A

ablaut m. 1 afklank

abstract bn. 1 afgeleid

academie v. 1 gilde 2 leergilde

academisch bn. 1 gildig 2 leergildig

accessoire v. 1 toebehoren

accijns m. 1 bruikheffing (met bruik voor consumptie)

accordeon o./m. 1 balgharp (vgl. blaasbalg)

accountancy v. 1 boekschouwing

accountant m. 1 boekschouwer

accu m., accumulator 1 stroomvat, barnvat (zie elektriciteit)

acne v. 1 de overtalg

acrobaat m. 1 kunsteling

acteren ww. 1 spelen, schouwspelen

acteur m. 1 schouwspeler (Duits Schauspieler, Noors skuespiller), bedrijver

actie v. 1 daad, handeling 2 beweging 3 betoging 4 (beeld) vaart, daadkracht

actief bn. 1 dadig, werkzaam

activeren ww. 1 dadigen, verwerkzamen

activisme o. 1 daadzin

activistisch bn. 1 daadzinnig

acupunctuur v. 1 naalding

acuut bn. 1 schielijk 2 dringend

adapter m. 1 omzetter

admiraal m. 1 vlootheer

adolescent m. 1 jongeman

adolescente v. 1 jongevrouw

adolescentie v. 1 volwassing (vgl. volwassen)

adopteren ww. 1 aannemen

adoptie v. 1 aanneming, aanname

adoptiekind o. 1 aangenomen kind

adoptieouders mv. 1 aannemingouders

adrenaline v. 1 noodstof

adres o. 1 woonmerk

advertentie v. 1 ruchtbaring, aankondiging

adverteren ww. 1 ruchtbaren, ruchtbaarde, h. geruchtbaard,aankondigen

advocaat m. 1 dingman, -lui, -lieden (~ geding), de voorspraak (Middelnederlands voresprake), de aanwoud (Duits Anwalt)

aërodynamica v. 1 stroomlijnkunde

aërodynamisch bn. 1 gestroomlijnd, stroomlijnig

aforisme o. 1 zinspreuk

afrodisiacum o. 1 lustmiddel

agenda v. 1 dagwijzer 2 spreeklijst

agent m. 1 diender 2 zaakvoerder

agglomeratie v. 1 toewas (vgl. aanwas, ~ wassen ‘groeien’)

agrarisch bn. 1 landbouw-

agressie v. 1 aanval, aanvallendheid

agressief bn. 1 aanvallend

agressiviteit v. 1 aanvallendheid

aids m. 1 weerstandsverlamming

airbag m. 1 vangbalg (vgl. blaasbalg)

alarm o. 1 wapenroep, de noder

alarmcentrale v. 1 de nodermedem, -s (zie centrale)

alarmeren ww. 1 noderen

albatros m. 1 reuzenmeeuw

albino m. 1 witteling

album o. 1 bundel

alcohol m. 1 roeswater, roezel, geest 2 sterke drank

alcoholisme o. 1 drankzucht

alcoholist m. 1 dranker (vgl. zanger bij zang, zingen)

alfabet o. 1 stavenschat (zie letter, vgl. woordenschat)

algebra v. 1 stelkunde

alibi o. 1 het elders, eldersbewijs

alien bn. 1 elling (vgl. elders, Middelnederlands el ‘ander’, els ‘anders; elders’)

alien m. 1 elling

alinea v. 1 zinblok

allegorie v. 1 beeldspraak

allergie v. 1 overgevoeligheid

allergisch bn. 1 overgevoelig

allochtoon¹ bn. 1 uitheems

allochtoon² m. 1 uitheemse, uitboorling

almanak m. 1 jaarboekje

altaar o. 1 wijbed, de harg, herg (Oudhoogduits harug, Oudnoords hǫrgr)

alternatief¹ bn. 1 anderling

alternatief² o. 1 de anderling

altruïsme o. 1 anderzin

altruïstisch bn. 1 anderzinnig

alveolaar¹ bn., alveolair¹ 1 rands

alveolaar² v., alveolair² 1 randklank

ambassade v. 1 rijksbodehuis

ambassadeur m. 1 rijksbode

ambivalent bn. 1 tweewaardig

ambulance v. 1 spoeder

amfibie m. 1 oeverdier, oeverling

amfibisch bn. 1 oeverzaam

anachronisme o. 1 tijdstrijdigheid

anachronistisch bn. 1 tijdstrijdig

anagram o. 1 husselwoord

analfabeet m. 1 schriftonbekwaam

analogie v. 1 voorbeelding

analoog bn. 1 overeen, overeenkomstig 2 wijzermatig (vgl. digitaal)

anarchie v. 1 onbewind 2 wetteloosheid

anarchisme o. 1 onbewindzin

anarchistisch bn. 1 onbewindzinnig

anatomie v. 1 ontleedkunde, lichaamkunde 2 ontleding 3 het lijfschap (vgl. landschap)

anesthesie v. 1 verdoving

anesthesiologie v. 1 verdoofkunde

anjer v. 1 nagelbloem, nagelijn (vanwege de kruidnagelachtige geur)

anorexia v. 1 dunzucht

Antarctica o. 1 Zuidernaafland (zie zuidpool)

Antarctisch bn. 1 Zuidernaafs

antibioticum o. 1 remstof

anticiperen ww. 1 vooruitlopen

anticlimax m. 1 neertrap 2 domper

antiek¹ bn. 1 oudtijds

antiek² o. 1 de oudernis (vgl. wildernis)

antilope v. 1 wildsbok (Afrikaans wildsbok)

antoniem o. 1 tegenwoord

antraciet bn. 1 koolgrijs

antropologie v. 1 menskunde

apostel m. 1 geloofsbode, bode

apotheek v. 1 lubhuis (zie medicijn)

apparaat o. 1 toestel

apparatuur v. 1 toestelling

appartement o. 1 woondeel

aquaduct o. 1 waterbrug

arboretum o. 1 boomgaard, bomentuin (vgl. dierentuin, pinetum)

Arctica o. 1 Noordernaafland (zie noordpool)

Arctisch bn. 1 Noordernaafs

arena v. 1 het krijt

arsenaal o. 1 wapenhuis

arts m. 1 de laak (Oudengels lǽce, Oudfries létze, Deens læge)

artikel o. 1 stuk, bericht 2 gelid 3 waar

artillerie v. 1 geschut

asbest o. 1 brandloos, steenvlas

asfalt o. 1 de/het wegenteer

asiel o. 1 opvang

asielzoeker m. 1 opvangzoeker

asociaal bn. 1 onmaatschappelijk

asperge v. 1 wortelspruit

assimilatie v. 1 aanlijking, eendering

assimileren ww. 1 aanlijken, eenderen

associatie v. 1 gemating, verbinding, verband

associëren ww. 1 gematen, -te, verbinden, in verband brengen

assonantie v. 1 klinkerrijm, halfrijm

assortiment o. 1 aanbod, warenkeuze

astrofysica v. 1 sterrenwildkunde, sterrenmaterkunde (zie fysica)

astrologie v. 1 sterrenwichel

asymmetrie v. 1 onevenmaat

atelier o. 1 werkstede, de werkschop (Engels workshop, zie shop)

atheïsme o. 1 ongodzin, godloochening

atheïstisch bn. 1 ongodzinnig, godloochenend

atomair bn. 1 ondellijk, ondel-

atoom o. 1 het ondel (vereenvoudiging van bestaand ondeel ‘atoom’, uit on-delig, vgl. -on)

atoomfysica v. 1 ondelkunde

atoomnummer o. 1 het ondeltal, kendeltal (zie proton)

auditie v. 1 horing

auto m. 1 wagen, kar

autochtoon¹ bn. 1 inheems

autochtoon² m. 1 inheemse, inboorling

autodidact m. 1 zelflerende

automaat m. 1 de eigenmaat

automatisch¹ bn. 1 eigenmatig

automatisch² bw. 1 eigenmatig, vanzelf

automatiseren ww. 1 vereigenmatigen

automobilist m. 1 wagendrijver, drijver (vgl. Engels driver)

autoritarisme o. 1 gezagzin

autoritair bn. 1 gezagzinnig

avontuur o. 1 het wedervaren, de vaarnis (Middelnederlands vaernisse ‘lotgeval’)

avontuurlijk bn. 1 wedervaarlijk

 

B

baai m./v. 1 de wijk (IJslands vík)

baby m./v. 1 boreling, kindje

babyboomer m. 1 geboortegolver

bacil m. 1 het stevel (letterlijk ‘staafje’)

back-up m. 1 waarnis (zie reserve)

bacterie v. 1 het krevel (naar krevelen ‘krioelen’)

bacterieel bn. 1 krevellijk, krevel-

bacteriologie bn. 1 krevelkunde

bagage v. 1 reisgoed, de/het maalnis (zie koffer)

bagatelliseren ww. 1 verluttelen

ballistiek v. 1 worpkunde

ballistisch bn. 1 worpkundig

ballon m. 1 luchtbal

bankroet bn. 1 vergrond (vgl. failliet)

barbecue m. 1 de braai (Afrikaans braai, ~ braden)

basis v. 1 grond, grondslag, de stoem (Gotisch stōma, ~ stam, staan), de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan)

basketbal o. 1 hoepbal

bataljon o. 1 slagdeel (vgl. smaldeel)

batterij v. 1 stroomhuls 2 (krijgsmacht) geschutting, schutblok

beige bn. 1 bleekgeel, zaluw, zandig

benzine v. 1 de wagenstook, stook (vgl. kerosine), brandstof

benzinetank m. 1 stookvat

benzinestation o. 1 stookhouder

beton o. 1 gietsteen

bibliotheek v. 1 boekhof, boekhaven

biefstuk m. 1 rundstuk

bilabiaal¹ bn. 1 beilips (vgl. beide)

bilabiaal² v. 1 beilipklank

binair bn. 1 tweetallig

biodiversiteit v. 1 levensveelvoud

biologie v. 1 lijfkunde

biomassa v. 1 levensmas, lijfmas (zie massa)

bioscoop m. 1 velmhuis (zie film)

biotoop m. 1 levenskring (vgl. kringloop, ecologie)

biseksueel bn. 1 beiminnig

biseksualiteit v. 1 beimin (vgl. beide)

bitumen o. 1 aardhars, vijterlijm (zie olie)

boeket o. 1 tuil, ruiker

boiler m. 1 zieder (vgl. koken)

bordeel o. 1 hoerenhuis, de kuf (verouderd Nederlands kuf ‘kroeg; hoerenhuis’)

botanie v. 1 gewaskunde

boter v. 1 de ank (gewestelijk Duits Anke), de smeer, smeur (Noors smør, ~ smeren/smeuren)

boycot m. 1 handelsban

boycotten ww. 1 handelsbannen

brainstorm m. 1 denkvlaag, werveldenk

brigade v. 1 zuil

browsen ww. 1 struinen, -de

browser m. 1 struiner

bug m. 1 luis, het euvel

bühne v. 1 de beun

bureau o. 1 het werkberd (zie tafel)

 

C

cabine v. 1 de boede (Middelnederlands boede ‘huisje, gebouwtje’, Engels booth)

café o. 1 leut, leuting 2 kroeg

camera v. 1 beeldvester (Middelnederlands vesten ‘vastleggen’)

camouflage v. 1 schutting, darning (Duis Tarnung)

camoufleren v. 1 schutten, darnen (Duits tarnen, vgl. Oudsaksisch darno ‘heimelijk’)

camping v. 1 telding (zie tent), legerveld (vgl. kamperen)

capsule v. 1 huls

caravan m. 1 de togel

cardiologie v. 1 hartkunde, hartheelkunde

categorie v. 1 tak, afdeling

cel v. 1 (vertrek) de koof (Middelnederlands cove ‘huisje, hut’, Oudengels cofa ‘vertrek’) 2 (leven) de/het kovel

celbiologie v. 1 kovelkunde

cellulair bn. 1 kovellijk, kovel-

cement o./m. 1 bindleem

censuur v. 1 uitingtoezicht

cent m. 1 het hundel (~ honderd, vgl. procent)

centraal bn. 1 middelst, midden-, medem (Gotisch miduma ‘middelste’, vgl. Medemblik), hoofd-

centraal station o. 1 hoofdspoorhof, hoofdbaanhof (Duits Hauptbahnhof)

centrale v. 1 de medem, -s (zie centraal), het werk (Duits Werk)

centralisatie v. 1 vermiddering, vermedeming

centraliseren ww. 1 vermidderen, vermedemen

centrifuge v. 1 zwierder, zwiertuig

centrum o. 1 (algemeen) midden, het medem, -s (zie centraal) 2 (stad) kern, hart

ceremonie v. 1 de plecht (naar plechtig)

ceremonieel bn. 1 plechtig, plecht-

certificaat o. 1 wismerk

champignon m. 1 driesling (Middelnederlands drieslinc)

chaos m. 1 warnis, de dolm (~ dol, dolen, dwalen)

chaotisch bn. 1 dolmig

chatten ww. 1 kouten

chauvinisme o. 1 de heemdweep

chemisch bn. 1 scheilijk 2 scheikundig

China o. 1 Zijderijk (vgl. Japan)

Chinees bn. 1 Zijderijks

chip m. 1 (rekentuig) snip (Brabants snip ‘plakje, keep’, ~ snipper) 2 (eten) zoutje, knisper

chirurg m. 1 heelkundige, kerfkundige, kerver (verouderd Nederlands kerver ‘heelmeester, chirurgijn’)

chirurgie v. 1 heelkunde, kerfkunde

chirurgisch bn. 1 heelkundig, kerfkundig, kerfelijk

chromosoom m. 1 erflijfje (vgl. gen)

cijfer o. 1 de talstaf, talstaven (IJslands tölustafur, vgl. letter)

cilinder m. 1 de holk (IJslands hólkur, vgl. verouderd Nederlands holk ‘holte’)

cilindrisch bn. 1 holks

clan m. 1 de sibbe

collectief¹ bn. 1 gezamenlijk, zamend (Middelnederlands sament ‘gemeenschappelijk’, gesament ‘bijeengebracht’)

collectief² o. 1 het zamend

collectivisme o. 1 zamendzin

collectivistisch bn. 1 zamendzinnig

collega m./v. 1 werkgenoot, vakgenoot

combinatie v. 1 bezamening

combineren ww. 1 bezamenen

comedy v. 1 klucht, blijspel

commercialisatie v. 1 verhandelzaming, bewinsting

commercialiseren ww. 1 verhandelzamen, bewinsten

commercieel bn. 1 handelzaam, bewinstelijk

communicatie v. 1 wederricht, onderrede

communiceren ww. 1 wederrichten, richtte weder, h. wedergericht (vgl. berichten), onderreden, onderreedde, h. onderreed (Middelnederlands onderreden, vgl. onderling)

compagnie v. 1 het vendel, vendels, vendelen

compliment o. 1 het vleisel, de vleinis

componist m. 1 gesteller, klankenvoeger

communisme o. 1 gemeenzin

communistisch bn. 1 gemeenzinnig

computer m. 1 rekenaar, de taluw (IJslands tölva, ~ getal, tellen, taal), de talmaat (naar talmatig voor digitaal)

concentratie v. 1 gemiddering

concentreren ww. 1 gemidderen

concert o. 1 geklank

concreet bn. 1 grijpbaar

concurreren ww. 1 mededingen, wedijveren

condens v. 1 dauw

condensatie v. 1 verdauwing

condenseren ww. 1 verdauwen

condoleren ww. 1 rouwzeggen, deelnemen

condoom o. 1 lidhuls

conducteur m. 1 togeling (naar zowel tog voor trein als togen ‘tonen’ i.v.m. vervoersbewijs)

confrontatie v. 1 staarning

confronteren ww. 1 staarnen (vgl. Middelnederlands sterne ‘voorhoofd’)

congres o. 1 daging (Duits Tagung)

consequent bn. 1 eenvolgend

conservatief bn. 1 behoudzinnig, behoudend

conservatisme o. 1 behoudzin, behoudendheid

consument m. 1 bruiker

consumentisme o. 1 bruikzin, bruikzucht

consumptie v. 1 de/het bruik (vgl. accijns)

contact o. 1 voeling 2 aanraking, de raak 3 startslot

contactadvertentie v. 1 kenniszoeking

context m. 1 zinsverband, de omlaas (zie tekst)

contract o. 1 verdragschrift 2 de tonst (Middelnederlands tonst ‘overeenkomst’)

coördinatie v. 1 afstemming, nevenschikking

coördineren ww. 1 afstemmen, nevenschikken

correlatie v. 1 gebanding

correleren ww. 1 gebanden

cosmetica mv. 1 de smuk

creatief bn. 1 scheps, schepzaam 2 vindingrijk

crème v. 1 room

crematie v. 1 beassenis, bebrantenis (vgl. begrafenis)

cremeren ww. 1 beassen, bebranden (vgl. begraven)

crisis v. 1 het krijt (Middelnederlands crijt ‘strijdperk; gevaarlijke toestand’), de waag (Middelnederlands wage ‘onzekere, hachelijke toestand’)

cultivatie v. 1 betamering 2 bebouwing

cultiveren ww. 1 betameren 2 bebouwen

cultuur v. 1 het tam, tamen, tameren (vgl. wild voor natuur)

cultureel bn. 1 tam, tams, tamzaam 2 kunstzinnig

culturele revolutie v. 1 tamerwende

cursus m. 1 leergang

cyber- vv. 1 lenk- 2 web-, taluw- (zie computer)

cybernetica v. 1 lenkkunde (vgl. Kerkraads lenke, Duits lenken ‘besturen’, Zweeds länk, Engels link ‘schakel’)

cybernetisch bn. 1 lenks 2 lenkkundig

cyberspace v. 1 lenkruim, talruim

 

D

dame v. 1 vrouwe

dashboard o. 1 voorbord

dateren ww. 1 dagstellen

datum m. 1 dagstelling

deadline m. 1 valreep, schreef

debat o. 1 redestrijd (vgl. discussie)

debatteren ww. 1 redestrijden

decadentie v. 1 vervalligheid

decadent bn. 1 vervallig

decennium o. 1 tienjaar, tiening

defaitisme o. 1 loorzin (naar teloor, verloren)

defaitistisch bn. 1 loorzinnig

defensie v. 1 verdediging 2 landweer, landsweer (Middelnederlands lantwere, lantswere)

deïndustrialisatie v. 1 ontnijvering

deïndustrialiseren ww. 1 ontnijveren

democraat m. 1 volkmachter

democratie v. 1 (bestel) volkmacht 2 (land) volkdom, burgerdom (vgl. hertogdom, vorstendom)

democratisch bn. 1 volkmachtelijk

demografie v. 1 bevolkingkunde

demografisch bn. 1 bevolkingkundig

dentaal¹ bn. 1 tands

dentaal² v. 1 tandklank

dermatologie v. 1 huidkunde

diagnose v. 1 ziekteduiding

dialoog m. 1 tweesprek

diamant o./m. 1 de glaskool, het gloes (~ glas, vgl. groef naast graf)

dieet o. 1 maalkeur 2 maaltucht

digitaal bn. 1 talmatig (vgl. analoog, computer)

digitalisatie v. 1 talmatiging

digitaliseren ww. 1 talmatigen

dimensie v. 1 afmeting, de meet 2 (wereld) het meetschap (vgl. landschap)

-dimensionaal bn. 1 -metig

-dioxide o. 1 tweezuurs-

diploma o. 1 oorkonde 2 kundebewijs

discussie v. 1 redetwist, de kijf (vgl. buiten kijf staan)

discussiëren ww. 1 redetwisten, kijven, keef, h. gekeven

dissimilatie v. 1 aflijking, veronteendering

dissimileren ww. 1 aflijken, veronteenderen

distillatie v. 1 overdamping 2 branding, stoking

distilleren ww. 1 overdampen 2 branden, stoken

district o. 1 het espel (Middelnederlands espel, eetspel)

divers bn. 1 verscheiden, veelvoudig

diversiteit v. 1 verscheidenheid, veelvoud

dividend o. 1 houdwinst (vgl. aandeelhouder, stockdividend)

divisie v. 1 afdeling 2 (krijgsmacht) heerschare, schare

DNA o. 1 de erveltwijn (met twijn ‘dubbel garen’, zie gen, vgl. RNA)

dokter m. 1 de laak (Oudengels lǽce, Oudfries létze, Deens læge)

dolfijn m. 1 de ran, ranen (Oudengels hran)

domein o. 1 het vroon (Middelnederlands vrone)

domesticatie v. 1 verhuiselijking, vertamming

domesticeren ww. 1 verhuiselijken, vertammen

donor m. 1 schenker

doseren ww. 1 giften

dosis v. 1 gift

douche m. 1 stortbad, bui (vgl. Engels shower ‘bui; douche’), de bruis, bruizen (Utrechts broes ‘gietertuit’, Duits Brause ‘douche’)

douchen ww. 1 stortbaden, buien, bruizen, -de

dozijn o. 1 twaalftal, twaalf

drogist m. 1 kruidenaar (Middelnederlands crudenare)

dubbel bn. 1 tweevoudig, twijn (~ twee)

 

E

echo m. 1 nagalm

ecologie v. 1 kringkunde (vgl. levenskring, kringloop, biotoop)

ecosysteem o. 1 kringenstelsel (vgl. sterrenstelsel)

economie v. 1 de waardschap (Duits Wirtschaft) 2 waardschapkunde

economisch bn. 1 waardschappelijk (Duits wirtschaftlich) 2 waardschapkundig

econoom m. 1 waardschapper 2 waardschapkundige

egalitair bn. 1 gelijkzinnig

egalitarisme o. 1 gelijkzin

egocentrisme o. 1 zelfgerichtheid

egocentrisch bn. 1 zelfgericht

egoïsme o. 1 zelfzucht, baatzucht

egoïstisch bn. 1 zelfzuchtig, baatzuchtig

elegantie v. 1 de zwier (naar zwierig)

elektricien m. 1 barnwerker

elektriciteit v. 1 barnkracht, de barn (naar barnsteen, dat door wrijving geladen wordt, vgl. Grieks ēlektron ‘barnsteen’) 2 stroom

elektriciteitscentrale v. 1 barnkrachtwerk, krachtwerk (Duits Kraftwerk, vgl. kerncentrale)

elektrisch bn. 1 barnkrachtig, barns, barn-

elektrode v. 1 barnnaaf, stroomnaaf

elektromagneet m. 1 barntoger

elektromagnetisch bn. 1 barntoogkrachtig, barntoogs, barntoog-

elektromagnetisme o. 1 barntoogkracht, de barntoog

elektron o. 1 het barnel (zie elektriciteit, -on)

elektronica¹ v. 1 barnelkunde

elektronica² mv. 1 barntuig, barnraad (vgl. huisraad)

elektronisch bn. 1 barnmatig

elektrotechniek v. 1 barnvaardigheid, barnvaard

elektrotechnisch bn. 1 barnvaardig

element o. 1 de oerstof, hoofdstof 2 onderdeel, bestanddeel, deel

elementair bn. 1 oerlijk

elementair deeltje o. 1 het oerel (zie -on)

elitair bn. 1 keurs, overhoedig

elite v. 1 de keur, de overhoede (vgl. voorhoede)

elitetroepen mv. 1 keurvolk (vgl. voetvolk)

email o. 1 de smelt (Middelnederlands smelt)

e-mail v. 1 webbericht

embryo o. 1 de vazel (Middelnederlands vasel)

embryologie v. 1 vazelkunde

embryonaal bn. 1 vazellijk

emigrant m. 1 uitwijker

emigratie v. 1 uitwijking

emigreren ww. 1 uitwijken

empirisch bn. 1 ondervindelijk

empirisme o. 1 ondervindingzin

emulgator m. 1 ontschifter

emulsie v. 1 ontschifting

encyclopedie v. 1 kennistuil (met tuil ‘bundel, bos’)

encyclopedisch bn. 1 kennistuilig, tuilig

energetisch bn. 1 vits

energie v. 1 werkkracht, kracht, de vit (meer oorspr. vorm van fut, vgl. Westfries fit ‘hetz.’, Noordhollands fijter ‘levendig’)

energiecentrale v. 1 krachtwerk (zie electriciteitscentrale)

energiek bn. 1 krachtig, vittig

entomologie v. 1 zierkunde (zie insect)

epidemie v. 1 de woel (Oudsaksisch wól ‘plaag, verval’, Oudengels wól ‘plaag, pest’)

eskadron o. 1 de rit, ritten

estuarium o. 1 de strang (Middelnederlands strang)

etatisme o. 1 staatzin

etatistisch bn. 1 staatzinnig

ethiek v. 1 zedenleer

ethisch bn. 1 zedelijk

etiquette v. 1 beleefdheid

etniciteit v. 1 het volkschap (vgl. nationaliteit)

etnisch bn. 1 volks, volkelijk, volkschappelijk

etymologie v. 1 woordwortelkunde, wortelkunde 2 wortel, herkomst 3 duiden

etymologiseren ww. 1 duiden

eufemisme o. 1 verbloeming

euforie v. 1 de wonne (Middelnederlands wonne ‘vreugde, genot’)

euforisch bn. 1 wonnig

evangelisch bn. 1 heilmarig, blijmarig

evangelie o. 1 de heilmare, blijmare

eventueel bn. 1 mogelijk, gebeurlijk

evolueren ww. 1 veraarden (vgl. ontaarden)

evolutie v. 1 veraarding

evolutietheorie v. 1 veraardingleer

evolutionair bn. 1 veraardelijk

excommunicatie v. 1 verwating

excommuniceren ww. 1 verwaten, verwiet, h. verwaten (Middelnederlands verwaten)

exemplaar o. 1 de uitnoom (~ nemen)

exhibitionisme o. 1 toonzin, toonzucht

exhibitionistisch bn. 1 toonzinnig, toonzuchtig

existentieel bn. 1 bestanig

existentialisme o. 1 eigenlotzin

existentialistisch bn. 1 eigenlotzinnig

expeditie v. 1 verzending 2 (wetenschap) vorstocht (met vorsen ‘onderzoeken’) 3 (oorlog) krijgstocht, heervaart (met heer ‘leger’, vgl. heerschare, hereweg)

experiment o. 1 de roon (zie proef)

experimenteren ww. 1 ronen (vgl. laboratorium)

exponent m. 1 het machttal, steiling 2 afgevaardigde

exponentieel bn. 1 machttallig, steilend

extra- vv. 1 buiten

extra bn., bw. 1 bijlijk

 

F

fabriek v. 1 nijverhal (met nijver voor industrie), nijverwerk, werk (Duits Werk)

factor m. 1 bijdrager

faculteit v. 1 vermogen 2 het deelschap

failliet bn. 1 vergrond (vgl. bankroet)

failliet gaan ww. 1 vergronden

faillissement o. 1 vergronding

fakkel v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

familie v. 1 gezin 2 geslacht, de sibbe, de/het maagschap

fan m. 1 dweper, dwaap (Middelnederlands dwaep)

fanatiek bn., fanatisch 1 dweepzinnig, blind ijverig

fanatisme o. 1 dweepzin, blinde ijver

farmacie v. 1 lubbereidkunde (zie medicijn)

farmacologie v. 1 lubkunde (zie medicijn)

fascisme o. 1 bundelzin

fascistisch bn. 1 bundelzinnig

fase v. 1 trap, trede

fastfood o. 1 vlugvoer

fastfoodrestaurant o. 1 vlugvoerhuis

feest o. 1 de jool

feestmaal o. 1 de goom (Middelnederlands gome), het zommel (Oudsaksisch sumbal, IJslands sumbl, ~ tezamen)

feminisme o. 1 vrouwzin

feministisch bn. 1 vrouwzinnig

festival o. 1 hoogtijd, de duld (Gotisch dulþs, gewestelijk Duits Tult)

figurant m. 1 bijling

film m. 1 de velm (Middelnederlands velm ‘vlies’, Engels film ‘hetz.’, ~ vel)

flat m. 1 de vlet, vletten (Middelnederlands vlet, Oudengels flet ‘vloer; woning’)

fluit v. 1 de zwegel (Oudhoogduits swegala)

fluiten ww. 1 zwegelen

focus m. 1 de brandel

focussen ww. 1 brandelen (vgl. gebrand op iets zijn)

foetaal bn. 1 drachtelijk

foetus o. 1 de dracht (Middelnederlands dracht, ~ drachtig, dragen)

folie v. 1 het blid (naar blad en blik)

foneem o. 1 het klankel (vgl. morfeem)

forens m. 1 werkreiziger

formeren ww. 1 schapen, schaapte, h. geschaapt (Middelnederlands schapen, Engels shape, zie vorm)

formule v. 1 rekenstelling 2 voorschrift

forum o. 1 de tij, tijg (Thij (Overijssel), Middelnederduits tī(g) ‘openbare vergaderplek, dorpsplein’, Oudhoogduits zīch ‘forum’)

foto v. 1 beeld, beeldschot

fotocamera v. 1 beeldvester (zie camera)

fotograaf m. 1 beeldnemer, beeldschutter, beeldenaar (vgl. kunstenaar)

fotograferen ww. 1 beeldnemen, beeldschieten

fotografie v. 1 beeldname, beeldschut

fotografisch bn. 1 beeldelijk

foton o. 1 het lichtel (eig. ‘lichtdeeltje’, zie -on)

fruit o. 1 het ooft (Middelnederlands ooft, Duits Obst,vgl. jam)

fuseren ww. 1 eenworden

fusie v. 1 eenwording

fysica v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

fytologie v. 1 gewaskunde

 

G

garage v. 1 wagenstal 2 wagenbedrijf

garderobe 1 jassenwacht

gastro-enterologie v., gastrologie 1 maagdarmleverkunde

gehandicapt bn. 1 misdeeld (vgl. bedeeld)

gen o. 1 het ervel (vgl. DNA, RNA)

genealogie v. 1 stamboomkunde 2 stamboom

genetica v. 1 erfkunde, erfelijkheidsleer

genetisch bn. 1 erfelijk 2 erfkundig

genoom o. 1 ervelwezen (zie gen)

geriatrie v. 1 ouderheelkunde

gerontologie v. 1 ouderdomkunde

giraf v. 1 reikhals (vgl. neushoorn)

glazuur o. 1 beglazing

gletsjer m. 1 ijsbelt

globalisatie v. 1 verwerelding

globaliseren ww. 1 verwerelden

globalisme o. 1 wereldzin

globalistisch bn. 1 wereldzinnig

glottaal¹ bn. 1 spleets

glottaal² v. 1 spleetklank

gluon o. 1 het lijmel (eig. ‘lijmdeeltje’, zie -on)

gordijn o. 1 de voorhang

grammatica v. 1 stafkunde (zie letter)

granaat v. 1 de knappel (vgl. knappen, appel)

gratis bn. 1 vrij, guns (~ gunnen), omzonst (Noordhollands omsonst, Duits umsonst)

grens v. 1 de mark (Middelnederlands marke), de laak (Twents loake)

gsm m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

gutturaal¹ bn. 1 keels

gutturaal² m. 1 keelklank

gynaecologie v. 1 vrouwheelkunde

 

H

halfautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

hand-out m. 1 het reiksel

hardware m. 1 hardewaar (vgl. ijzerwaar)

harmonie v. 1 eendracht, overeenstemming, samenklank

hedonisme o. 1 genotzin, genotzucht

hedonistisch bn. 1 genotzinnig, genotzuchtig

heimwee o. 1 het heemwee, de wenst (Gronings wènst, wìnst)

helikopter m. 1 zwenter (naar zwaaien, wentelen en kenteren)

helium o. 1 zonnestof (vgl. koolstof, waterstof, zuurstof enz.)

henotheïsme o. 1 keurgodzin

heterogeen bn. 1 veelaardig (vgl. veelvoudig)

heterogeniseren ww. 1 verveelaardigen

heterogeniteit v. 1 veelaard (vgl. veelvoud)

heteroseksueel bn., heterofiel 1 anderminnig

heteroseksualiteit v., heterofilie 1 andermin

homogeen bn. 1 eenaardig (vgl. eenvoudig)

homogeniseren ww. 1 vereenaardigen

homogeniteit v. 1 eenaard (vgl. eenvoud)

homoseksueel bn., homofiel 1 eenderminnig

homoseksualiteit v., homofilie 1 eendermin

horizon m. 1 kim, einder (vgl. wijder voor panorama)

horizontaal bn. 1 kimrecht

hormoon o. 1 drijfstof

horror m. 1 huiver

houwitser m. 1 krombaan

hygiëne v. 1 reinzaamheid, reinheid

hygiënisch bn. 1 reinzaam, rein

hyperniem o. 1 overwoord

hypnose v. 1 bezwevening

hypnotiseren ww. 1 bezwevenen (vgl. Oudsaksisch swevan ‘slaap; droom’, IJslands svefn ‘slaap’)

hyponiem o. 1 onderwoord

hypothese v. 1 onderstelling

hypothetisch bn. 1 ondersteld

 

I

ideaal¹ bn. 1 droombeeldig

ideaal² o. 1 droombeeld

idealisme o. 1 droombeeldzin

idee o. 1 het zinsel (~ zinnen, zin)

ideologie v. 1 (algemeen) de zinselschap (zie idee, vgl. wetenschap) 2 (spot) zinselarij

ideologisch bn. 1 zinselschappelijk

ideoloog m. 1 (algemeen) zinselschapper 2 (spot) zinselaar

identiek bn. 1 gezelvig, eender

identificeren ww. 1 gezelvigen 2 vereenzelvigen

identiteit v. 1 gezelvigheid, zelfheid

identiteitsbewijs o., identiteitskaart v. 1 zelfbewijs

identiteitspolitiek v. 1 zelfheidsbewindschap (zie politiek)

idioom o. 1 woordbeeld

idool o. 1 afgod

illusie v. 1 waanbeeld, begoocheling, de goochel

immigrant m. 1 inwijker

immigreren ww. 1 inwijken

impasse v. 1 stokking

improvisatie v. 1 ritseling

improviseren ww. 1 ritselen

inactief bn. 1 ondadig, onwerkzaam

incarnatie v. 1 lijving

incarneren ww. 1 lijven, lijfde, is gelijfd

incident o. 1 voorval

incidenteel bn. 1 voorvallig

inconsequent bn. 1 wisselvolgend

indirect bn. 1 zijdelings, omweegs, middellijk (vgl. onmiddellijk)

individu o. 1 enkeling

individualisme o. 1 enkelingzin

individualistisch o. 1 enkelingzinnig

individualiteit v. 1 het enkelingschap

individueel bn. 1 enkeling

industrialisatie o. 1 vernijvering

industrialiseren ww. 1 vernijveren

industrialisme o. 1 nijverzin

industrialistisch bn. 1 nijverzinnig

industrie v. 1 nijverheid, de nijver

industrieel¹ bn. 1 nijver, nijverlijk

industrieel² m. 1 nijverling

industriële revolutie v. 1 nijverwende

infanterie v. 1 voetvolk

infanterist m. 1 voetman

infinitief m. 1 hoofdwijs

informatica v. 1 inlichtingkunde, inlichtkunde

ingenieur m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper), bolwerker

initiaal v. 1 voorstaf (zie letter)

initiatief o. 1 voortouw

inkt m. 1 het blak (Oostfries blak, vgl. Engels black ‘zwart’)

inktpot m. 1 de blakhoorn

inscriptie v. 1 inschrift, inkarf

insect o. 1 de zier (Middelnederlands siere ‘mijt, luis’, vgl. geen zier)

inspecteren ww. 1 schouwen, keuren

inspectie v. 1 de schouw, keuring

inspecteur m. 1 schouwer, keurder

installatie v. 1 (daad) installing 2 (gebouw) de aanlage (Duits Anlage)

installeren ww. 1 installen, stalde in, h. ingestald

instrueren ww. 1 geleiden

instrument o. 1 werktuig, het toel (Engels tool, IJslands tól) 2 speeltuig

integratie v. 1 invoeging

integreren ww. 1 invoegen

intellect o. 1 het denkschap

intellectueel¹ bn. 1 denkschappelijk

intellectueel² m. 1 denkschapper, denker

intelligent bn. 1 denkzaam, denkvermogend

intelligentie v. 1 denkzaamheid, denkvermogen

intensieve zorg v., intensive care v. 1 volzorg

intensivist m. 1 volzorger

internationaal bn. 1 tussenlands, bovenlands (vgl. binnenlands, buitenlands)

interne geneeskunde v. 1 inwendkunde

internet o. 1 web, overnet

internist m. 1 inwendkundige

intiem bn. 1 nalijk, innig, vertrouwelijk

intimidatie v. 1 bevrezing

intimideren ww. 1 bevrezen

invalide bn. 1 misdeeld (vgl. bedeeld)

invalide m./v. 1 misdeelde

invasie v. 1 indringing, indrong, inval

-isme o. 1 (denkwijze) -zin 2 (ziekte, spot) -zucht 3 (gesteldheid) -moed

isotoop m. 1 bijdelheid (zie neutron)

-istisch bn. 1 (denkwijze) -zinnig 2 (ziekte, spot) -zuchtig 3 (gesteldheid) -moedig

 

J

jak m. 1 bromrund

jam m./v. 1 oofting (naar ooft voor fruit)

Japan o. 1 Zonnerijk (vgl. China)

Japans bn. 1 Zonnerijks

jenever m. 1 wakeling

jeneverbes v. 1 wakel, wakelder (Gelders-Overijssels wakel, wakelder, Duits Wacholder)

jodium o. 1 wierstof

journaal o. 1 de daagschouw (Duits Tagesschau)

journalist m. 1 daagschouwer

journalistiek¹ bn. 1 daagschouwelijk

journalistiek² v. 1 daagschouwing

jus m. 1 sap 2 vleesnat, het brod (Engels broth)

juweel o. 1 het gesmijde (Middelnederlands gesmide, ~ smeden)

 

K

kaas m. 1 de joest (Noors ost)

kaasfondue v. 1 de smult (naar smullen en smelten)

kabinet o. 1 bewindsraad

kadaster o. 1 grondboek

kalkoen m. 1 de schruit (Twents schroet)

kamer v. 1 vertrek, de gadem (Middelnederlands gadem)

kamp o. 1 leger

kamperen ww. 1 telden (zie tent), legeren (vgl. camping)

kampioen m. 1 zeger (~ zege ‘overwinning’)

kanaal o. 1 vaart

kandidaat m. 1 dinger

kanker m. 1 kreeft (Duits Krebs), kreft (oude nevenvorm van kreeft)

kano m. 1 de kaan (Duits Kahn)

kanon o. 1 vlakbaan

kapitaal o. 1 vermogen

kapitalisme o. 1 winstzin

kapitalistisch bn. 1 winstzinnig

kapitein m. 1 (krijgsmacht) hoofdman 2 (scheepvaart) schipper, voerman

karaf v. 1 schenkkan

karavaan v. 1 de reizel

karton o. 1 velbord

katoen o./m. 1 boomwol (Duits Baumwolle)

kaviaar m. 1 de steurkuit

kelder m. 1 de dong, dung (Oudengels dung, Oudhoogduits tung)

kerncentrale v. 1 kernkrachtwerk (Duits Kernkraftwerk, vgl. electriciteitscentrale)

kernenergie v. 1 de kernvit (zie energie), kernkracht

kerosine v. 1 de vliegstook, stook (vgl. benzine), brandstof

keten v., ketting 1 (algemeen) de raaks (Middelnederlands raex, ~ reeks) 2 (hals) het men, meen (Oudhoogduits menni, Oudengels mene)

keuken v. 1 de zeuden (zie koken)

klassiek bn. 1 ouds (vgl. groots naast groot)

kleur v. 1 de varwe, -n, -s (Middelnederlands varwe, verwe (vanwaar verf), Duits Farbe)

klimaat o. 1 de wedering

klimatologie v. 1 wederingkunde

kliniek v. 1 heelst (vgl. woonst ‘verblijf’ bij wonen)

klinisch bn. 1 heels, heelstelijk, heelst-

kloon m. 1 twijking (zie kopie)

koerier m. 1 renner

koffer m. 1 de maal (Middelnederlands male, mael ‘reistas; leren koffer’)

koffie v. 1 leut (vgl. café)

koffiezetapparaat o. 1 leutzetter

koken ww. 1 (aan de kook zijn) zieden, zood, h. gezoden 2 (doen koken) zoden, -de

koloniaal bn. 1 koverlijk, kover-

kolonialisme o. 1 koverzin

kolonialistisch bn. 1 koverzinnig

kolonie v. 1 kovernis

kolonisatie v. 1 kovering

koloniseren ww. 1 koveren (naar Middelnederlands cove ‘huisje, hut’, vgl. cel)

kolonist m. 1 koverling

komedie v. 1 klucht, blijspel

komeet v. 1 staartster

komiek m. 1 kluchter

komisch bn. 1 kluchtig, grappig

komma v. 1 nagel

kompas o. 1 noordwijzer

kopen ww. 1 beugen, bocht, h. gebocht (Engels buy)

kopie v. 1 de twijk (~ twee)

kopieermachine v. 1 twijker

kopiëren ww. 1 twijken, -te

korps o. 1 (krijgsmacht) wapening

korps mariniers o. 1 schipvolk

kort bn. 1 schort (Engels short, ~ opschorten, scheren), murg (Oudhoogduits murg)

kosmisch bn. 1 heelals

kosmologie v. 1 heelalkunde

kostuum o. 1 de/het garwe, gerwe (Middelnederlands gerwe ‘kleding, tooi, gewaad’, IJslands gervi ‘kostuum; personage’, vgl. personage)

krant v. 1 nieuwsblad, dagblad, tijding

kruik m. 1 de stoop (Middelnederlands stope, stoop)

kubus m. 1 klont (naar ijsklontje, suikerklontje)

kussen o. 1 de bolster

kuur v. 1 heelgang (vgl. studie)

kwadraat o. 1 tweemacht

kwadratisch bn. 1 tweemachtelijk

kwaliteit v. 1 hoedanigheid, watheid 2 edelheid

kwantum o. 1 het minstel (vgl. -on)

kwantummechanica v. 1 minstelwerking

kwantumtheorie v. 1 minstelleer

kwark m. 1 de wrongel

kwart o. 1 het vierel (vereenvoudiging van vierdeel, Noordbrabants vierel, Duits Viertel, vgl. -on)

kwartaal o. 1 driemaand, viereljaar (zie kwart)

kwartier o. 1 het vierel (zie kwart)

 

L

labiaal¹ bn. 1 lips

labiaal² v. 1 lipklank

labiodentaal¹ bn. 1 liptands

labiodentaal² v. 1 liptandklank

labiovelaar¹ bn., labiovelair¹ 1 lipzeils

labiovelaar² v., labiovelair² 1 lipzeilklank

laboratorium o., lab 1 de roning (naar ronen voor experimenteren, vgl. woning)

lantaarn v. 1 luchter (vgl. kroonluchter, ~ licht)

laptop computer m. 1 schoter

laser m. 1 schinder (Middelnederlands schinder ‘lichtstraal’, ~ schijnen)

laryngaal¹ bn. 1 strots

laryngaal² v. 1 strotklank

lavendel v. 1 badeling

lectuur v. 1 leesgoed, leesvoer

legeren ww. 1 binden

legioen o. 1 keurschare

legionair m., legioensoldaat 1 keurling

legitimatie v. 1 wettiging

legitimeren ww. 1 rechtvaardigen 2 wettigen

letter v. 1 de boekstaf, boekstaven, de staf, staven

lettergreep v. 1 stafgreep, woordlid

letterkunde v. 1 verhaalkunde

letterlijk bn. 1 boekstavelijk, stavelijk

liberaal bn. 1 vrijzinnig

liberaliseren ww. 1 vervrijden, -de

liberalisme o. 1 vrijzin

libertarisch bn. 1 zelfbewindzinnig

libertarisme o. 1 zelfbewindzin

limiet v. 1 de schreef (vgl. over de schreef gaan)

lineair bn. 1 rechtlijnig 2 recht, vlak

liter m. 1 het mengel (Middelnederlands mengel ‘oude vochtmaat, iets meer dan een liter’, Fries mingel ‘liter’)

literair bn. 1 verhaalkunstig

literatuur v. 1 verhaalkunst

locomotief v. 1 de togdreivel (zie trein, motor)

logaritme o. 1 bronmacht

logaritmisch bn. 1 bronmachtelijk

logica v. 1 redemaat (zie logisch)

-logie v. 1 -zin

-logisch bn. 1 -zinnig

logisch bn. 1 redematig

logistiek¹ bn. 1 toevoerkundig

logistiek² v. 1 toevoerkunde

lokaal¹ bn. 1 plekkelijk, oords

lokaal² o. 1 leerruim

lucifer m. 1 zwavelstokje, tonderstokje (Engels tinderstick, Zweeds tändsticka)

luitenant m. 1 steehouder

luitenant-kolonel m. 1 overste

lunch m. 1 schaft, het midmaal

lustrum o. 1 het vichtel (vereenvoudiging van vijftal, vgl. gewestelijk vichtien, vichtig naast vijftien, vijftig en achter, kracht uit ouder after, kraft)

lynx m. 1 de los, lossen (Middelnederlands los, Duits Luchs)

M

machinaal bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

machine v. 1 werktuig, tuig, getouw (Middelnederlands getouwe ‘werktuig’, vgl. weefgetouw), toestel

machinist m. 1 togvoerder (met tog voor trein)

magazijn o. 1 tuighuis

magneet m. 1 toger, toogsteen (Middelnederlands togesteen, ~ togen ‘trekken, slepen’)

magnetisch bn. 1 toogkrachtig, toogs, toog-

magnetisme o. 1 toogkracht, de toog

magnetron m. 1 straaloven

maliënkolder m. 1 ringhemd, de brunne, brun (Duits Brünne, IJslands brynja)

mammoet m. 1 de vachtnoes (zie olifant)

marechaussee v. 1 rijkswacht

marine v. 1 zeemacht

marinier m. 1 schipman, schipvolk

marxisme o. 1 marxzin

marxistisch bn. 1 marxzinnig

masker o. 1 het mom, de grijm (Oudsaksisch grímo, IJslands gríma)

masochisme o. 1 lijdlust

masochistisch bn. 1 lijdlustig

massa v. 1 (algemeen) de mas, massen (~ moes of meten) 2 (mensen) menigte, drom

massaal bn. 1 masselijk, mas- 2 gedrom

massief bn. 1 massig, dicht

materie v. 1 stof, de mater (~ maat, meten)

materiaal o. 1 bouwstof, matering, de/het timmer (Middelnederlands timmer ‘bouw; gebouw; bouwstof’) 2 gereedschap

materieel bn. 1 stoffelijk, materlijk

materialisme o. 1 (denkwijze) materzin 2 (leefwijze) materingzin 3 (spot) spulzucht

materialistisch bn. 1 (denkwijze) materzinnig 2 (leefwijze) materingzinnig 3 (spot) spulzuchtig

maximaal bn. 1 meest 2 hoogst

maximaal bw. 1 meestens, ten meeste, op zijn meest 2 hoogstens, ten hoogste, op zijn hoogst

maximaliseren ww. 1 vermeesten 2 verhoogsten

maximum o. 1 het meeste 2 het hoogste

mayonaise v. 1 dooiering (naar dooier ‘eigeel’)

mechaniek o. 1 werktuiging, tuiging, getouwing

mechanisch bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

mechaniseren ww. 1 verwerktuigen, vertuigen, getouwen

mechanisme o. 1 werktuigwijze, tuigwijze 2 werkwijze, werking

medicijn o. 1 geneesmiddel, neesmiddel, het lub (Oudengels lyb, IJslands lyf, ~ loof ‘blad’, vgl. farmacie)

medisch bn. 1 geneeskundig, neeskundig, heel-

medisch centrum o. 1 ziekenhuis, het heelmedem, -s (zie centrum)

meditatie v. 1 de zinzate

mediteren ww. 1 zinzitten

mega- vv. 1 mekel- (Middelnederlands mekel, IJslands mikill ‘groot’)

megalopool o. 1 stedengordel

melodie v. 1 de wijs, de zwin (Oudengels swinn, vgl. muziek)

meridiaan m. 1 middagkring

metaal o. 1 het eer (Middelnederlands eer ‘metaal; koper’, IJslands eir ‘koper’)

metafoor v. 1 leenspreuk, overdracht

metaforisch bn. 1 leenspreukelijk, overdrachtelijk

metalen bn. 1 eren (Middelnederlands erijn, eren)

meteoriet m. 1 hemelsteen

methode v. 1 werkwijze 2 leerwijze

metro m. 1 ondergrondse, moltram (met Nederlandse a, zie tram)

metropool o. 1 overstad

metrotunnel m. 1 molbaan (zie tunnel)

micro- vv. 1 lijtel- (Westvlaams lijter ‘weinig’, Oudfries lítik ‘klein’, IJslands lítill ‘klein’)

microbe v. 1 het lijtel

microbiologie v. 1 lijtelkunde

microchip m. 1 lijtelsnip (zie chip)

microfilm m. 1 lijtelvelm (zie film)

microkosmos m. 1 lijtelrijk

micro-organisme o. 1 lijtelreiling (zie organisme)

microprocessor m. 1 lijtelverwerker

microscoop m. 1 lijtelkijker, kleinkijker

mediëvistiek v. 1 middeltijdkunde

migrant m. 1 omwijker

migratie v. 1 omwijking

migreren ww. 1 omwijken

mijl v. 1 de rast (Oudnederlands rasta, ~ rust)

militair¹ bn. 1 krijgmatig, krijgelijk, krijgs-

militair² m. 1 krijgsman, -lui, -lieden, heerling (~ heerschare, hereweg)

militair-industrieel complex o. 1 krijgnijvergestel

militarisme o. 1 krijgzin

militaristisch bn. 1 krijgzinnig

mini- vv. 1 luttel-

minimaal bn. 1 minst 2 laagst

minimaal bw. 1 minstens, ten minste, op zijn minst 2 laagstens, ten laagste, op zijn laagst

minimaliseren ww. 1 verminsten 2 verlaagsten

minimalisme o. 1 minderzin

minimalistisch bn. 1 minderzinnig

minimum o. 1 het minste 2 het laagste

minister m. 1 bewindsman, bewindsvrouw

ministerie o. 1 bewindshof

minuut v. 1 de luttel (Middelnederlands een luttel ‘een poosje; een eindje’)

mobiel bn. 1 los, woeg (Middelnederlands woeg ‘beweeglijk, ongedurig’, ~ bewegen)

mobiele telefoon m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

model o. 1 voorbeeld 2 (vorm) de leest 3 ontwerp 4 (bouw) luttel

molecule v./o., molecuul 1 het bondel (~ bundel, binden, vgl. -on)

moleculair bn. 1 bondellijk, bondel-

monoculturaliteit v. 1 eentamerheid

monocultureel bn. 1 eentams (zie cultuur)

monogaam bn. 1 eengadig

monogamie v. 1 eengadigheid

monotheïsme o. 1 eengodzin

-monoxide o. 1 eenzuurs-

monteren ww. 1 toestellen

monteur m. 1 toesteller

morfeem o. 1 het woordel (vgl. foneem)

mortier m. 1 steilbaan, de vijzel

motor m. 1 (werktuig) de dreivel (~ drijven, vgl. beitel bij bijten) 2 (voertuig) razer (vgl. brommer)

multicultureel bn. 1 veeltams (zie cultuur)

multiculturalisme o. 1 veeltamerzin

multiculturalistisch bn. 1 veeltamerzinnig

multiculturaliteit v. 1 veeltamerheid

multi-etniciteit v. 1 veelvolkerheid

multi-etnisch bn. 1 veelvolks, veelvolkelijk

multinational¹ bn. 1 meerlands, meerlandelijk

multinational² m. 1 meerlander

museum o. 1 kunsthof, kunsthaven

musiceren ww. 1 zwinzen, zwinsde, h. gezwinsd (Oudengels swinsian, ~ zwaan), klenken (eig. ‘doen klinken’)

muziek v. 1 zwinze, zwinzing (Oudengels swinsung, ~ zwaan), klenking, klankkunst

muziekinstrument o. 1 de zwinzel

muzikaal bn. 1 zwinzig, zwinzelijk, klenkzaam, klankkunstig

muzikant m. 1 zwinzer, klenker

mysterie o. 1 het geruin (Oudsaksisch girúni, vgl. Middelnederlands rune ‘gefluister; geheim overleg’)

mysterieus bn. 1 geruinig, geheimzinnig

 

N

narcis v. 1 de tijloos

nasaal¹ bn. 1 neuzig 2 (taalkunde) neus, neuse

nasaal² v. 1 neusklank

natie o. 1 (afkomst) volk, de diede, de died (Middelnederlands diet, IJslands þjóð, vgl. Diederik) 2 (staat) burgerheid, burgerij, staatsgemeenschap, staatsvolk

nationaal bn. 1 volks, volkelijk 2 lands, landelijk

nationaalsocialisme o. 1 volksmaatschapzin

nationaalsocialistisch bn. 1 volksmaatschapzinnig

nationalisme o. 1 (afkomst) volksstaatzin 2 (staat) staatsvolkzin

nationalistisch bn. 1 volksstaatzinnig 2 staatsvolkzinnig

nationaliteit v. 1 (afkomst) het volkschap (vgl. etniciteit) 2 (staat) het burgerschap

nationaliseren ww. 1 naasten, -te (naasten ‘in bezit nemen’)

naturalisme o. 1 (denkwijze) wildzin 2 (kunststroming) echtzin (vgl. realisme)

naturalistisch bn. 1 wildzinnig 2 echtzinnig

natuur v. 1 het wild (vgl. tam voor cultuur) 2 aard, inborst

natuurkunde v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

natuurkundig bn. 1 wildkundig, materkundig

natuurlijk¹ bn. 1 wild, wilds, wildzaam

natuurlijk² bw. 1 vanzelfsprekend, uiteraard

negeren ww. 1 ontachten

neoliberaal bn. 1 nieuw vrijzinnig

neoliberalisatie v. 1 nieuwe vervrijding

neoliberaliseren ww. 1 nieuw vervrijden

neoliberalisme o. 1 nieuwe vrijzin

neurochirurg m. 1 zenuwheelkundige, zenuwkerfkundige, zenuwkerver

neurochirurgie v. 1 zenuwheelkunde, zenuwkerfkunde

neurologie v. 1 zenuwkunde

neutraal bn. 1 onzijdig

neutron o. 1 het bijdel (eig. ‘bijdeeltje’, zie -on)

nihilisme o. 1 looszin

nihilistisch bn. 1 looszinnig

noordpool v. 1 noordernaaf (zie pool, Arctica)

nucleair bn. 1 kernelijk, kern- 2 kernkrachtig, kernkracht-

nucleon o. 1 het kernel (eig. ‘kerndeeltje’, zie -on)

 

O

objectief bn. 1 voorwerpelijk

obligatie v. 1 het bondschrift (vgl. Engels bond)

oeuvre o. 1 lijfwerk

offer o. 1 het bloet (IJslands blót), het bloester (Oudhoogduits bluostar), het honsel (Gotisch hunsl), wijgift

offeren ww. 1 bloeten, bliet, h. gebloeten (Oudhoogduits bluozan, IJslands blóta)

officier m. 1 wouder (naar Middelnederlands wouden ‘beschikken over, besturen, regelen’, wout ‘(vol)macht’), de gewaarde (naar Middelnederlands gewaert ‘bevoegd, ge(vol)machtigd’)

officier van justitie m. 1 schout

olie v. 1 het smout (Middelnederlands smout ‘vet, smeer, olie’), de vijter (Drents fieter ‘kracht; petroleum’, vgl. vet, energie)

olieraffinaderij v. 1 smoutveredeling, vijterveredeling

olifant m. 1 de noes (~ neus)

-on o. 1 (deeltje) het -del, -el (vereenvoudiging van deel en naar verkleinwoorden als druppel, korrel, kruimel)

oncologie v. 1 kreeftkunde, kreftkunde (zie kanker)

opera m. 1 zangspel

operatie v. 1 (geneeskunde) ingreep 2 (krijgsmacht) werkslag

opereren ww. 1 te werk gaan 2 (geneeskundig) ingrijpen

opium o. 1 maansap (vgl. maan ‘papaver’ in maanzaad)

optimalisatie v. 1 verbesting

optimaliseren ww. 1 verbesten (vgl. verbeteren)

optimisme o. 1 welmoed, goede moed

optimistisch bn. 1 welmoedig

oranje bn. 1 eel, eluw (Middelnederlands elu ‘geelachtig’), logen (zie vlam)

orde v. 1 de schik, de tauw (Gotisch tēwō, vgl. Oudengels æltǽwe ‘geheel in orde’, Oudfries eltē ‘hetz.’), de vade (verouderd Duits Fat, Fate, vgl. Oudengels fadian ‘ordenen’)

ordenen ww. 1 schikken, vaden, vaadde, h. gevaad

orgaan o. 1 het rei, reide (vereenvoudiging van gerei, ouder gereide) 2 lijfblad

organel o. 1 het reidel

organisatie v. 1 gereiding

organisch bn. 1 reilijk, lijfelijk

organiseren ww. 1 gereiden (vgl. bereiden, gereed, gerei, vgl. orgaan), opzetten

organisme o. 1 reiling (zie orgaan), levend wezen, leefwezen (Duits Lebewesen)

orthodontie v. 1 tandrechtkunde (vgl. tandheelkunde)

orthodontisch bn. 1 tandrechtkundig 2 tandrechtend

otorinolaryngologie v. 1 oorneuskeelkunde

 

P

paard o. 1 het ros, het hors (Fries hoars, Engels horse), de maar (~ maarschalk, merrie)

paars bn. 1 baas, bazuw (Oudengels basu, ~ bes)

pacifisme o. 1 vredezin

pacifistisch bn. 1 vredezinnig

paleis o. 1 hal

palataal¹ bn. 1 raaks (vgl. Middelnederlands rake, raexe ‘gehemelte’)

palataal² v. 1 raakklank

palatovelaar¹ bn., palatovelair¹ 1 raakzeils

palatovelaar² v., palatovelair² 1 raakzeilklank

palm m. 1 handvlak, de loef (IJslands lófi), de volm (Oudsaksisch folma) 2 loefboom, volmboom

pamflet o. 1 vlugschrift

pandemie v. 1 de overwoel, alwoel (zie epidemie)

paneel o. 1 beschot

paneren ww. 1 inkruimen

panorama o. 1 vergezicht, de wijder (vgl. einder ‘horizon’)

panoramisch bn. 1 wijderlijk

pantser o. 1 het zarwe, zerwe (Oudhoogduits gisarawi ‘harnas’, Noordbrabants zaarf, zèèrf, sèèrf ‘opperhuid’)

paperclip m. 1 schuifspeld, velspeld

papier o. 1 het vezelijn

papieren bn. 1 vezelijn

paraaf m. 1 handmerk

parabool v. 1 booglijn

parachute m. 1 valscherm

parachuteren ww. 1 valschermen

parachutist m. 1 valschermer

paradijs o. 1 de lusthof, de wang (Gotisch waggs, Oudengels Neorxna wang, Oudnoords Fólkvangr)

paradox m. 1 schijntwist

paradoxaal bn. 1 schijntwistig

paragraaf m. 1 onderstuk

parallel bn. 1 evenwijdig

paranormaal bn. 1 nevenissig (vgl. buitenissig)

paraplu m. 1 regenscherm

parasiet m. 1 teerling

parasol m. 1 zonnescherm

paren ww. 1 gaden, -de (Middelnederlands gaden), maren, -de (Gronings moaren, Fries mearje)

parfum o. 1 de welm (naar wel ‘goed’ en walm)

parket o. 1 (recht) perk 2 (vloer) de deel

parlement o. 1 de landdag (Middelnederlands lantdach, Duits Landtag)

parlementair bn. 1 landdag-

partij v. 1 (algemeen) deel 2 hoop, stapel 3 schare, hanze 4 (recht) zijde 5 de jool (zie feest)

partijdig bn. 1 zijdig

partner m. 1 (zaken) genoot, maat (vgl. maatschap) 2 (liefde) gade (vgl. eega, ouder eegade, met ee ‘huwelijk’)

patiënt m. 1 zieke, lijdeling, velende (~ velen ‘verduren’)

Pasen m., Paas- 1 Oosteren, Ooster- (Duits Ostern, Oster-, Engels Easter)

paspoort o. 1 landsbewijs

pastoor m. 1 herder

pathologie v. 1 kwaalkunde

patriot m. 1 vaderlander

patriottisme o. 1 heemmin, vaderlandsliefde

patriottisch bn. 1 heemminnig, vaderlandslievend

patrouille v. 1 omwaak

patrouilleren ww. 1 omwaken

paus m. 1 wijvorst, eevorst (zie religie, priester)

pauze v. 1 de wijl (Middelnederlands wile, wijl ‘tijd; tijdruimte; rust’)

pauzeren ww. 1 wijlen, -de

paviljoen o. 1 het geteld (Middelnederlands getelt, vgl. tent)

pedoseksueel bn., pedofiel 1 kinderminnig

pedoseksualiteit v., pedofilie 1 kindermin

peloton o. 1 de/het tog, togen (Duits Zug)

pensioen o. 1 rustgeld

percentage o. 1 hundeltal (zie procent)

periode v. 1 tijdspanne, spanne, het getijde

permafrost m. 1 zenevorst (zie permanent)

permanent bn. 1 immerlijk, zene- (vgl. zenegroen, Middelnederlands senewel ‘rond’, eig. ‘immer draaiend’)

perron o. 1 spoorkade, stening

pers v. 1 druktuig 2 druk, drukwezen, nieuwswezen (vgl. bankwezen, spoorwezen)

personage o./m. 1 gerwing (zie kostuum)

personeel o. 1 werkneming, werkmacht

persoon m. 1 de lied (naar lieden), de ling (naar -ling)

persoonlijk bn. 1 liedig, lingig 2 eigenzaaks (vgl. privé)

persoonlijkheid v. 1 liedschap, lingschap (vgl. heerschap, manschap)

pessimisme o. 1 mismoed

pessimistisch bn. 1 mismoedig

petroleum m. 1 het aardsmout, de aardvijter (zie olie)

pictogram o. 1 beeldteken 2 tekenschrift

pijl m. 1 straal, schicht, de arwe, erwe (Engels arrow, IJslands ör)

pinetum o. 1 dengaard, dennentuin (vgl. dierentuin, arboretum)

piramide v. 1 ribbenkegel, driegeer, viergeer (geer ‘spits toelopend stuk, driehoekig vlak’)

pistool o. 1 het handroor, roor (meer oorspr. vorm van roer ‘buis, vuurwapen’)

pixel m. 1 beeldstip, stip

plaat v. 1 de vlaak (Middelnederlands vlake ‘vlakte’, bij vlak zoals plaat bij plat)

plaats v. 1 (algemeen) plek, stede 2 (bewoning) oord, het loeg (Drents loeg, Gronings loug)

plafond o. 1 gehemelte, hemelwand, bovenwand

planeet v. 1 de bolm (~ bol, bal)

plant v. 1 gewas, kruid, de wort (vgl. wortel, van wortwaal ‘plantstok’)

plantage v. 1 kweekgaard, twachting

planten ww. 1 poten, twachten, -te (verouderd Nederlands twachten)

plasma o. 1 (bloed) de vloem (~ vloeien) 2 (deeltjes) de blassem (Oudnederlands blasma ‘vlam’)

plastic o. 1 het dijg (Gotisch digan ‘kneden’, ~ deeg)

plastic bn. 1 dijgen (vgl. houten, ijzeren enz.)

plastificeren ww. 1 verdijgen, -de

plastisch bn. 1 dijgs

plastische chirurgie v. 1 uiterlijke kerfkunde

platform o. 1 vloering

playback m./v. 1 schijnzang

playbacken ww. 1 schijnzingen

pleidooi o. 1 geding

pleiten ww. 1 gedingen, gedingde, gedingd

pneumologie v., pneumonologie 1 longkunde, longheelkunde

podcast m. 1 webzending

podium o. 1 de beun (Duits Bühne)

polarisatie v. 1 veruitersting, vernaving (zie pool)

polariseren ww. 1 veruitersten, vernaven, -de (zie pool)

politie v. 1 handhaving, handhavingdienst (vgl. belastingdienst)

politieagent m. 1 handhaver, diender

politiebureau o. 1 handhavinggebouw

politicologie v. 1 bewindschapkunde

politicus m. 1 bewindschapper

politiek¹ bn. 1 bewindschappelijk

politiek² v. 1 de bewindschap (vgl. wetenschap) 2 de bewindschappij 3 beleid

pols m. 1 de wrist (Oudfries wrist, Engels wrist, vgl. Duits Rist ‘wreef, handrug’)

polygaam bn. 1 meergadig

polygamie v. 1 meergadigheid

polytheïsme o. 1 veelgodzin 2 godendom

pool v. 1 naaf

poort v. 1 het door (Middelnederlands door, Duits Tor)

populier m. 1 esp

portaal o. 1 doring (zie poort)

portiek v. 1 de ande (Oudnoords ǫnd, ǫnn)

portret o. 1 beeltenis

poseren ww. 1 tentoonstaan

positie v. 1 houding, stand 2 de stelle (Fries stelle, Duits Stelle)

postindustrieel bn. 1 nanijver, nanijverlijk

potent bn. 1 hagen (vgl. Oudnederlands hagan ‘fokstier’, Middelnederlands haechdroese ‘geslachtsdelen’)

precies bn. 1 nauwkeurig 2 genauw (Duits genau)

pre-industrieel bn. 1 voornijver, voornijverlijk

premier m. 1 eersteling

president m. 1 (land) hoofding (Middelnederlands hovedinc ‘hoofdman’)2 (bedrijf, instelling) voorzitter

presidentieel bn. 1 hoofdinklijk, hoofdings-

prestatie v. 1 leesting (Middelnederlands leestinge, Duits Leistung)

presteren ww. 1 leesten (Middelnederlands leesten, Duits leisten)

priester m. 1 wijman, eeward (Oudsaksisch êoward, Oudengels ǽweweard, zie religie)

printer m. 1 afdrukker

prisma o. 1 lichtwig

privacy v. 1 eigenvrede (vgl. huisvrede)

privé bn. 1 eigenzaaks, besloten

proberen ww. 1 pogen, kosten (zie proeven), wagen

probleem o. 1 vraagstuk, bezwaar, de dweer (vgl. Middelnederduits dwer ‘dwars’, Drents dweren ‘dwarsliggen’)

problematisch bn. 1 bezwaarlijk, dwerig

problematiseren ww. 1 bezwaarlijken, dwerigen

procédé o. 1 maakwijze, werkwijze

procent o. 1 honderste, het hundel (~ honderd)

procentueel bn. 1 hundellijk

processor m. 1 verwerker

product o. 1 (nijver) de waar 2 (wiskunde) uitbreng, uitkomst

productie v. 1 vervaardiging

productief bn. 1 maaks, maakzaam

proef v. 1 de roon (Oudfries rán ‘onderzoek’, Oudnoords raun ‘poging, proef, ervaring’), kosting (zie proeven)

proeven ww. 1 koren (Middelnederlands coren, ~ keuren, kiezen), kosten (Duits kosten ‘proeven’, Oudsaksisch koston ‘proberen’, Oudnoords kosta ‘proberen’,~ keuren, kiezen)

progressief bn. 1 vorderzinnig, vooruitstrevend

progressivisme o. 1 vorderzin, vooruitstrevendheid

project o. 1 het aanwerk (vgl. werken aan)

projector m. 1 beeldwerper, werper

proton o. 1 het kendel (eig. ‘kendeeltje’, zie -on)

proviand m. 1 reisvoer

provincie v. 1 gewest, de gouw

psychologie v. 1 zielkunde

publiceren o. 1 uitbrengen, openbaren

publiek o. 1 toeschouwers, schouwvolk

pulmonologie v. 1 longkunde

punaise v. 1 duimspijker, spikker

pupil m./v. 1 (oog) de zie (Middelnederlands sie, ~ zien) 2 (gezag) de mundel (Duits Mündel, vgl. voogd)

puppy m. 1 de/het welp

puree v. 1 de stamp, de mees, meis (Duits Maisch, Engels mash)

pureren ww. 1 stampen, mesen, -te, meisen, -te (Duits maischen, Engels mash)

purisme o. 1 schierzin, luiterzin (zie puur)

puristisch bn. 1 schierzinnig, luiterzinnig

puur bn. 1 schier, luiter (Middelnederlands luter, luyter, Duits lauter, ontleend als louter)

pyjama v. 1 de nachtwaar (vgl. Oudsaksisch werian, Engels wear ‘kleden, dragen’)

pyromaan m. 1 vuurzuchter, brandzuchter

pyromanie v. 1 vuurzucht, brandzucht

 

Q

quarantaine v. 1 smetschut

quotiënt o. 1 de werf (vgl. driewerf, vierwerf enz.)

quiz m. 1 vraagspel

 

R

racisme o. 1 knoedzin (zie ras)

racistisch bn. 1 knoedzinnig

radicaal bn. 1 wortelzinnig 2 wortellijk 3 ingrijpend

radicalisme o. 1 wortelzin

radio m. 1 de gelver (vgl. Middelnederlands gelve ‘golf’, gelve ‘zaak of gebeurtenis om over te roepen’)

radioactief bn. 1 gelverdadig

radiologie v. 1 gelverkunde, stralingkunde

radiostation o. 1 de gelverstadel

raket v. 1 de rokken, rokkens (vgl. spinrokken i.v.m. de gelijkenis)

ras o. 1 de knoed (Oudhoogduits knuot, ~ kind, kunne)

rationeel bn. 1 redelijk

rationaliseren ww. 1 verredelijken

rationalisme o. 1 redezin

rationalistisch bn. 1 redezinnig

reactie v. 1 weerdaad

reactief bn. 1 weerdadig

realisme o. 1 echtzin

realistisch bn. 1 echtzinnig

rebel m. 1 opstandeling, oproerling, weigerling, stuinder (zie rebelleren)

rebelleren ww. 1 in opstand komen, stuinen, -de (Middelnederlands stunen ‘zich (gewapend) verzetten’)

recidive v. 1 wederpleging

recidivist m. 1 wederpleger

reclame v. 1 ruchtbaring

recyclen ww. 1 vergrondstoffen

recycling v., recyclage 1 vergrondstoffing

redactie v. 1 opstelraad 2 opstelling

redacteur m. 1 opsteller

reductionisme o. 1 herleidzin

reductionistisch bn. 1 herleidzinnig

regie v. 1 spelleiding

regiment o. 1 afdeling

regio m. 1 streek

regionaal bn. 1 strekelijk, streek-

regisseur m. 1 spelleider (vgl. acteur)

reïncarnatie v. 1 herlijving

reïncarneren ww. 1 herlijven, -de

religie v. 1 de erenschap (vgl. wetenschap), de ee, eeën (Middelnederlands ee ‘(goddelijke) wet; huwelijk’, Oudengels ǽ ‘(goddelijke) wet; gewoonte; plechtigheid; huwelijk’, vgl. eegade, eega, zie priester)

religieus bn. 1 erenschappelijk, eezaam

remigrant m. 1 weerwijker

remigratie v. 1 weerwijking

remigreren ww. 1 weerwijken

remote viewing v. 1 het vernmerken (vgl. tele-)

repatriatie v. 1 herheming

repatriëren ww. 1 herhemen

reptiel o. 1 kruipdier, kriep (vgl. Oudnederlands kriepan ‘kruipen’)

reputatie v. 1 naam, de luimond (Duits Leumund, ~ luid)

retroflex¹ bn. 1 kruls

retroflex² v. 1 krulklank

reuma o., reumatiek v. 1 de misweer (vgl. afweer)

reumatologie v. 1 misweerkunde

revolutie v. 1 de wende (Duits Wende), omwenteling, omslag

revolutionair bn. 1 wendzaam

revolutionaliseren ww. 1 wendzamen

reserve v. 1 waarnis (Middelnederlands waernisse ‘bewaring, waarborg’, vgl. IJslands vara- ‘reserve’)

restaurant o. 1 eethuis

riool o. 1 ondergoot

risico o. 1 de/het hach, hacht (Middelnederlands hachte, vgl. hachelijk, ouder hachtelijk)

riskant bn. 1 hachelijk, gewaagd

rite v. 1 wijze, het gewijs

ritme o. 1 maatslag

ritueel¹ bn. 1 gewijs (zie rite)

ritueel² o. 1 het gewijs

rivier v. 1 de vliet, de a (vgl. Breda, Gouda), de rin (Middelnederlands rinne, ~ rennen), de elve (Noors elv, Nederduits Elv, Duits Elbe)

RNA o. 1 de erveldraad (zie gen, vgl. DNA)

robot m. 1 bodder (Fries bodder ‘zwoeger, arbeider’), de wrecht (Middelnederlands wrechte, wrochte ‘arbeider’, ~ wrochten, werken)

rond bn. 1 trind, trend (Noors trinn, ~ omtrent), zenewel (Middelnederlands senewel, eig. ‘immer draaiend’, vgl. zenegroen)

route v. 1 de lei, leide (Middelnederlands leide ‘weg’, IJslands leið, ~ leiden)

rozijn v. 1 de droof (~ druif)

ruïne v. 1 de ruur (vgl. Oudfries riúre ‘vergankelijk’, Gotisch riurjan ‘vergaan’)

rune v. 1 de ruin, ruinstaf

runologie v. 1 ruinkunde, ruinstafkunde

 

S

sadisme o. 1 kwellust

sadistisch bn. 1 kwellustig

salade v. 1 koumoes (vgl. warmoes ‘gekookte groente’)

salamander m. 1 de molle (Middelnederlands moll, Westfaals molle, Duits Molch)

salaris o. 1 de wedde

satelliet m. 1 de bijbolm (zie planeet)

saus v. 1 de stip (Gronings stip, Westfries stip)

scepsis v. 1 twijfel

scepticisme o. 1 twijfelzin

sceptisch bn. 1 twijfelzaam 2 twijfelzinnig

school v. 1 leerhuis

sciëntisme o. 1 wetenschapzin

sciëntistisch bn. 1 wetenschapzinnig

seconde v. 1 tel

sector m. 1 (wiskunde) uitsnede 2 (waardschap) schare, de geer (geer ‘spits toelopend stuk’)

seismisch bn. 1 bevelijk

seismologie v. 1 bevingkunde

semiautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

sensatie v. 1 zinraking 2 opzien, opschudding

sensationeel bn. 1 opzienbarend, geruchtmakend

sensationalisme o. 1 ruchtzin

sensationalistisch bn. 1 ruchtzinnig

sergeant m. 1 wevel, veldwevel (Duits Feldwebel)

serie v. 1 reeks

servet o. 1 de vegel

shampoo m. 1 haarwas, de zijp (~ zeep)

shop m. 1 de schop (Middelnederlands schoppe ‘tentje, kraampje, open schuurtje’), winkel

show m. 1 de schouw (~ schouwen ‘kijken’), de toog (Middelnederlands tooch, ~ togen ‘tonen’)

sinus m. 1 (meetkunde) hoekmaat

situatie v. 1 toestand 2 het geleg (Middelnederlands geleg)

skyline m. 1 kimlijn, kimbeeld (met kim voor horizon)

slang m. 1 (woordkeuze) aftaal

smartphone m. 1 slimme vernreder (zie telefoon)

snack m. 1 hap, snap (vgl. versnapering, snoep)

snackbar m./v. 1 hapzaak, snapzaak

sociaal bn. 1 maatschappelijk, omgankelijk, omgangs-

sociaaleconomisch bn. 1 maatwaardschappelijk (zie economie)

socialisme o. 1 maatschapzin

socialistisch bn. 1 maatschapzinnig

sociolect o. 1 maattaal

sociologie v. 1 maatschapkunde

software m. 1 zachtewaar (vgl. ijzerwaar)

soldaat m. 1 krijgsman, -lui, -lieden, heerling (~ heerschare, hereweg)

soort v./o. 1 de aard (Duits Art), het slag, de tier (Middelnederlands tiere)

sowieso bw. 1 toch, hoe dan ook

spatie v. 1 leemte

special effect o. 1 toonlist

spectrum o. 1 waaier, het spechter (vgl. Middelnederlands spien ‘goed toezien’, Duits spähen)

spiegel m. 1 de spakel (~ Middelnederlands spaken ‘spiegelen’)

spiritualisme o. 1 geestzin

spiritualistisch bn. 1 geestzinnig

spiritueel bn. 1 geestelijk 2 geestzaam

spiritualiteit v. 1 geestelijkheid 2 geestzaamheid

spontaan bn. 1 zelvelijk

spontaniteit v. 1 zelvelijkheid

squash o. 1 wandbal

stadion o. 1 het krijt, de spoord (Oudhoogduits spurt, Gotisch spaúrds ‘renbaan’)

stadium o. 1 trap, trede

station o. 1 (algemeen) de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan, stal) 2 (spoor) de/het spoorhof, baanhof (Duits Bahnhof)

statistiek v. 1 (vak) talkunde 2 (weergave) het talschap (vgl. landschap), getal

statistisch bn. 1 talkundig

stealthfighter m. 1 sluipjager (vgl. straaljager)

steppe v. 1 dorland, dorring

steriel bn. 1 (reinheid) kiemloos 2 (geslacht) steer (Gotisch staírō ‘onvruchtbare vrouw’, vgl. Twents sterke ‘jonge koe’)

steriliseren ww. 1 verkiemlozen 2 steren, -de, sterigen

stockdividend o. 1 winstaandeel (vgl. dividend)

strateeg m. 1 krijgwijzer

strategie v. 1 krijgwijze (naar zowel krijg ‘oorlog’ als krijgen ‘verwerven; in een toestand of tot een handeling brengen’, vgl. tactiek)

strategisch bn. 1 krijgwijs

strategiseren ww. 1 krijgwijzen, krijgwijsde, h. gekrijgwijsd

student m. 1 leerling, leerganger

studeren ww. 1 leren

studie v. 1 leergang (vgl. kuur)

studio m. 1 zendzaal

subatomair bn. 1 ondelminder (zie atoom)

subjectief bn. 1 onderwerpelijk

sublimatie v. 1 droogdamping

sublimeren ww. 1 droogdampen

succes o. 1 welslagen

succesvol bn. 1 welslagend

suiker m. 1 de zuiter (~ zoet)

supermarkt v. 1 grootgrutter, grutter

supervisie v. 1 opzicht

supervisor m. 1 opzichter

symmetrie v. 1 evenmaat

symmetrisch bn. 1 evenmatig

symptoom o. 1 kenmerk, kwaalmerk

synoniem¹ o. 1 evenwoord

synoniem² bn. 1 evenwoordig, evenduidig

systeem o. 1 stelsel, gestel, bestel

systematisch bn. 1 stelselmatig

 

T

tabak m. 1 rookloof, loof

tablet computer m. 1 leiling (naar lei ‘stuk leisteen’)

tact m. 1 de voel

tacticus m. 1 slagwijzer

tactiek v. 1 slagwijze (vgl. strategie)

tactisch bn. 1 slagwijs

tactvol bn. 1 voelzaam (zie tact)

tafel v. 1 het berd, berderen (vgl. te berde brengen, ~ bord), de/het bied (Oudsaksisch biod, IJslands bjóð)

tampon m. 1 de wiek

tante v. 1 moei (Middelnederlands moeye, vgl. petemoei)

team o. 1 toom, ploeg

techniek v. 1 vaardigheid, vaard

technisch bn. 1 vaardig

technologie v. 1 makenschap (vgl. wetenschap), vaardkunde

technologisch bn. 1 makenschappelijk, vaardkundig

technoloog m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper), vaardkundige

teint v./o. 1 het blij (Middelnederlands blië, Oudengels bléoh, Oudsaksisch blíhi)

tekst m. 1 de laas, lazen (~ lezen, vgl. context), de/het waaf, waven (zie textiel²)

tekstueel bn. 1 lazelijk

tele- vv. 1 vern- (Middelnederlands verren, verne ‘ver’, Duits fern)

telecommunicatie v. 1 vernwederricht (zie communicatie)

telecommunicatiesysteem o. 1 vernwederrichtgestel

telefoon m. 1 vernreder (zie telefonie), beltuig

telefoneren ww. 1 vernreden, bellen

telefonie v. 1 vernreding (vgl. rede ‘het spreken’, Middelnederlands reden ‘spreken’, Duits reden ‘spreken’)

telefonisch bn. 1 vernredig

telefonist m. 1 vernredige

telefoonnummer o. 1 vernredertal

telegraaf m. 1 vernschrijver

telegrafie v. 1 vernschrijving

telegram o. 1 vernschrift

telekinese v. 1 verndrijving

telekinetisch bn. 1 verndrijvig

teleologie v. 1 doelkunde, tilkunde (vgl. Duits Ziel ‘doel’)

telepathie o. 1 vernvoeling

telepathisch v. 1 vernvoelig

teleportatie v. 1 vernvoering

teleporteren ww. 1 vernvoeren

telescoop m. 1 sterrenkijker

televisie v. 1 (bestel) vernzicht (Duits Fernsehen) 2 (toestel) de vernzichter (Duits Fernseher)

tempel m. 1 de aal (Gotisch alhs, Oudengels ealh), het wij (Oudsaksisch wíh, Oudnoords vé, ~ wijden, wierook)

temperatuur v. 1 warmte

tent v. 1 het teld (Middelnederlands telt, Duits Zelt, IJslands tjald, vgl. paviljoen, kamperen)

termijn o. 1 de vrist (Middelnederlands vrist, Duits Frist)

terracotta o. 1 bakaarde 2 bakaardewerk

territorium o. 1 grondgebied, de bijvang (Middelnederlands bivanc)

test m. 1 vanding

testen ww. 1 vanden (Middelnederlands vanden ‘op de proef stellen’, ~ (be)vinden)

textiel¹ bn. 1 waaf (~ weven)

textiel² m./o. 1 de/het waaf, waven

theater o. 1 beuning (zie toneel) 2 speelkunst

theatraal bn. 1 beuns, beunig, overdreven

theïsme o. 1 godzin

theïstisch bn. 1 godzinnig

theologie v. 1 godkunde

theorie v. 1 leer 2 mening, opvatting

theoretisch bn. 1 leermatig

thermisch bn. 1 warmtelijk

thermometer m. 1 warmtemeter (zie temperatuur)

thermostaat m. 1 warmtesteller

thriller m. 1 spanner

tint v. 1 het huw (Engels hue, Noors hy)

titel m. 1 (boek o.i.d.) naam, aanduiding 2 (beroep) erenaam

toendra v. 1 halland (met hal ‘bevroren grond’)

toets m. 1 (kennis) vanding 2 (werktuig) tok (vgl. tokkelen, tikken)

toetsen ww. 1 (kennis) vanden (zie testen) 2 (werktuig) tokken

toilet o. 1 gemak, spoelzetel

toiletpapier o. 1 gemakgoed

toneel o. 1 de beun (Duits Bühne) 2 speelkunst

toorts v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

tortel m. 1 reeuwduif (Gotisch hráiwadūbō)

traditie v. 1 erventrouw

traditioneel bn. 1 erventrouw

trailer m. 1 oplegger 2 voorstuk

tralie v. 1 spijl

trainen ww. 1 droeden, -de (Gotisch þrōþjan)

trainer m. 1 droeder

training v. 1 droeding

tram m. 1 de tram (met Nederlandse a, vgl. Middelnederlands tram, trame ‘balk, lat’)

transformatie v. 1 omschaping

transformeren ww. 1 omschapen, schaapte om, h./is omgeschaapt (zie formeren)

transseksualiteit v. 1 overslachtigheid, het overslacht

transseksueel bn. 1 overslachtig (vgl. tweeslachtig ‘hermafrodiet’)

trauma v./o. 1 letsel

traumatisch bn. 1 letsellijk, letsel-

traumatologie v. 1 letselkunde

trein m. 1 spoortuig, de/het tog, togen (Noors tog, Duits Zug, vgl. Middelnederlands getoch ‘al wat voortgetrokken wordt’)

tribune v. 1 schouwbank

trilogie v. 1 drieluik, driewerk

tsunami m. 1 vloedgolf, de overbaar

tunnel m. 1 molweg, de dulf (~ delven)

tunnelvisie v. 1 smalzicht

turbine v. 1 stuwrad

type o. 1 het slag

typefout v. 1 mistik

typeren ww. 1 kenmerken

typemachine v. 1 tiktuig

 

U

umlaut m. 1 omklank

unaniem bn. 1 eenstemmig, eensgezind

unie v. 1 verbond, eenheid

uniform¹ bn. 1 eenschappelijk, eenschapen (zie vorm)

uniform² o. 1 het eenschap

uniformiteit v. 1 de eenschap, eenschapenheid

universeel bn. 1 alomgeldig, alomvattend, algemeen

universum o. 1 heelal, alomheid

universitair bn. 1 leergildig

universiteit v. 1 leergilde

urine v. 1 de mijg (Middelnederlands mige)

urineren ww. 1 mijgen, meeg, h. gemegen (Gronings miegen, IJslands míga)

urologie v. 1 mijgkunde

uur o. 1 de stonde (Duits Stunde)

uvulaar¹ bn., uvulair¹ 1 huigs

uvulaar² v., uvulair² 1 huigklank

 

V

vacature v. 1 werkleegte

vacuüm o. 1 luchtledige, het wan (Middelnederlands wan ‘gebrek’)

vacuüm- bn. 1 luchtledig, wans

vakantie v. 1 verlof, de oorlof (Middelnederlands oorlof ‘verlof’, Duits Urlaub)

velaar¹ bn., velair¹ 1 zeils

velaar² v., velair² 1 zeilklank

ventilator m. 1 wentelwaaier

veranda v. 1 de love (Middelnederlands love ‘afdak, uitstek, zuilengang, hoge stoep’)

verificatie v. 1 waarschouw (vgl. schouwen ‘inspecteren’)

verifiëren ww. 1 waarschouwen

verkopen ww. 1 zellen, -de (Oudsaksisch gisellian, Engels sell)

vermiljoen bn. 1 ever (vgl. Twents eaverbeaze ‘rode bosbes’, Duits Eberesche ‘lijsterbes’)

versie v. 1 uitvoering 2 lezing

verticaal bn. 1 loodrecht

vice- vv. 1 onder-

video m. 1 roerbeeld

videocamera v. 1 roerbeeldvester (zie camera)

viool v. 1 de gijg (Middelnederlands gige, Duits Geige)

viraal bn. 1 kapel (~ kapen i.v.m. het overnemen van cellen)

virologie v. 1 kapelkunde

virus o. 1 het kapel (zie viraal)

visioen o. 1 vergezicht

vitamine m. 1 tierstof

vlam v. 1 de loge (Middelnederlands loge, Fries lôge, IJslands logi, ~ licht)

volautomatisch bn. 1 voleigenmatig

volume o. 1 omvang

voogd m. 1 de mondboor (Middelnederlands montboor, momber, vgl. Middelnederlands mond ‘gezag’, beren ‘dragen’, vgl. pupil)

voogdij v. 1 de mondboorde

vorm v. 1 de schap, schapen, de schaap (Middelnederlands schap, schape, Engels shape, ~ -schap, scheppen)

vormen ww. 1 schapen, schaapte, h. geschaapt (Middelnederlands schapen, Engels shape, zie vorm)

vrucht v. 1 het ooft (zie fruit) 3 de vazel (zie embryo)

vruchtbaar bn. 1 (grond, gewas) vei (Westvlaams vei), vreeuw (IJslands frjór)2 (vrouw) vazelbaar

vulkaan m. 1 vuurberg, zwavelberg

 

W

website v. 1 webstede, webstee, webstek

wc v., watercloset 1 gemak, spoelzetel

wc-papier o. 1 gemakgoed

 

X

xenofilie v. 1 vreemdmin

xenofiel v. 1 vreemdminnig

xenofobie v. 1 vreemdvrees

xenofoob bn. 1 vreemdvrezig

xylofoon m. 1 klankhout

 

Y

yoghurt m. 1 melkdik, het molken (Middelnederlands molken ‘zuivel’)

 

Z

zalm m. 1 de las, lassen (Duits Lachs, Noors laks)

zegen m. 1 bloetsing (Engels blessing) 2 heil, voorspoed, gunst

zegenen ww. 1 bloetsen, -te (Engels to bless) 2 begunstigen

zeker bn. 1 veilig, vast, betrouwbaar 2 wis, gewis 3 overtuigd, stellig, beslist

zeppelin m. 1 luchtschip

zolder m. 1 de hilde (Drents hilde), de beun (vgl. beunhaas)

zuidpool v. 1 zuidernaaf (zie pool, Antarctica)