Middelnederlands loge, Fries lôge, IJslands logi, ~ licht)

vocatief m. 1 roepelijk

volautomatisch bn. 1 voleigenmatig

volume o. 1 omvang

voogd m. 1 de mondboor (Middelnederlands montboor, momber, vgl. Middelnederlands mond ‘gezag’, beren ‘dragen’, vgl. pupil)

voogdij v. 1 de mondboorde

vorm v. 1 de schap, schapen, de schaap (Middelnederlands schap, schape, Engels shape, ~ -schap, scheppen)

vormen ww. 1 schapen, schaapte, h. geschaapt (Middelnederlands schapen, Engels shape, zie vorm)

vrucht v. 1 de wassem (Oudnederlands wahsmo, ~ volwassen)

vulkaan m. 1 vuurberg, zwavelberg

 

W

website v. 1 webstede, webstee, webstek

wc v., watercloset 1 gemak, spoelzetel

wc-papier o. 1 gemakgoed

 

X

xenofilie v. 1 vreemdmin

xenofiel v. 1 vreemdminnig

xenofobie v. 1 vreemdvrees

xenofobisch bn. 1 vreemdvrezig

xylofoon m. 1 klankhout

 

Y

yoghurt m. 1 melkdik, het molken (Middelnederlands molken ‘zuivel’)

 

Z

zalm m. 1 de las, lassen (Duits Lachs, Noors laks)

zegen m. 1 bloetsing (Engels blessing) 2 heil, voorspoed, gunst

zegenen ww. 1 bloetsen, -te (Engels to bless) 2 begunstigen

zeker bn. 1 veilig, vast, betrouwbaar 2 wis, gewis 3 overtuigd, stellig, beslist

zeppelin m. 1 luchtschip

zolder m. 1 de beun (vgl. beunhaas), de hilde (Drents hilde)

zuidpool v. 1 zuidernaaf (zie pool, Antarctica)