A

abdij v. 1 wijhof, bedehof

ablaut m. 1 afklank

abstract bn. 1 afgeleid

academie v. 1 leergilde 2 gilde

academisch bn. 1 leergildig 2 gildig

accessoire v. 1 toebehoren

accijns m. 1 bruikheffing (zie consumptie)

accordeon o./m. 1 balgharp (vgl. blaasbalg)

accountancy v. 1 boekschouwing (vgl. boekhouding)

accountant m. 1 boekschouwer (vgl. boekhouder)

accu m., accumulator 1 stroomvat, barnvat (zie elektriciteit)

acne v. 1 de overtalg

acrobaat m. 1 kunsteling

acteren ww. 1 spelen, schouwspelen

acteur m. 1 speler, schouwspeler (Duits Schauspieler, Noors skuespiller), bedrijver, scherner (Oudsaksisch skirnio, ~ Middelnederlands scherne ‘scherts, spot’, scheren ‘schertsen, (be)spotten, nadoen’)

actie v. 1 daad, handeling 2 beweging 3 betoging 4 (beeld) vaart, daadkracht

actief bn. 1 dadig, werkzaam

activeren ww. 1 dadigen, verwerkzamen

activisme o. 1 daadzin

activistisch bn. 1 daadzinnig

acupunctuur v. 1 naalding

acuut bn. 1 schielijk 2 dringend

adapter m. 1 omzetter

administratie v. 1 beheer, verwouding (Duits Verwaltung)

adminstrator m. 1 beheerder, verwouder (Duits Verwalter)

administreren ww. 1 beheren, verwouden, verwield, h. verwouden (Duits verwalten, ~ Middelned. wouden ‘regelen, besturen’)

admiraal m. 1 vlootheer

adolescent m. 1 jongeman

adolescente v. 1 jongevrouw

adolescentie v. 1 volwassing (vgl. volwassen)

adopteren ww. 1 aannemen

adoptie v. 1 aanneming, aanname

adoptiekind o. 1 aangenomen kind

adoptieouders mv. 1 aannemende ouders

adrenaline v. 1 noodstof

adres o. 1 woonmerk

advertentie v. 1 ruchtbaring, aankondiging

adverteren ww. 1 ruchtbaren, ruchtbaarde, h. geruchtbaard, aankondigen

advocaat m., advocate v. 1 dingman, dingvrouw (~ geding), de voorspraak (Middelnederlands voresprake), de aanwoud (Duits Anwalt)

aërodynamica v. 1 stroomlijnkunde

aërodynamisch bn. 1 gestroomlijnd, stroomlijnig

aforisme o. 1 zinspreuk

Afrika o. 1 Moren

afrodisiacum o. 1 lustmiddel

agenda v. 1 dagwijzer 2 spreeklijst

agent m. 1 diender 2 zaakvoerder

agglomeratie v. 1 toewas (vgl. aanwas, ~ wassen ‘groeien’)

agrarisch bn. 1 landbouw-

agressie v. 1 aanval, aanvallendheid

agressief bn. 1 aanvallend

agressiviteit v. 1 aanvallendheid

aids m. 1 weerstandsverlamming

airbag m. 1 vangbalg (vgl. blaasbalg)

ajuin m. 1 look (zie ui)

alarm o. 1 wapenroep, de noder

alarmcentrale v. 1 de nodermedem, -s (zie centrale)

alarmeren ww. 1 noderen

albatros m. 1 reuzenmeeuw

albino m. 1 witteling

album o. 1 bundel, de mandel (naar mandel ‘aantal (met name vijftien) schoven’)

alcohol m. 1 (stof) de/het ruizer (naar ruizen ‘leven maken, tieren’, roes/ruis ‘drankbedwelming’) 2 (drinken) drank, sterke drank

alcoholisch bn. 1 ruizerlijk, ruizer-

alcoholisme o. 1 drankzucht

alcoholist m. 1 dranker (vgl. zanger bij zang, zingen)

alfabet o. 1 stavenschat (zie letter, vgl. woordenschat)

algebra v. 1 stelkunde

alibi o. 1 het elders, eldersbewijs, de zunne (zie excuus)

alien¹ bn. 1 (oorsprong onbekend) elling (vgl. elders, Middelnederlands el ‘ander’, els ‘anders; elders’) 2 buitenaards

alien² m. 1 elling 2 buitenaards wezen

alinea v. 1 zinblok

allegorie v. 1 beeldspraak

allergie v. 1 overgevoeligheid

allergisch bn. 1 overgevoelig

allochtoon¹ bn. 1 uitheems

allochtoon² m. 1 uitheemse, uitboorling

almanak m. 1 jaarboekje

altaar o. 1 wijbed, de harg, herg (Oudhoogduits harug, Oudnoords hǫrgr)

alternatief¹ bn. 1 anderling

alternatief² o. 1 de anderling

altruïsme o. 1 anderzin

altruïstisch bn. 1 anderzinnig

alveolaar¹ bn., alveolair¹ 1 rands

alveolaar² v., alveolair² 1 randse (klank), randklank

ambassade v. 1 rijksboding

ambassadeur m. 1 rijksbode

ambivalent bn. 1 tweewaardig

ambulance v. 1 ziekenwagen, spoeder

Amerika o. 1 Amelrijk (Nederlandse vorm van de oorspr. Germaanse naam van Amerigo Vespucci, de ontdekkingsreiziger waar het werelddeel naar vernoemd is)

amfibie m. 1 oeverdier, oeverling

amfibisch bn. 1 oevers (vgl. aards), oeverzaam

anachronisme o. 1 tijdstrijdigheid

anachronistisch bn. 1 tijdstrijdig

anagram o. 1 husselwoord

analfabeet m. 1 wanschriftige

analfabetisme o. 1 wanschriftigheid

analogie v. 1 voorbeelding

analoog bn. 1 overeen, overeenkomstig 2 wijzermatig (vgl. digitaal)

anarchie v. 1 onbewind 2 wetteloosheid

anarchisme o. 1 onbewindzin

anarchistisch bn. 1 onbewindzinnig

anatomie v. 1 ontleedkunde, lichaamkunde 2 ontleding 3 het lijfschap (vgl. landschap)

anesthesie v. 1 verdoving

anesthesiologie v. 1 verdoofkunde

ångström m. 1 uttelmeter (klankwisselend naast ietelmeter voor nanometer)

anjer v. 1 nagelbloem, nagelijn (vanwege de kruidnagelachtige geur)

anorexia v. 1 dunzucht

Antarctica o. 1 Zuiderschoot (vgl. IJslands Suðurskautsland)

Antarctisch bn. 1 Zuiderschoots

antibioticum o. 1 de krevelweer (zie bacterie)

anticiperen ww. 1 vooruitlopen

anticlimax m. 1 neertrap 2 domper

antiek¹ bn. 1 oudtijds

antiek² o. 1 de oudernis (vgl. wildernis)

antilope v. 1 wildsbok (Afrikaans wildsbok)

antimaterie v. 1 tegenmater (zie materie)

antistof v., antilichaam 1 tegenstof, tegenlichaam

antoniem o. 1 tegenwoord

antraciet bn. 1 koolgrijs

antropologie v. 1 menskunde

apostel m. 1 zendeling, bode

apotheek v. 1 lubhuis (zie medicijn)

apparaat o. 1 toestel

apparatuur v. 1 toestelling

appartement o. 1 woondeel

appelsien v. 1 zonneappel

aquaduct o. 1 waterbrug

Arabië o. 1 Zandrijk (vgl. islam)

arboretum o. 1 boomgaard, bomentuin (vgl. dierentuin, pinetum)

archetype o. 1 oerbeeld

Arctica o. 1 Noorderschoot (vgl. Antarctica)

Arctisch bn. 1 Noorderschoots

arena v. 1 het krijt

arsenaal o. 1 wapenhuis

artikel o. 1 stuk, bericht 2 gelid 3 waar

artillerie v. 1 geschut

arts m. 1 de laak (Oudengels lǽce, Oudfries létze, Deens læge)

asbest o. 1 brandloos, steenvlas

asfalt o. 1 de/het wegenteer

asiel o. 1 opvang

asielzoeker m. 1 opvangzoeker

asociaal bn. 1 onmaatschappelijk

asperge v. 1 wortelspruit

assimilatie v. 1 aanlijking, eendering

assimileren ww. 1 aanlijken, eenderen

associatie v. 1 gemating, verbinding, verband

associëren ww. 1 gematen, -te, verbinden, in verband brengen

assonantie v. 1 klinkerrijm, halfrijm

assortiment o. 1 aanbod, warenkeuze

astrofysica v. 1 sterrenwildkunde, sterrenmaterkunde (zie fysica)

astrologie v. 1 sterrenwichel

asymmetrie v. 1 onevenmaat

atelier o. 1 werkstede, de werkschop (Engels workshop, zie shop)

atheïsme o. 1 geengodzin, godloochening

atheïstisch bn. 1 geengodzinnig, godloochenend

atomair bn. 1 ondellijk, ondel-

atoom o. 1 het ondel (vereenvoudiging van bestaand ondeel ‘atoom’, uit on-delig, vgl. -on)

atoomfysica v. 1 ondelkunde

atoomnummer o. 1 het ondeltal, kendeltal (zie proton)

auditie v. 1 horing, speelkeuring

Australië o. 1 Onderland (vgl. Engels Down Under)

auto m. 1 wagen, kar (Afrikaans kar ‘auto’, Engels car), de redel, de reel (~ rijden)

autochtoon¹ bn. 1 inheems

autochtoon² m. 1 inheemse, inboorling

autodidact m. 1 zelflerende

automaat m. 1 de eigenmaat

automatisch¹ bn. 1 eigenmatig

automatisch² bw. 1 eigenmatig, vanzelf

automatiseren ww. 1 vereigenmatigen

automobilist m. 1 wagendrijver, drijver (vgl. Engels driver)

autoritarisme o. 1 gezagzin

autoritair bn. 1 gezagzinnig

avatar m. 1 hultenis (naar hullen, gehuld)

avonturier m. 1 wedervaarder, de wrek, wrekken (Oudsaksisch wrekkio, Duits Recke)

avontuur o. 1 het wedervaren, de vaarnis (Middelnederlands vaernisse ‘lotgeval’)

avontuurlijk bn. 1 wedervaarlijk

Azië o. 1 het Morgenland (vgl. Europa)

azijn m. 1 de tanger (Middelnederlands tanger ‘scherp van smaak’)

B

baai m./v. 1 (groot) de wijk (verouderd Nederlands wijck, IJslands vík, vgl. golf¹) 2 (klein) de wik, wikken

baby m./v. 1 boreling, kindje

babyboomer m. 1 geboortegolver

bacil m. 1 de/het stevel (eig. ‘staafje’)

back-up m. 1 waarnis (zie reserve)

bacterie v. 1 de/het krevel (naar krevelen ‘krioelen’)

bacteriecultuur v. 1 krevelkweek

bacterieel bn. 1 krevellijk, krevel-

bacteriologie bn. 1 krevelkunde

bagage v. 1 reisgoed, het gemaalte (naar maal voor koffer)

bagatelliseren ww. 1 verluttelen

ballistiek v. 1 worpkunde

ballistisch bn. 1 worpkundig

ballon m. 1 luchtbal

banaan v. 1 de/het maandel (eig. ‘maantje’, vgl. vaandel ‘vaantje’)

bankroet¹ bn. 1 vergrond (vgl. failliet)

bankroet² o. 1 vergronding

bankroet gaan o. 1 vergronden

barbecue m. 1 harster (vgl. grill)

barbecuen ww. 1 harsten (verouderd Nederlands harsten ‘braden, roosteren’, vgl. harst ‘stuk gebraden vlees’)

baseren ww. 1 gronden, stoemen, stalen

basis v. 1 (algemeen) grond, grondslag, de stoem (Gotisch stōma, ~ stam, staan), de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan) 2 (verblijf) honk

basketbal o. 1 hoepbal

bataljon o. 1 slagdeel (vgl. smaldeel)

batterij v. 1 stroomhuls 2 (krijgsmacht) geschutting, schutblok

beige bn. 1 bleekgeel, zaluw, zandig

België o. 1 Belgen (vgl. Saksen, Zweden)

Belgisch bn. 1 Belgs (Westvlaams Belgsch, vgl. Zweeds)

benzine v. 1 de wagenstook, stook (vgl. kerosine), brandstof

benzinetank m. 1 stookvat

benzinestation o. 1 stookhouder

beproeven ww. 1 vanden, -de (zie testen)

bibliotheek v. 1 het boekhof (vgl. museum, universiteit)

biefstuk m. 1 rundstuk

bilabiaal¹ bn. 1 beilips (vgl. beide)

bilabiaal² v. 1 beilipse (klank), beilipklank

biljard tw. 1 hiemend (zie peta-)

biljoen tw. 1 tulvend (zie tera-)

binair bn. 1 tweetallig

biodiversiteit v. 1 levensveelaard

biologie v. 1 lijfkunde (met lijf ‘lichaam’, ouder ‘leven’, zoals in lijfsbehoud)

biomassa v. 1 levenmas, lijfmas (zie massa)

bionica v. 1 wildmaat

bionisch bn. 1 wildmatig

bioscoop m. 1 velmhuis (zie film)

biotoop m. 1 levenskring (vgl. kringloop, ecologie)

biseksueel bn. 1 beiminnig

biseksualiteit v. 1 beimin (vgl. beide)

bitumen o. 1 aardhars, vijterlijm (zie olie)

bivak o. 1 bijwacht (verouderd Nederlands bijwacht, Zwitsers Bīwacht, vanwaar Frans bivouac)

bivakmuts v. 1 de stormhuif (Duits Sturmhaube)

boeket o. 1 tuil, ruiker

boiler m. 1 zieder (vgl. koken)

bordeel o. 1 hoerenhuis, de knip, de kuf (verouderd Nederlands kuf ‘kroeg; hoerenhuis’)

botanie v. 1 gewaskunde

boter v. 1 de ank (gewestelijk Duits Anke), de smeer (Noors smør, ~ smeren)

boycot m. 1 handelsban

boycotten ww. 1 handelsbannen

brainstorm m. 1 denkvlaag, de werveldacht

brevet o. 1 kundebewijs, bewijs

brigade v. 1 zuil

browsen ww. 1 struinen, -de

browser m. 1 struiner

bug m. 1 luis, het euvel, de tadel

bühne v. 1 de beun

byte v. 1 de bijt (~ beet, beetje)

bureau o. 1 het werkberd (zie tafel)

C

cabine v. 1 de boede (Middelnederlands boede ‘huisje, gebouwtje’, Engels booth)

café o. 1 leut, leuting 2 kroeg

cafeïne v. 1 leutstof

camera v. 1 beeldvester (Middelnederlands vesten ‘vastleggen’)

camouflage v. 1 schutting, schut-, darning, darn- (Duis Tarnung, Tarn-)

camoufleren v. 1 schutten, darnen (Duits tarnen, vgl. Oudsaksisch darno ‘heimelijk’)

camping v. 1 telding (zie tent), legerveld (vgl. kamperen)

capsule v. 1 huls

caravan m. 1 de togel

cardiologie v. 1 hartkunde, hartheelkunde

carnaval o./m. 1 vastenavond, vastelavond (Limburgs vastenaovend, vastelaovend, Rijnlands Fastelovend)

cast m. 1 bezetting

categorie v. 1 tak, afdeling

cel v. 1 (vertrek) de koof (Middelnederlands cove ‘huisje, hut’, Oudengels cofa ‘vertrek’, Oudnoords kofi ‘hut, kloostercel’) 2 (leven) de/het kovel

celbiologie v. 1 kovelkunde

cellulair bn. 1 kovellijk, kovel-

cement o./m. 1 bindleem, briklijm (met brik ‘baksteen’)

censuur v. 1 uitingtoezicht

cent m. 1 het hundel (~ honderd, Oudnederlands hund ‘honderdtal’, vgl. procent)

centi- vv. 1 hundel- (zie cent)

centigram o. 1 hundelgram

centimeter m. 1 hundelmeter

centraal bn. 1 middelst, midden-, medem (Gotisch miduma ‘middelste’, vgl. Medemblik), hoofd-

centraal station o. 1 het hoofdspoorhof, de hoofdstadel

centrale v. 1 de medem, -s (zie centraal), het werk (Duits Werk)

centralisatie v. 1 vermiddering, vermedeming

centraliseren ww. 1 vermidderen, vermedemen

centrifuge v. 1 zwierder, zwiertuig

centrum o. 1 (algemeen) midden, het medem, -s (zie centraal) 2 (stad) kern, hart

ceremonie v. 1 de plecht, plechtigheid

ceremonieel bn. 1 plechtig, plecht-

certificaat o. 1 wismerk, getuigschrift, bewijs

champignon m. 1 driesling (Middelnederlands drieslinc)

chaos m. 1 war, warboel, warnis 2 (geleerd) de ganis (~ Oostfries ganen, Noors gane ‘gapen’), de dolm (~ dol, dolen, dwalen)

chaostheorie v. 1 ganisleer, dolmleer

chaotisch bn. 1 warrig 2 (geleerd) ganig, dolmig

chat m. 1 de kout

chatten ww. 1 kouten, -te

chauvinisme o. 1 de heemdweep

chemisch bn. 1 scheilijk 2 scheikundig

China o. 1 Zijderijk (vgl. Japan)

chip m. 1 (rekentuig) de snip (Brabants snip ‘plakje, keep’, ~ snipper) 2 (eten) zoutje, knisper

chirurg m. 1 heelkundige, kerfkundige, kerver (verouderd Nederlands kerver ‘heelmeester, chirurgijn’)

chirurgie v. 1 heelkunde, kerfkunde

chirurgisch bn. 1 heelkundig, kerfkundig, kerfelijk

cholera v. 1 de/het bort, boorts

chromosoom m. 1 erflijfje (vgl. gen)

cijfer o. 1 de talstaf, talstaven (IJslands tölustafur, vgl. letter)

cilinder m. 1 de holk (IJslands hólkur, vgl. verouderd Nederlands holk ‘holte’)

cilindrisch bn. 1 holks

clan m. 1 de sibbe

club v. 1 de kolf (Middelnederlands colve ‘knots, besloten gezelschap’)

cognaat m. 1 evenknie

cola m. 1 kola (met kool om de kleur en koolzuur en a ‘(stromend) water’, vgl. Breda, Gouda, ooit stroomnamen)

collectief¹ bn. 1 gezamenlijk, zamend (Middelnederlands sament ‘gemeenschappelijk’, gesament ‘bijeengebracht’)

collectief² o. 1 het zamend

collectivisme o. 1 zamendzin

collectivistisch bn. 1 zamendzinnig

collega m./v. 1 werkgenoot 2 vakgenoot

combinatie v. 1 bezamening

combineren ww. 1 bezamenen

comedy v. 1 klucht, blijspel

commando¹ o. 1 (legereenheid) het gebod

commando² m. 1 gebodsman

commercialisatie v. 1 verhandelzaming, bewinsting

commercialiseren ww. 1 verhandelzamen, bewinsten

commercieel bn. 1 handelzaam, bewinstelijk

commissaris m. 1 gezand, gewaarde (naar Middelnederlands gewaert ‘bevoegd, ge(vol)machtigd’, vgl. waardigheid ‘ambt met eer en aanzien’)

commissaris van de koning(in) m. 1 landdrost

commissie v. 1 gezending, gewaarding (zie commissie) 2 winstdeel, deelwinst

communicatie v. 1 gemeniging, wederricht, onderreding

communiceren ww. 1 gemenigen, wederrichten, richtte weder, h. wedergericht (vgl. berichten), onderreden, onderreedde, h. onderreed (Middelnederlands onderreden, vgl. onderling)

communisme o. 1 gemeenzin

communistisch bn. 1 gemeenzinnig

compagnie v. 1 het vendel, vendels, vendelen

complex o. 1 gestel

compliment o. 1 het vleisel, de vleinis

componeren ww. 1 gestellen, klankenvoegen

componist m. 1 gesteller, klankenvoeger

compositie v. 1 gestelling 2 klankenvoeging

compost o./m. 1 teersel

composteren ww. 1 teerselen

computer m. 1 rekenaar, de taluw (IJslands tölva, ~ getal, tellen, taal), de talmaat (naar talmatig voor digitaal)

concentratie v. 1 gemiddering

concentreren ww. 1 gemidderen

concert o. 1 geklank

concreet bn. 1 grijpbaar

concurreren ww. 1 mededingen, wedijveren

condens v. 1 dauw

condensatie v. 1 verdauwing

condenseren ww. 1 verdauwen

condoleren ww. 1 rouwzeggen, deelnemen

condoom o. 1 lidhuls

conducteur m. 1 togeling (naar zowel tog voor trein als togen ‘tonen’ i.v.m. vervoersbewijs)

confrontatie v. 1 staarning

confronteren ww. 1 staarnen (vgl. Middelnederlands sterne ‘voorhoofd’)

confucianisme o. 1 Zijderijkse zedenleer (zie China)

congres o. 1 daging (Duits Tagung)

consequent bn. 1 eenvolgend

conservatief bn. 1 behoudzinnig, behoudend

conservatisme o. 1 behoudzin, behoudendheid

consument m. 1 bruiker (vanuit gebruiker, verbruiker)

consumentisme o. 1 bruikzin, bruikzucht

consumeren ww. 1 bruiken

consumptie v. 1 de/het bruik (vanuit gebruik, verbruik, vgl. bruikleen)

contact o. 1 voeling 2 aanraking, de raak 3 startslot

contactadvertentie v. 1 kenniszoeking (vgl. kennismaking)

context m. 1 zinsverband, de omlaas (zie tekst)

contract o. 1 verdragschrift 2 de tonst (Middelnederlands tonst ‘overeenkomst’)

contrast o. 1 tegenstelling, de afsteek (vgl. afsteken tegen)

coördinatie v. 1 afstemming, nevenschikking

coördineren ww. 1 afstemmen, nevenschikken

cordon sanitaire o. 1 schutkring

correct bn. 1 recht, rechtig (zie juist¹) 2 onberispelijk

correlatie v. 1 gebanding

correleren ww. 1 gebanden

cosmetica mv. 1 de smuk

couplet o. 1 de vit, vitten (zie strofe)

cracker m. 1 krekker (~ kraken, vgl. krakeling)

creatief bn. 1 scheps, schepzaam 2 vindingrijk

crème v. 1 room

crème fraîche v. 1 rinse room

crematie v. 1 verbrantenis (vgl. begrafenis), tenvurebestelling (vgl. teraardebestelling)

cremeren ww. 1 verbranden (vgl. begraven), ten vure bestellen (vgl. ter aarde bestellen)

crisis v. 1 het krijt (Middelnederlands crijt ‘strijdperk; gevaarlijke toestand’), de waag (Middelnederlands wage ‘onzekere, hachelijke toestand’)

criticaster m. 1 vitter, bemetelaar

criticus m. 1 maatnemer, bemeter (zie kritiseren)

cryogeen bn. 1 kulder (bij koud, ouder kold, vgl. gulden bij goud, ouder gold)

cultivar m./v. 1 kwekeling

cultivatie v. 1 betamering 2 bebouwing

cultiveren ww. 1 betameren 2 bebouwen

cultuur v. 1 het tam, tamen, tameren (vgl. wild voor natuur) 2 kweek

cultureel bn. 1 tam, tams, tamzaam 2 kunstzinnig

culturele revolutie v. 1 tamerwende

cursus m. 1 leergang

cyber- vv. 1 lenk- 2 web-, taluw- (zie computer)

cybernetica v. 1 lenkkunde (vgl. Kerkraads lenke, Duits lenken ‘(be)sturen’, Zweeds länk, Engels link ‘schakel’)

cybernetisch bn. 1 lenkelijk, lenk- 2 lenkkundig

cyberspace v. 1 lenkruim, talruim

cyste v. 1 de wen (naar verouderd wen ‘atheroomcyste’)

D

dame v. 1 vrouwe, de edis, edissen (Oudsaksisch idis, Oudhoogduits itis), de kwaan (Oudsaksisch kwán ‘vrouw, echtgenote’, Engels queen ‘koningin’)

dashboard o. 1 voorbord

dateren ww. 1 dagstellen

datum m. 1 daging, dagstelling

deadline m. 1 valreep, schreef

deal m. 1 het verding (Middelnederlands verdinc ‘overeenkomst, transactie’, ~ dingen)

debat o. 1 redestrijd (vgl. discussie)

debatteren ww. 1 redestrijden

decadentie v. 1 vervalligheid

decadent bn. 1 vervallig

decennium o. 1 tienjaar, tiening

deci- vv. 1 tiendel-

decigram m. 1 tiendelgram

decimeter m. 1 tiendelmeter

defaitisme o. 1 loorzin (naar teloor, verloren)

defaitistisch bn. 1 loorzinnig

defensie v. 1 verdediging 2 landweer, landsweer (Middelnederlands lantwere, lantswere)

deïndustrialisatie v. 1 ontnijvering

deïndustrialiseren ww. 1 ontnijveren

democraat m. 1 volkmachter

democratie v. 1 (bestel) volkmacht 2 (land) volkdom, burgerdom (vgl. hertogdom, vorstendom)

democratisch bn. 1 volkmachtelijk

demografie v. 1 bevolkingkunde 2 bevolking

demografisch bn. 1 bevolkingkundig

dentaal¹ bn. 1 tands

dentaal² v. 1 tandse (klank), tandklank

depressie v. 1 inzinking 2 zwaarmoed

depressief bn. 1 zwaarmoedig, neerslachtig

dermatologie v. 1 huidkunde

diagnose v. 1 ziekteduiding

dialectiek v. 1 wisselrede (Middelnederlands wisselrede ‘samenspraak’)

dialectisch bn. 1 wisselredig 2 streektalig, gewestelijk

dialoog m. 1 tweesprek

diamant o./m. 1 de glaskool, het gloes, gloezen (~ glas, vgl. groeve, groef naast graf)

dieet o. 1 maalkeur 2 maaltucht

digitaal bn. 1 talmatig (vgl. analoog, computer)

digitalisatie v. 1 talmatiging

digitaliseren ww. 1 talmatigen

dimensie v. 1 afmeting, de meet 2 (wereld) het meetschap (vgl. landschap)

-dimensionaal bn. 1 -meets, -metig

-dioxide o. 1 tweezuurs-

diploma o. 1 oorkonde 2 kundebewijs, bewijs

diplomaat m. 1 gezant

diplomatie v. 1 gezantschap

diplomeren ww. 1 erkennen 2 bewijzen

dirigent m. 1 maatgever

dirigeren ww. 1 maatgeven

discussie v. 1 redetwist, de kijf (vgl. buiten kijf staan)

discussiëren ww. 1 redetwisten, kijven, keef, h. gekeven

dissimilatie v. 1 aflijking, veronteendering

dissimileren ww. 1 aflijken, veronteenderen

distillatie v., destillatie 1 overdamping 2 branding, stoking

distilleren ww., destilleren 1 overdampen 2 branden, stoken

district o. 1 gewest, gouw, kring, het espel (Middelnederlands eetspel, espel ‘eedspraak; beëdigd ambt; rechtsgebied, district’)

divers bn. 1 verscheiden, veelaardig (vgl. veelvoudig, heterogeen)

diversifiëren ww. 1 verscheidenen, verveelaardigen

diversiteit v. 1 verscheidenheid, veelaard (vgl. veelvoud, heterogeniteit)

dividend o. 1 houdwinst (vgl. aandeelhouder, stockdividend)

divisie v. 1 afdeling 2 (krijgsmacht) heerschare, schare

DNA o. 1 de erveltwijn (met twijn ‘dubbel garen’, zie gen, vgl. RNA)

dokter m. 1 de laak (zie arts)

dolfijn m. 1 de ran, ranen (Oudengels hran)

domein o. 1 het vroon (Middelnederlands vrone), heergoed

domesticatie v. 1 verhuiselijking, vertamming

domesticeren ww. 1 verhuiselijken, vertammen

donateur m. 1 schenker

Donau v. 1 Toene

donor m. 1 afstaander

doseren ww. 1 giften

dosis v. 1 gift

douane v./m. 1 laakwacht, markwacht (zie grens)

douche m. 1 stortbad, bui (vgl. Engels shower ‘bui; douche’), de bruis, bruizen (Utrechts broes ‘gietertuit’, Duits Brause ‘douche’)

douchen ww. 1 stortbaden, buien, bruizen, -de

dozijn o. 1 twaalftal, twaalf

drogeren ww. 1 verdrogen (vgl. verdoven, zie drug)

drogist m. 1 drogenaar (zie drug), kruidenaar (Middelnederlands crudenare)

drone v. 1 de droon, dronen (Middelnederduits drone ‘dar’)

drug m. 1 het droog, drogen (Middelnederlands droge (waren) ‘kruiden, geneesmiddelen’, ontleend als Frans drogue, vanwaar Engels drug, vgl. drogeren, drogist)

drugsverslaafde m./v. 1 droger

dualisme o. 1 tweeheidzin

dualistisch bn. 1 tweeheidzinnig 2 tweeslachtig, tweeledig

dualiteit bn. 1 tweeheid

dubbel bn. 1 tweevoudig, twenkel (naar enkel), twijn (Oudengels twín, vgl. Nederlands twijn ‘dubbel garen’), twis, twisse (Middelnederduits twisch)

dysenterie v. 1 bloedzucht (Middelnederlands bloetsucht), het buikeuvel (Middelnederlands buucovel)

E

echo m. 1 nagalm

ecologie v. 1 kringkunde (vgl. levenskring, kringloop, biotoop) 2 kringgestel

ecosysteem o. 1 kringenstelsel (vgl. sterrenstelsel)

economie v. 1 de waardschap (Duits Wirtschaft) 2 waardschapkunde

economisch bn. 1 waardschappelijk (Duits wirtschaftlich) 2 waardschapkundig

economische crisis v. 1 de waardkrijt (zie crisis)

econoom m. 1 waardschapper 2 waardschapkundige

egalitair bn. 1 gelijkzinnig

egalitarisme o. 1 gelijkzin

egocentrisme o. 1 zelfgerichtheid

egocentrisch bn. 1 zelfgericht

egoïsme o. 1 zelfzucht, baatzucht

egoïstisch bn. 1 zelfzuchtig, baatzuchtig

elegantie v. 1 zwier

elektricien m. 1 barnwerker

elektriciteit v. 1 barnkracht, de barn (naar barnsteen, dat door wrijving geladen wordt, vgl. Grieks ēlektron ‘barnsteen’) 2 stroom

elektriciteitscentrale v. 1 het barnkrachtwerk, krachtwerk (Duits Kraftwerk, vgl. kerncentrale)

elektrisch bn. 1 barnkrachtig, barns, barn-

elektrode v. 1 barnnaaf, stroomnaaf

elektromagneet m. 1 barntoger

elektromagnetisch bn. 1 barntoogkrachtig, barntoogs, barntoog-

elektromagnetisme o. 1 barntoogkracht, de barntoog

elektron o. 1 het barnel (zie elektriciteit, -on)

elektronica¹ v. 1 barnelkunde

elektronica² mv. 1 barntuig, barnraad (vgl. huisraad)

elektronisch bn. 1 barnmatig 2 barnelkundig

elektrotechniek v. 1 barnvaardigheid, barnvaard

elektrotechnisch bn. 1 barnvaardig

element o. 1 de oerstof, hoofdstof 2 onderdeel, bestanddeel, deel

elementair bn. 1 oerig, oers

elementair deeltje o. 1 het oerel (zie -on)

elitair bn. 1 keurs, overhoedig

elite v. 1 de keur, de overhoede (vgl. voorhoede)

elitetroepen mv. 1 keurvolk (vgl. voetvolk)

email o. 1 de smelt (Middelnederlands smelt)

e-mail v., mail 1 de webmeel, meel (zie post)

e-mailadres o., mailadres 1 webmeelmerk, meelmerk (naar woonmerk voor adres)

e-mailen ww., mailen 1 webmelen, melen, -de

embryo o. 1 de vazel (Middelnederlands vasel)

embryologie v. 1 vazelkunde

embryonaal bn. 1 vazellijk

emigrant m. 1 uitwijker, uitwijkeling

emigratie v. 1 uitwijking

emigreren ww. 1 uitwijken

empirisch bn. 1 ondervindelijk

empirisme o. 1 ondervindingzin

emulgator m. 1 ontschifter

emulsie v. 1 ontschifting

encyclopedie v. 1 kennistuil (met tuil ‘bundel, bos’)

encyclopedisch bn. 1 kennistuilig, tuilig

energetisch bn. 1 vits

energie v. 1 werkkracht, kracht, de vit (meer oorspr. vorm van fut, vgl. Westfries fit ‘hetz.’, Noordhollands fijter ‘levendig’)

energiecentrale v. 1 het krachtwerk (zie elektriciteitscentrale)

energiek bn. 1 krachtig, vittig

entomologie v. 1 zierkunde (zie insect)

epidemie v. 1 de woel (Oudsaksisch wól ‘plaag, verval’, Oudengels wól ‘plaag, pest’)

epidemiologie v. 1 woelkunde

eskader o. 1 (zeemacht) smaldeel 2 (krijgsgroep) het gespan (Middelnederlands gespan ‘legerbende’), het span (zie team)

eskadron o. 1 de rit, ritten (~ rijden, vgl. vlok voor squadron)

estuarium o. 1 de strang (Middelnederlands strang)

etatisme o. 1 staatzin

etatistisch bn. 1 staatzinnig

ethiek v. 1 zedenleer

ethisch bn. 1 zedelijk

etiquette v. 1 beleefdheid

etniciteit v. 1 het volkschap (vgl. nationaliteit)

etnisch bn. 1 volks, volkelijk, volkschappelijk

etnobotanie v. 1 volksgewaskunde

etymologie v. 1 woordwortelkunde, wortelkunde 2 wortel, herkomst 3 duiding

etymologiseren ww. 1 duiden

eufemisme o. 1 verbloeming

euforie v. 1 de wonne (Middelnederlands wonne ‘vreugde, genot’)

euforisch bn. 1 wonnig

euro m. 1 avenbonder, de aaf, aven

Europa o. 1 het Avondland, Avenland (vereenvoudiging)

Europese Unie v. 1 de Avenbond

evangelisch bn. 1 heilmarig, blijmarig

evangelie o. 1 de heilmare, blijmare, blijde boodschap

eventueel bn. 1 mogelijk, gebeurlijk

evolueren ww. 1 veraarden (vgl. ontaarden)

evolutie v. 1 veraarding

evolutietheorie v. 1 veraardingleer

evolutionair bn. 1 veraardelijk

excommunicatie v. 1 verwating

excommuniceren ww. 1 verwaten, verwiet, h. verwaten (Middelnederlands verwaten)

examen o. 1 weging

examineren ww. 1 wegen

examinator m. 1 weger

excuseren ww. 1 verontschuldigen, zunnen, -de

excuus o. 1 verontschuldiging, de zunne (Oudnederlands sunna)

exemplaar o. 1 de uitnoom (~ nemen)

exhibitionisme o. 1 toonzin, toonzucht

exhibitionistisch bn. 1 toonzinnig, toonzuchtig

existentieel bn. 1 bestanig

existentialisme o. 1 eigenlotzin

existentialistisch bn. 1 eigenlotzinnig

exitstrategie v. 1 uitwegwijze, uitkrijgwijze (zie strategie)

expeditie v. 1 verzending 2 tocht 3 vorstocht (met vorsen ‘onderzoeken’) 4 krijgstocht, heervaart (met heer ‘leger’, vgl. heerschare, hereweg)

experiment o. 1 de roon, de degel (zie proef)

experimenteren ww. 1 ronen (vgl. laboratorium), degelen

exponent m. 1 het machttal, steiling 2 afgevaardigde

exponentieel bn. 1 machttallig, steilend

extra- vv. 1 buiten

extra bn., bw. 1 bijlijk

F

fabel v. 1 het bijspel, bijspellen (Middelnederlands bispel ‘toepasselijk verhaal, fabel, gelijkenis, zedeles, voorbeeld’, Duits Beispiel ‘voorbeeld’, ~ spellen, voorspellen) 2 verzinsel, de trunt

fabelachtig bn., fabuleus 1 bijspelachtig

fabriek v. 1 nijverhal (met nijver voor industrie), nijverwerk, werk (Duits Werk)

factor m. 1 bijdrager

faculteit v. 1 vermogen 2 het deelschap

Faeröer mv. 1 Vaarouwen, Vaarooien (met mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

failliet bn. 1 vergrond (vgl. bankroet)

failliet gaan ww. 1 vergronden

faillissement o. 1 vergronding

fakkel v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

familie v. 1 gezin 2 geslacht, de sibbe, de/het maagschap

fan m. 1 dweper, dwaap (Middelnederlands dwaep)

fanatiek bn., fanatisch 1 dweepzinnig, blind ijverig

fanatisme o. 1 dweepzin, blinde ijver

farmacie v. 1 lubbereidkunde (zie medicijn)

farmacologie v. 1 lubkunde (zie medicijn)

Farsi o. 1 Fars, Farse, Vars, Varse (zie Perzië)

faryngaal¹ bn. 1 sloks

faryngaal² v. 1 slokse (klank), slokklank

fascisme o. 1 bundelzin

fascistisch bn. 1 bundelzinnig

fase v. 1 trap

fastfood o. 1 vlugvoer

fastfoodrestaurant o. 1 vlugvoerzaak

feest o. 1 de jool

feestmaal o. 1 de goom (Middelnederlands gome), het zommel (Oudsaksisch sumbal, IJslands sumbl, ~ tezamen)

feminisme o. 1 vrouwzin

feministisch bn. 1 vrouwzinnig

festival o. 1 hoogtijd, de doud, de duld (Gotisch dulþs, gewestelijk Duits Tult)

figurant m. 1 bijling

file v. 1 de stouw (Duits Stau, ~ stouwen)

fileren ww. 1 snitten, -te (Duits schnitzen ‘fijn snijden’, ~ snijden)

filet m./o. 1 het snitsel (zie fileren)

film m. 1 de velm (Middelnederlands velm ‘vlies’, Engels film ‘hetz.’, ~ vel)

filter o. 1 de zijg, zijger

flamingo m. 1 steltzwaan, stilting

flat m. 1 de vlet, vletten (Middelnederlands vlet, Oudengels flet ‘vloer; woning’)

flexitarisch o. 1 vleesminderend

flexitarisme o. 1 vleesmindering

fluit v. 1 de zwegel (Oudhoogduits swegala)

fluiten ww. 1 zwegelen

focus m. 1 de brandel

focussen ww. 1 brandelen (vgl. gebrand op iets zijn)

foetaal bn. 1 drachtelijk

foetus o. 1 de dracht (Middelnederlands dracht, ~ drachtig, dragen)

folder m. 1 omslag, vouder (van vouwen, ouder vouden)

folie v. 1 het blid (naar blad en blik)

foneem o. 1 het klankdeel, het klankel (vgl. morfeem)

forens m. 1 werkreiziger

formeren ww. 1 schappen, schapte, h. geschapt (zie vorm)

formule v. 1 rekenstelling 2 voorschrift

forum o. 1 de tij, de tijg (Thij (Overijssel), Middelnederduits tī(g) ‘dorpsplein, openbare vergaderplek’, Oudhoogduits zīch ‘forum’)

fosfor m./o. 1 lichtstof

foto v. 1 beeld, afbeelding

fotocamera v. 1 beeldvester (zie camera)

fotogeniek bn. 1 beeldbaar

fotograaf m. 1 opbeelder, beeldnemer

fotograferen ww. 1 opbeelden, beeldnemen, nam beeld, h. beeldgenomen

fotografie v. 1 opbeelding, beeldname

fotografisch bn. 1 opbeeldelijk, opbeeld-, beeldnemelijk, beeldname-

fotografisch geheugen o. 1 beeldgeheugen

foton o. 1 het lichtel (eig. ‘lichtdeeltje’, zie -on)

fractal m., fractaal 1 de brachtel (~ breken)

framboos v. 1 hindebes (Twents hindebeaze, Duits Himbeere)

frame o. 1 raam, raamwerk, geraamte

fregat o. 1 krijgsjacht, heerjacht

frequentie v. 1 vaakheid, vakenis

friet v., frieten 1 spaanders (vgl. Engels chips ‘spaanders, friet’)

frituren ww. 1 diepbraden, braadde diep, h. diepgebraden (vgl. diepvriezen, Engels deep fry)

frituur v. 1 diepbraad (vgl. diepvries)

frituurolie v. 1 het diepbraadsmout, het braadsmout (zie olie)

fruit o. 1 het ooft (Middelnederlands ooft, Duits Obst, vgl. jam)

fuseren ww. 1 voegen

fusie v. 1 voeging

fysica v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

fytologie v. 1 gewaskunde

G

gaai, Vlaamse m. 1 heger, hier (Middelnederduits heger, Duits Häher), markolf (Utrechts maarkolf, Duits Markolf)

garage v. 1 wagenstal 2 wagenbedrijf

garderobe 1 jassenwacht

gastro-enterologie v., gastrologie 1 maagdarmleverkunde

gehandicapt bn. 1 beperkt

gen o. 1 het ervel (vgl. DNA, RNA)

genealogie v. 1 stamboomkunde 2 stamboom

generatie v. 1 knie (Gronings knij, vgl. evenknie)

genetica v. 1 ervelkunde (zie gen), erfelijkheidsleer

genetisch bn. 1 ervelkundig 2 erfelijk

genoom o. 1 ervelwezen (zie gen)

geriatrie v. 1 ouderheelkunde

gerontologie v. 1 ouderdomkunde

giga- vv. 1 reze-, rezen- (naar Middelnederlands rese ‘reus’)

gigabyte v. 1 rezebijt

gigahertz m. 1 rezentril

giraf v. 1 reikhals (vgl. neushoorn)

glazuur o. 1 beglazing

gletsjer m. 1 ijsbelt, de jekel, gekel (Fries jûkel ‘ijspegel’, Oudnoords jǫkull ‘ijspegel, gletsjer’)

globaal bn. 1 wereldwijd 2 ruwelijk

globalisatie v. 1 verwerelding

globaliseren ww. 1 verwerelden

globalisme o. 1 wereldzin

globalistisch bn. 1 wereldzinnig

glottaal¹ bn. 1 spleets

glottaal² v. 1 spleetse (klank), spleetklank

gluon o. 1 het lijmel (eig. ‘lijmdeeltje’, zie -on)

golf¹ v. 1 (inham) boezem, bocht (vgl. baai)

golf² o. 1 (balspel) kolf (Middelnederlands colve, ontleend als Schots golf en vandaar Engels golf)

golfen ww. 1 kolven, -de

gordijn o. 1 de voorhang

graad m. 1 trede, trap, stap

grammatica v. 1 spraakkunst, stafkunde (zie letter)

granaat v. 1 de knappel (vgl. knappen, appel)

gratis bn. 1 vrij, guns (~ gunnen), omzonst (Noordhollands omsonst, Duits umsonst)

grens v. 1 de mark (Middelnederlands marke), de laak (Twents loake)

grill m. 1 rooster (vgl. barbecue)

grillen ww. 1 roosteren

gsm m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

guerilla m. 1 smalkrijg 2 smalkrijger

gutturaal¹ bn. 1 keels

gutturaal² m. 1 keelse (klank), keelklank

gynaecologie v. 1 vrouwheelkunde

gynaecoloog m. 1 vrouwheelkundige, vrouwenlaak (zie arts)

H

hand-out m. 1 het reiksel

hardware m. 1 hardewaar (vgl. ijzerwaar)

harmonie v. 1 eendracht, overeenstemming, samenklank

harpoen m. 1 de geervang (Middelnederduits gaerfang)

hedonisme o. 1 genotzin, genotzucht

hedonistisch bn. 1 genotzinnig, genotzuchtig

heimwee o. 1 het heemwee, de wenst (Gronings wènst, wìnst)

helikopter m. 1 zwenter (naar zwaaien en wentelen)

helium o. 1 zonstof (vgl. koolstof, waterstof, zuurstof enz.)

henotheïsme o. 1 keurgodzin

hertz m. 1 de tril

heterogeen bn. 1 veelaardig (vgl. veelvoudig, divers)

heterogeniseren ww. 1 verveelaardigen

heterogeniteit v. 1 veelaard (vgl. veelvoud, diversiteit)

heteroseksueel bn., heterofiel 1 anderminnig

heteroseksualiteit v., heterofilie 1 andermin

Hindi bn. 1 Hinds (zie India)

hindoeïsme o. 1 (beoefening) Hindse ee, Hindse tauwzin (zie India, religie) 2 (wijsbegeerte) Hindse tauwkunde, Hindse tauwleer (zie metafysica)

homogeen bn. 1 eenaardig (vgl. eenvoudig)

homogeniseren ww. 1 vereenaardigen

homogeniteit v. 1 eenaard (vgl. eenvoud)

homoseksueel bn., homofiel 1 eenderminnig

homoseksualiteit v., homofilie 1 eendermin

hoofdletter m. 1 de hoofdstaf, hoofdstaven (zie letter), de stoef (vgl. groeve, groef naast graf)

horizon m. 1 kim, einder (vgl. wijder voor panorama)

horizontaal bn. 1 kimrecht, waterrecht

hormoon o. 1 drijfstof

horror m. 1 huiver

houwitser m. 1 krombonzer, krombaangeschut (vgl. kanon, mortier)

humanisme o. 1 menszin

humanistisch bn. 1 menszinnig

humor m. 1 de loeg (vgl. Oudnoords hlœgja ‘doen lachen’, ~ lachen)

humus m. 1 de/het molm, aardmolm

hygiëne v. 1 reinzaamheid, reinheid

hygiënisch bn. 1 reinzaam, rein

hyperniem o. 1 overwoord

hyperruimte v., hyperspace 1 overruimte, het overruim

hyperventileren ww. 1 overademen

hypnose v. 1 bezwevening

hypnotiseren ww. 1 bezwevenen (vgl. Oudsaksisch swevan ‘slaap; droom’, IJslands svefn ‘slaap’, ~ suffen)

hyponiem o. 1 onderwoord

hypostase v. 1 onderstand, wezen

hypothecair bn. 1 vestenis-

hypothecaris m. 1 vestenishouder, vestenaar

hypotheek v. 1 vestenis (verouderd Nederlands vestenis ‘hypotheek’, ouder ‘bekrachtiging, bevestiging’)

hypothese v. 1 onderstelling

hypothetisch bn. 1 ondersteld

I

ideaal¹ bn. 1 droombeeldig

ideaal² o. 1 droombeeld

idealisme o. 1 droombeeldzin

idee¹ o./v. 1 denkbeeld

idee² o. 1 bedenksel, dunksel 2 mening, opvatting 3 ingeving, inval

ideëel bn. 1 denkbeeldig 2 droombeeldig

ideogram o. 1 denkbeeldteken, begripteken

ideologie v. 1 denkbeeldkunde 2 denkbeelding, zienswijze

ideologisch bn. 1 denkbeeldkundig 2 denkbeeldelijk, zienswijzig

ideologiseren ww. 1 bedenkbeelden, bezienswijzen, -de

ideoloog m. 1 denkbeelder, zienswijzer

identiek bn. 1 zelfde, zelvig, eender

identificeren ww. 1 zelvigen 2 vereenzelvigen

identitair bn. 1 aardzinnig

identitarisme o. 1 aardzin

identiteit v. 1 zelfheid

identiteitsbewijs o., identiteitskaart v. 1 zelfheidbewijs, zelfbewijs

identiteitspolitiek v. 1 zelfheidbewindschap (zie politiek), zelfheidstrijd

idioom o. 1 woordbeeld

idool o. 1 afgod

illusie v. 1 waanbeeld, begoocheling, de goochel

immigrant m. 1 inwijker, inwijkeling

immigreren ww. 1 inwijken

impasse v. 1 stokking

imperialisme o. 1 rijkzin (zie keizer)

imperialistisch bn. 1 rijkzinnig

improvisatie v. 1 ritseling

improviseren ww. 1 ritselen

inactief bn. 1 ondadig, onwerkzaam

incarnatie v. 1 lijving

incarneren ww. 1 lijven, -de

incest m. 1 bloedschande

incident o. 1 voorval

incidenteel bn. 1 voorvallig

inconsequent bn. 1 wisselvolgend

index m. 1 inhoudsopgave, klapper

India o. 1 Hinderijk (naar Middelnederlands hinder ‘achter gelegen’, Engels hind ‘hetz.’, zie Hindi, hindoeïsme)

indirect bn., bw. 1 zijdeling, zijling, omweegs, middellijk (vgl. onmiddellijk)

individu o. 1 enkeling

individualisatie v., individualisering v. 1 verenkeling

individualiseren ww. 1 verenkelen

individualisme o. 1 enkelingzin

individualistisch o. 1 enkelingzinnig

individualiteit v. 1 het enkelingschap

individueel bn. 1 enkeling

Indonesië o. 1 de Bandouwen (van band, ook naar (broei)band voor tropen, en mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

industrialisatie o. 1 vernijvering

industrialiseren ww. 1 vernijveren

industrialisme o. 1 nijverzin

industrialistisch bn. 1 nijverzinnig

industrie v. 1 nijverheid, de nijver

industrieel¹ bn. 1 nijver, nijverlijk

industrieel² m. 1 nijverling

industriële revolutie v. 1 nijverwende

industrieterrein o. 1 nijvergrond

infanterie v. 1 voetvolk

infanterist m. 1 voetman

infinitief m. 1 hoofdwijs

informatica v. 1 inlichtingkunde, inlichtkunde

informatie v. 1 inlichtingen, het inlicht

infrarood bn. 1 onderrood

ingenieur m. 1 bolwerker, makenschapper (zie technoloog)

initiaal v. 1 de voorstaf, voorstaven (zie letter)

initiatief o. 1 voortouw

inkt m. 1 het blak (Oostfries blak, vgl. Engels black ‘zwart’)

inktpot m. 1 de blakhoorn

inktvis m. 1 blakvis (Middelnederduits blakvisch)

inscriptie v. 1 inschrift, inkarf

insect o. 1 de zier (Middelnederlands siere ‘mijt, luis’, nog in geen zier)

inspecteren ww. 1 schouwen, keuren

inspectie v. 1 de schouw, keuring

inspecteur m. 1 schouwer, keurder

installatie v. 1 installing, de aanlage (Duits Anlage, Afrikaans aanleg)

installeren ww. 1 installen, stalde in, h. ingestald, aanleggen

instrueren ww. 1 geleiden

instrument o. 1 werktuig, het toel (Engels tool, IJslands tól) 2 (klanken) speeltuig, de zwinzel (zie muziek)

integratie v. 1 invoeging

integreren ww. 1 invoegen

intellect o. 1 verstand, denkvermogen

intellectueel¹ bn. 1 verstandelijk

intellectueel² m. 1 verstander, denker

intelligent bn. 1 schrander, slim

intelligentie v. 1 schranderheid, slimheid 2 verstand, denkvermogen

intensieve zorg v., intensive care v. 1 inzorg

intensivist m. 1 inzorger

internationaal bn. 1 tussenlands, bovenlands (vgl. binnenlands, buitenlands)

interne geneeskunde v. 1 inwendkunde

internet o. 1 web, overnet

internist m. 1 inwendkundige, inwender

intiem bn. 1 nauw, nalijk, innig, vertrouwelijk, vertrouwd 2 knus, gezellig

intimidatie v. 1 bevrezing, vernadering

intimideren ww. 1 bevrezen, vernaderen (vgl. vergrijpen)

invalide¹ bn. 1 misdeeld (vgl. bedeeld)

invalide² m./v. 1 misdeelde

invasie v. 1 indrang, indrong, inval

Iraans bn. 1 Fars, Farse, Vars, Varse (zie Perzisch)

Iran o. 1 Farzen, Varzen (zie Perzië)

islam m. 1 Zandrijkse godsdienst (zie Arabië, Saoedi-Arabië)

-isme o. 1 (denkwijze) -zin 2 (ziekte, spot) -zucht 3 (gesteldheid) -moed

isolationisme o. 1 afzonderzin

isolationistisch bn. 1 afzonderzinnig

isotoop m. 1 bijdelheid (zie neutron)

-ist m. 1 (denkwijze) -zinnige, -zinner 2 (ziekte, spot) -zuchtige, -zuchter 2 (gesteldheid) -moedige

-istisch bn. 1 (denkwijze) -zinnig 2 (ziekte, spot) -zuchtig 3 (gesteldheid) -moedig

Italië o. 1 Eidel (vgl. Oudnoords eið(i) ‘landengte’)

J

jak m. 1 bromrund

jakhals m. 1 de holver (Gronings, Drents holvern ‘huilen, jammeren’)

jam m./v. 1 zoetmoes, oofting (zie fruit)

Japan o. 1 Zonnerijk (vgl. China), de Morgenouwen (naar Morgenland voor Azië, met mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

jenever m. 1 wakeling

jeneverbes v. 1 wakel, wakelder (Gelders-Overijssels wakel, wakelder, Duits Wacholder)

jodium o. 1 wierstof

journaal o. 1 de dagschouw (Duits Tagesschau)

journalist m. 1 dagschouwer

journalistiek¹ bn. 1 dagschouwelijk

journalistiek² v. 1 dagschouwing

juist¹ bn. 1 recht (Middelnederlands recht, Engels right), rechtig (Middelnederlands rechtich, Duits richtig)

juist² bw. 1 vooral 2 zo-even

junkie m./v. 1 droger (zie drug)

jury v. 1 de etten (mv., zie jurylid)

jurylid o. 1 de et, etten (Drents ette, eig. ‘beëdigde’)

jus m. 1 sap 2 vleesnat, het brod (Oudsaksisch broth, Engels broth)

juweel o. 1 het gesmijde (Middelnederlands gesmide, ~ smeden)

K

kaas m. 1 de joest (Noors ost)

kaasfondue v. 1 de smult (naar smullen en smelten)

kabinet o. 1 bewindsraad, landstaf, volkstaf

kadaster o. 1 grondboek

kalkoen m. 1 de schruit (Twents schroet, Limburgs sjroet, vgl. Drents schroeten ‘opschepperig schreeuwen’)

kamer v. 1 vertrek, de gadem (Middelnederlands gadem)

kamp o. 1 telding (zie tent), leger

kamperen ww. 1 telden (zie tent), legeren (vgl. camping)

kampioen m. 1 voorvechter, strijder, krijger 2 overwinnaar, zeger (~ zege ‘overwinning’)

kanaal o. 1 vaart, diep, gracht, wetering

kandidaat m. 1 dinger (vgl. mededinger)

kano m. 1 de kaan (verouderd Nederlands kaan, Duits Kahn ‘schuit’), de/het kaandel (vgl. vaandel bij vaan)

kanon o. 1 bonzer, vlakbonzer, vlakbaangeschut (vgl. houwitser, mortier), vuurmond

kapitaal o. 1 vermogen

kapitalisme o. 1 gewinzin

kapitalistisch bn. 1 gewinzinnig

kapitein m. 1 (krijgsmacht) hoofdman 2 (scheepvaart) schipper, voerman

karaf v. 1 kan, schenkkan

karavaan v. 1 de/het tog, togen (zie trein)

karton o. 1 velbord

katoen o./m. 1 de boomwol (verouderd Nederlands boomwolle, Duits Baumwolle)

kaviaar m. 1 de steurkuit, steuring

keizer m. 1 de rijk (verkort in Diederik, Erik, Frederik, Hendrik, ~ rijk ‘vermogend’, rijk ‘machtsgebied’), hoge koning, hoogkoning (Engels high king, vgl. hoogleraar)

kelder m. 1 de dong, dung (Oudengels dung, Oudhoogduits tung)

kerncentrale v. 1 het kernkrachtwerk (Duits Kernkraftwerk, vgl. elektriciteitscentrale)

kernenergie v. 1 de kernvit (zie energie), kernkracht

kernfusie v. 1 kernvoeging (vgl. kernsplijting)

kerosine v. 1 de vliegstook, stook (vgl. benzine), brandstof

keten v., ketting 1 (algemeen) de raaks (Middelnederlands raex, ~ reeks) 2 (hals) het men, meen (Oudhoogduits menni, Oudengels mene)

keuken v. 1 de zeuden (zie koken)

kilo- vv. 1 duize-, duizen- (vereenvoudigingen van duizend)

kilogram o., kilo 1 duizegram, de groem (vgl. groeve naast graf)

kilohertz m. 1 duizentril

kilometer m. 1 duizemeter

klassiek bn. 1 ouds (vgl. groots naast groot)

kleur v. 1 de varwe, -n, -s (Middelnederlands varwe, verwe (vanwaar verf), Duits Farbe)

klimaat o. 1 de wedering (naar weer, ouder weder)

klimatologie v. 1 wederingkunde

kliniek v. 1 de/het heels

klinisch bn. 1 heels

kloon m. 1 twijking (zie kopie)

klooster o. 1 wijslot, bedeslot

knäckebröd o. 1 knekkebrood (~ knakken)

koerier m. 1 renner

koffer m. 1 de maal (Middelnederlands male, mael, Westvlaams maal ‘reistas; leren koffer’)

koffie v. 1 leut (vgl. café)

koffiezetapparaat o. 1 leutzetter

koken ww. 1 zieden, zood, h. gezoden (~ sudderen) 2 (doen zieden) zoden, -de

kokosnoot v. 1 kokelnoot (naar kokelen, oude nevenvorm van kukelen ‘vallen’)

kokospalm m. 1 de kokelvolm (zie palm)

kolencentrale v. 1 het koolkrachtwerk (Duits Kohlekraftwerk)

koloniaal bn. 1 hemerlijk, hemer-

kolonialisme o. 1 hemerzin

kolonialistisch bn. 1 hemerzinnig

kolonie v. 1 hemernis

kolonisatie v. 1 hemering

koloniseren ww. 1 hemeren (naar heem ‘thuis’, dus eig. ‘meer als thuis maken’)

kolonist m. 1 hemerling, hemeraar

komedie v. 1 klucht, blijspel

komeet v. 1 staarter

komiek m. 1 kluchter, grappenaar (vgl. kunstenaar)

komisch bn. 1 kluchtig, grappig

komma v. 1 nagel

kompas o. 1 noordwijzer

koopman m. 1 manger (Middelnederlands manger, menger, Engels monger)

kopen ww. 1 beugen, bocht, h. gebocht (Engels buy)

koper o. 1 het eer (Middelnederlands eer ‘koper; metaal’, IJslands eir ‘koper’)

kopie v. 1 de twijk (~ twee)

kopieermachine v. 1 twijker

kopiëren ww. 1 twijken, -te

Korea o. 1 Twistouw (met twist voor yin en yang, vanwege de vlag van Zuid-Korea en de tegenstelling met Noord-Korea, en ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

korps o. 1 (krijgsmacht) wapening

korps commandotroepen o. 1 gebodsvolk (zie commando¹, vgl. voetvolk)

korps mariniers o. 1 schipvolk (vgl. voetvolk)

kort bn. 1 schort (Engels short, ~ opschorten, scheren), stont (Middelhoogduits stunz, Noors stutt, ~ stuntelen), murg (Oudhoogduits murg)

kosmisch bn. 1 heelals

kosmologie v. 1 heelalkunde

kostuum o. 1 de/het garwe, gerwe (Middelnederlands gerwe ‘kleding, tooi, gewaad’, IJslands gervi ‘kostuum; personage’, vgl. personage)

krant v. 1 nieuwsblad, dagblad, tijding

kritiek¹ bn. 1 hachelijk, gevaarlijk, krijtelijk (zie crisis)

kritiek² v. 1 maatname, bemeting, bemetenis

kritisch bn. 1 maatnemend, bemetend 2 keerlijk, keer-

kritiseren ww. 1 de maat nemen, bemeten, bemat, h. bemeten

kroket m. 1 kroeker (~ kraken, vgl. krakeling)

kruik m. 1 de stoop (Middelnederlands stope, stoop)

kubiek bn. 1 klonts (zie kubus)

kubus m. 1 klont (naar ijsklontje, suikerklontje)

kussen o. 1 de bolster

kuur v. 1 heelgang (vgl. studie)

kwadraat o. 1 tweemacht

kwadratisch bn. 1 tweemachtelijk

kwaliteit v. 1 hoedanigheid, watheid 2 edelheid

kwantum o. 1 het minstel (vgl. -on)

kwantumfysica v. 1 minstelkunde

kwantummechanica v. 1 minstelwerking

kwantumtheorie v. 1 minstelleer

kwark m. 1 de wrongel

kwart o. 1 het vierel (vereenvoudiging van vierdeel, Noordbrabants vierel, Duits Viertel, vgl. -on)

kwartaal o. 1 driemaand, viereljaar (zie kwart)

kwartier o. 1 het vierel (zie kwart) 2 de lage (Middelnederlands lage ‘ligging, verblijf’, winterlage ‘winterkwartier van schepen’)

kwarts o. 1 de/het trils, trilsteen

L

labiaal¹ bn. 1 lips

labiaal² v. 1 lipse (klank), lipklank

labiodentaal¹ bn. 1 liptands

labiodentaal² v. 1 liptandse (klank), liptandklank

labiovelaar¹ bn., labiovelair¹ 1 lipzeils

labiovelaar² v., labiovelair² 1 lipzeilse (klank), lipzeilklank

laboratorium o., lab 1 de roning (naar ronen voor experimenteren, vgl. woning)

lantaarn v. 1 luchter (vgl. kroonluchter, ~ licht)

laptop computer m. 1 schoter

laser m. 1 schinder (Middelnederlands schinder ‘lichtstraal’, ~ schijnen)

laryngaal¹ bn. 1 strots

laryngaal² v. 1 strotse (klank), strotklank

lava v. 1 de wamel (~ wamen ‘opwellen van modder’, IJslands váma ‘misselijk zijn’), de hellemoor (van hel + moor ‘modder’)

lavastroom m. 1 wamelstroom, helstroom

lavatunnel m. 1 wamelgang, helgang

lavendel v. 1 badeling

L+

lectuur v. 1 leesgoed, leesvoer

legendarisch bn. 1 sprokelijk

legende v. 1 de sprook (Middelnederlands sproke ‘verhaal, gedicht’, ~ sprookje, spreken)

legeren ww. 1 binden

legitimatie v. 1 wettiging

legitimeren ww. 1 rechtvaardigen 2 wettigen

lepra v. 1 het rief (zie melaats)

letter v. 1 de boekstaf, boekstaven, de staf, staven

lettergreep v. 1 stafgreep, woordlid

letterkunde v. 1 verhaalkunde

letterlijk bn. 1 boekstavelijk, stavelijk

lettertype o. 1 het stafslag, stavenslag

liberaal bn. 1 vrijzinnig

liberaliseren ww. 1 vervrijden, -de

liberalisme o. 1 vrijzin

libertarisch bn. 1 zelfbewindzinnig

libertarisme o. 1 zelfbewindzin

limiet v. 1 de schreef (vgl. over de schreef gaan)

lineair bn. 1 rechtlijnig 2 recht, vlak

liter m. 1 het mengel (Middelnederlands mengel ‘oude vochtmaat, iets meer dan een liter’, Fries mingel ‘liter’)

literair bn. 1 verhaalkunstig

literatuur v. 1 verhaalkunst

locatie v. 1 de lage (Middelnederlands lage, Duits Lage, ~ liggen)

locomotief v. 1 de tieger (naar tiegen, meer oorspr. vorm van tijgen ‘trekken’, ~ tog voor trein)

loempia v. 1 lenterol (vgl. Duits Frühlingsrolle, Engels spring roll, Noors vårrull ‘loempia’)

logaritme o. 1 bronmacht

logaritmisch bn. 1 bronmachtelijk

logica v. 1 redemaat (zie logisch)

-logie v. 1 -kunde

-logisch bn. 1 -kundig

logisch bn. 1 redematig

logistiek¹ bn. 1 toevoerkundig

logistiek² v. 1 toevoerkunde

lokaal¹ bn. 1 plekkelijk, oords

lokaal² o. 1 leerruim

luchtpijp v. 1 de wezend (Oudfries wásanda, Oudhoogduits weisunt, weisant)

lucifer m. 1 zwavelstokje, tonderstokje (Engels tinderstick, Zweeds tändsticka)

luitenant m. 1 steehouder

luitenant-kolonel m. 1 overste

lunch m. 1 schaft, het midmaal

lustrum o. 1 het vichtel (vereenvoudiging van vijftal, vgl. gewestelijk vichtien, vichtig naast vijftien, vijftig en achter, kracht uit ouder after, kraft)

Luxemburg o. 1 Luttelburg (verouderd Duits Lützelburg)

lynx m. 1 de los, lossen (Middelnederlands los, Duits Luchs)

M

machinaal bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

machine v. 1 werktuig, tuig (vgl. vliegtuig, voertuig enz.), getouw (Middelnederlands getouwe ‘werktuig’, vgl. weefgetouw), toestel

machinegeweer o. 1 resemgeweer, resemer (met resem ‘aaneenrijging, onafgebroken opeenvolging’)

machinist m. 1 togvoerder (met tog voor trein)

magazijn o. 1 tuighuis

magma o. 1 de brond (naar bron en brand)

magnaat m. 1 vermoger

magneet m. 1 toger, toogsteen (Middelnederlands togesteen, ~ togen ‘trekken, slepen’)

magnetisch bn. 1 toogkrachtig, toogs, toog-

magnetisme o. 1 toogkracht, de toog

magnetron m. 1 toogoven, straaloven

mais m., maïs 1 kolfkoren, dulweit, dulse tarwe, duls (naar Drents dul, dule, Zaans duil ‘lisdodde’)

maliënkolder m. 1 ringhemd, de brunne, brun (Duits Brünne, IJslands brynja)

mammoet m. 1 de vachtnoes (zie olifant)

mantel m. 1 de hakel (Oudhoogduits hahhul, Oudengels hæcle, hacele, Oudnoords hǫkull) 2 (wol) de lode (Oudsaksisch lođo, Oudfries lotha), de kot, kotten (Oudnederlands kotto, Duits Kotze)

map v. 1 omslag, vouder (zie folder)

marechaussee v. 1 rijkswacht

marine v. 1 zeemacht (vgl. landmacht, luchtmacht)

marinebiologie v. 1 zeelijfkunde

marinier m. 1 schipman

marjolein v. 1 de dost (verouderd Drents dost, Duits Dost)

marter m. 1 de marder, de mard (Gelders-Overijssels marder, Fries murd, Duits Marder)

marxisme o. 1 markszin

marxistisch bn. 1 markszinnig

masker o. 1 het mom, de grijm (Oudsaksisch grímo, IJslands gríma)

masochisme o. 1 lijdlust

masochistisch bn. 1 lijdlustig

massa v. 1 (algemeen) de mas, massen (~ meten) 2 (mensen) menigte, drom

massaal bn. 1 masselijk, mas- 2 gedrom

massief bn. 1 massig, dicht

materie v. 1 stof, de mater (~ maat, meten)

materiaal o. 1 bouwstof, matering, de/het timmer (Middelnederlands timmer ‘bouw; gebouw; bouwstof’) 2 gereedschap

materieel¹ bn. 1 stoffelijk, materlijk

materieel² o. 1 bedrijfstuig 2 krijgstuig, oorlogstuig

materialisme o. 1 (denkwijze) materzin 2 (leefwijze) spulzucht

materialistisch bn. 1 (denkwijze) materzinnig 2 (leefwijze) spulzuchtig

maximaal¹ bn. 1 meest 2 hoogst

maximaal² bw. 1 meestens, ten meeste, op zijn meest 2 hoogstens, ten hoogste, op zijn hoogst

maximaliseren ww. 1 vermeesten 2 verhoogsten

maximum o. 1 het meeste 2 het hoogste

mayonaise v. 1 dooierling (naar dooier ‘eigeel’)

mechaniek o. 1 werktuiging, tuiging, getouwing

mechanisch bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

mechaniseren ww. 1 verwerktuigen, vertuigen, getouwen

mechanisme o. 1 werktuigwijze, tuigwijze 2 werkwijze, werking

media mv. 1 de medelen (zie medium)

medicatie v. 1 geneesmiddeling, lubbing, droging

medicijn o. 1 geneesmiddel, het lub (Oudhoogduits luppi, Oudengels lyb, IJslands lyf, ~ loof ‘blad’, vgl. farmacie), de droog (zie drug)

medisch bn. 1 geneeskundig, heel-

medisch centrum o. 1 ziekenhuis, het heelmedem, -s (zie centrum)

meditatie v. 1 de zinzate 2 (diep) inzin

mediteren ww. 1 in zin zitten, bezinnen 2 (diep) inzinnen

medium o. 1 het medel (nevenvorm van middel)

mega- vv. 1 meke-, meken- (naar Middelnederlands mekel, IJslands mikill ‘groot’)

megabyte v. 1 mekebijt

megahertz m. 1 mekentril

megalopool o. 1 stedengordel

melaats bn. 1 rief (Oudhoogduits riob, Oudengels hréof, ~ roof ‘wondkorst’)

melaatsheid v. 1 het rief

melodie v. 1 de wijs, de zwin (Oudengels swinn, vgl. muziek)

meridiaan m. 1 middagkring

metaal o. 1 het mettel (~ Gotisch maitan ‘houwen’, Duits Meißel ‘beitel’, i.v.m. mijnbouw)

metafoor v. 1 leenspreuk, overdracht

metaforisch bn. 1 leenspreukelijk, overdrachtelijk

metafysica v. 1 tauwkunde, tauwleer (zie orde)

metafysisch bn. 1 tauwelijk, bovenzinnelijk

metallurgie bn. 1 mettelkunde (zie metaal)

metallurgisch bn. 1 mettelkundig

meteoriet m. 1 hemelsteen

methode v. 1 werkwijze 2 leerwijze

metro m. 1 ondergrondse, molspoor

metropool o. 1 overstad (vgl. Duits Über-)

metrostation o. 1 het molspoorhof, de molstadel

metrotunnel m. 1 de spoorril (zie tunnel)

micro- vv. 1 lijtel- (Westvlaams lijter ‘weinig’, Oudfries lítik ‘klein’, IJslands lítill ‘klein’)

microbe v. 1 de/het lijtel

microbiologie v. 1 lijtellijfkunde

microchip m. 1 de lijtelsnip (zie chip)

microfilm m. 1 de lijtelvelm (zie film)

microgram m. 1 lijtelgram

micrometer m., micron 1 lijtelmeter

microkosmos m. 1 lijtelrijk

micro-organisme o. 1 lijtelreiling (zie organisme)

microprocessor m. 1 lijtelverwerker

microscoop m. 1 lijtelkijker, kleinkijker

mediëvistiek v. 1 middeltijdkunde

migrant m. 1 omwijker, omwijkeling, verlander

migratie v. 1 omwijking, verlanding

migreren ww. 1 omwijken, verlanden (vgl. verhuizen)

mijl v. 1 de rast (Oudnederlands rasta, eig. ‘afstand tussen twee rustplekken’, ~ rust)

militair¹ bn. 1 krijgmatig, krijgelijk, krijgs-, heer- (~ heerschare, hereweg)

militair² m. 1 krijgsman, krijgsvrouw, heerling

militaire politie v. 1 de krijgswarde, heerwarde (zie politie)

militair-industrieel complex o. 1 krijgnijvergestel

militarisme o. 1 krijgzin

militaristisch bn. 1 krijgzinnig

miljard tw. 1 rezend (zie giga-)

miljardair m. 1 rezenaar

miljoen tw. 1 mekend (zie mega-)

miljonair m. 1 mekenaar

milli- vv. 1 mijzel- (Westvlaams mijzel ‘zeer klein stukje’)

milligram o. 1 mijzelgram

millimeter m. 1 mijzelmeter

mini- vv. 1 luttel- (vgl. minuut)

minimaal¹ bn. 1 minst 2 laagst

minimaal² bw. 1 minstens, ten minste, op zijn minst 2 laagstens, ten laagste, op zijn laagst

minimaliseren ww. 1 verminsten 2 verlaagsten

minimalisme o. 1 minderzin

minimalistisch bn. 1 minderzinnig

minimum o. 1 het minste 2 het laagste

minister m. 1 bewindsman, bewindsvrouw

ministerie o. 1 bewindshof

minister-president m. 1 bewindsleider

minuscuul bn. 1 lijtel (zie micro)

minuut v. 1 de luttel (Middelnederlands een luttel ‘een poosje; een eindje’, vgl. mini-)

mitrailleur m. 1 resemgeweer, resemer (zie machinegeweer)

mobiel bn. 1 los, roerend, woeg (Middelnederlands woeg ‘beweeglijk, ongedurig’, ~ bewegen)

mobiele telefoon m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

mode v. 1 de zwang

model o. 1 voorbeeld 2 (vorm) de leest 3 ontwerp 4 (bouw) het luttel

modieus bn. 1 zwangs

molecule v./o., molecuul 1 het bondel (~ binden, vgl. -on)

moleculair bn. 1 bondellijk, bondel-

monarch m. 1 vorst, alleenheerser, eenwoud (Oudengels ánwealda, Oudnoords einvaldi)

monarchie v. 1 het vorstschap 2 vorstrijk

monarchisme o. 1 vorstzin

monarchistisch bn. 1 vorstzinnig

monisme o. 1 eenheidzin

monistisch bn. 1 eenheidzinnig

monoculturaliteit v. 1 eentamerheid

monocultureel bn. 1 eentams (zie cultuur)

monogaam bn. 1 eengadig

monogamie v. 1 eengadigheid

monotheïsme o. 1 eengodzin

monotheïstisch bn. 1 eengodzinnig

-monoxide o. 1 eenzuurs-

monteren ww. 1 toestellen

monteur m. 1 toesteller

morfeem o. 1 het woorddeel, het woordel (vgl. foneem)

mortier m. 1 steilbonzer, steilbaangeschut, de vijzel (vgl. kanon, houwitser)

motor m. 1 (werktuig) vramer (~ Oudnederlands fram ‘voort, weg van’, Middelnederlands vremen ‘op een andere plek brengen’, met knipoog naar vroem) 2 (voertuig) razer (vgl. brommer)

motoriek v. 1 vramering

motorisch bn. 1 vramerlijk

motoriseren ww. 1 vrameren, vramerde, h. gevramerd

multicultureel bn. 1 veeltams (zie cultuur)

multiculturalisme o. 1 veeltamerzin

multiculturalistisch bn. 1 veeltamerzinnig

multiculturaliteit v. 1 veeltamerheid

multi-etniciteit v. 1 veelvolkerheid

multi-etnisch bn. 1 veelvolks, veelvolkelijk

multifunctioneel bn. 1 meerdoels

multinational¹ bn. 1 meerlands, meerlandelijk

multinational² m. 1 meerlander

multipurpose bn. 1 meerdoels

museum o. 1 het waarhof (~ waar ‘goed, bezit’, waarnemen, bewaren, vrijwaren, vgl. bibliotheek, universiteit)

musiceren ww. 1 zwinzen, zwinsde, h. gezwinsd (Oudengels swinsian, ~ zwaan), klenken (eig. ‘doen klinken’, vgl. drenken bij drinken)

muziek v. 1 zwinze, zwinzing (Oudengels swinsung, ~ zwaan), klenking, klankkunst

muziekinstrument o. 1 speeltuig, de zwinzel

muzikaal bn. 1 zwinzig, zwinzelijk, klenkzaam, klankkunstig

muzikant m. 1 zwinzer, klenker

mysterie o. 1 het geruin (Oudsaksisch girúni, Oudengels gerýne, zie rune)

mysterieus bn. 1 geruinig, geheimzinnig

mythe v. 1 de maar, mare, maren (Middelnederlands mare ‘roem, gerucht, bericht, verhaal, overlevering, gebeurtenis’, ~ vermaard, vgl. Duits Märchen ‘sprookje’)

mythisch bn. 1 marig, maarlijk

mythologie v. 1 het gemaarte, het maarschap (vgl. landschap) 2 maarkunde

mythologisch bn. 1 gemaartig, maarschappelijk, maarschap- 2 maarkundig

N

nano- vv. 1 ietel- (vgl. ietepietig)

nanometer m. 1 ietelmeter

nanotechnologie v. 1 ietelmakenschap

narcis v. 1 de tijloos

nasaal¹ bn. 1 neuzig 2 (taalkunde) neus, neuse

nasaal² v. 1 neuse (klank), neusklank

natie o. 1 (afkomst) volk, de diede, de died (Middelnederlands diet, IJslands þjóð, vgl. Diederik) 2 (staat) burgerheid, burgerij, staatsgemeenschap, staatsvolk

nationaal bn. 1 volks, volkelijk 2 rijks, lands, landelijk

nationaalsocialisme o. 1 volksmaatschapzin

nationaalsocialistisch bn. 1 volksmaatschapzinnig

nationalisme o. 1 (afkomst) volkzin, volksstaatzin 2 (staat) staatsvolkzin

nationalistisch bn. 1 volkzinnig, volksstaatzinnig 2 staatsvolkzinnig

nationaliteit v. 1 (afkomst) het volkschap (vgl. etniciteit) 2 (staat) het burgerschap

nationaliseren ww. 1 naasten, -te (naar naasten ‘in bezit nemen’)

naturalisme o. 1 (denkwijze) wildzin 2 (kunststroming) echtzin (vgl. realisme)

naturalistisch bn. 1 wildzinnig 2 echtzinnig

natuur v. 1 het wild (vgl. tam voor cultuur) 2 aard, inborst

natuurkunde v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

natuurkundig bn. 1 wildkundig, materkundig

natuurlijk¹ bn. 1 wild, wilds, wildzaam

natuurlijk² bw. 1 vanzelfsprekend, uiteraard

natuurlijke selectie v. 1 wildzifting

nectar m. 1 de zoetel

negatief¹ bn. 1 neelijk, avig (Oudsaksisch avuh ‘omgekeerd; verkeerd, slecht’, ~ af)

negatief² o. 1 het avige

negativiteit v. 1 neelijkheid, avigheid

negeren ww. 1 ontachten

neoliberaal bn. 1 nieuw vrijzinnig

neoliberalisatie v. 1 nieuwe vervrijding

neoliberaliseren ww. 1 nieuw vervrijden

neoliberalisme o. 1 nieuwe vrijzin

neurochirurg m. 1 zenuwheelkundige, zenuwkerfkundige, zenuwkerver

neurochirurgie v. 1 zenuwheelkunde, zenuwkerfkunde

neurologie v. 1 zenuwkunde

neutraal bn. 1 onzijdig

neutron o. 1 het bijdel (eig. ‘bijdeeltje’, zie -on)

nihilisme o. 1 nietszin

nihilistisch bn. 1 nietszinnig

noordpool v. 1 noordernaaf (zie pool)

nucleair bn. 1 kernelijk, kern- 2 kernkrachtig, kernkracht-

nucleon o. 1 het kernel (eig. ‘kerndeeltje’, zie -on)

O

oase v. 1 de waze (Middelnederlands wase ‘begroeide aarde’)

objectief bn. 1 voorwerpelijk

obligatie v. 1 het bondschrift (vgl. Engels bond)

obsidiaan o. 1 ravenflint (vgl. IJslands hrafntinna)

oeuvre o. 1 lijfwerk

offer o. 1 het bloet (IJslands blót), het bloester (Oudhoogduits bluostar), het honsel (Gotisch hunsl), wijgift

offeren ww. 1 bloeten, bliet, h. gebloeten (Oudhoogduits bluozan, IJslands blóta)

officier m. 1 wouder (naar Middelnederlands wouden ‘beschikken over, besturen, regelen’, wout ‘(vol)macht’)

officier van justitie m. 1 schout

olie v. 1 het smout (Middelnederlands smout ‘vet, smeer, olie’), de vijter (Drents fieter ‘kracht; petroleum’, vgl. vet, energie)

oliebol m. 1 smoutbol, smoutebol (Westvlaams smoutbol, smoutebol)

olieraffinaderij v. 1 smoutveredeling, vijterveredeling

olifant m. 1 de noes (~ neus)

olijf m./v. 1 vijterbes (zie olie)

olijfolie v. 1 de bessenvijter

-on o. 1 (deeltje) het -del, -el (vereenvoudiging van deel en naar verkleinwoorden als druppel, korrel, kruimel)

oncologie v. 1 kankerkunde

opera m. 1 zangspel

operatie v. 1 ingreep

opereren ww. 1 te werk gaan 2 ingrijpen

opium o. 1 maansap (vgl. maan ‘papaver’ in maanzaad)

optimaal bn. 1 verbest

optimalisatie v. 1 verbesting

optimaliseren ww. 1 verbesten (vgl. verbeteren)

optimisme o. 1 welmoed, goede moed

optimistisch bn. 1 welmoedig

oranje bn. 1 eel, eluw (Middelnederlands elu ‘geelachtig’), logen (zie vlam)

orde v. 1 de schik, de vade (verouderd Duits Fat, Fate, vgl. Oudengels fadian ‘ordenen’) 2 (bovenzinnelijk) de tauw (Gotisch tēwō ‘orde’, vgl. Oudengels æltǽwe, Oudfries eltē ‘geheel in orde’, metafysica, tao)

ordenen ww. 1 schikken, vaden, vaadde, h. gevaad

oregano v. 1 de wilde dost (zie marjolein)

orgaan o. 1 het reide, rei (vereenvoudiging van gerei, ouder gereide) 2 lijfblad

organel o. 1 het reidel

organisatie v. 1 gereiding

organisch bn. 1 reilijk, lijfelijk

organiseren ww. 1 gereiden (vgl. bereiden, gereed, gerei, vgl. orgaan), opzetten

organisme o. 1 reiling (zie orgaan), levend wezen, leefwezen (Duits Lebewesen)

orthodontie v. 1 tandrechtkunde (vgl. tandheelkunde)

orthodontisch bn. 1 tandrechtkundig 2 tandrechtend

otorinolaryngologie v. 1 oorneuskeelkunde

P

paard o. 1 het ros, het hors (Fries hoars, Engels horse), de maar (in maarschalk, ~ merrie)

paars bn. 1 baas, bazuw (Oudengels basu, ~ bes)

pacifisme o. 1 vredezin

pacifistisch bn. 1 vredezinnig

paleis o. 1 hal

palataal¹ bn. 1 raaks (vgl. Middelnederlands rake, raexe ‘gehemelte’)

palataal² v. 1 raakse (klank), raakklank

palatovelaar¹ bn., palatovelair¹ 1 raakzeils

palatovelaar² v., palatovelair² 1 raakzeilse (klank), raakzeilklank

palm m. 1 handvlak, de loef (IJslands lófi), de volm (Oudsaksisch folma) 2 volmboom, volm

palmolie v. 1 de volmvijter (zie olie)

pamflet o. 1 vlugschrift

pandemie v. 1 de alwoel, overwoel (vgl. Duits Über-, zie epidemie)

paneel o. 1 beschot

paneren ww. 1 inkruimen

paniek v. 1 de bilder (zie panisch)

panisch bn., paniekerig 1 bilder (Gronings bilder ‘gejaagd; in paniek’)

panorama o. 1 de wijder (vgl. einder ‘horizon’), vergezicht

panoramisch bn. 1 wijderlijk

pantser o. 1 bast, het zarwe, zerwe (Oudhoogduits gisarawi ‘harnas’, Noordbrabants zaarf, zèèrf, sèèrf ‘opperhuid’)

paperclip m. 1 schuifspeld, velspeld

papier o. 1 het vezelijn

papieren bn. 1 vezelijn

paraaf m. 1 handmerk

parabool v. 1 booglijn

parachute m. 1 valscherm

parachuteren ww. 1 schermvallen, neerschermen

parachutist m. 1 (algemeen) schermvaller, neerschermen 2 (krijgsmacht) valschermjager (Duits Fallschirmjäger)

paradijs o. 1 de lusthof, de wang (Gotisch waggs, Oudengels Neorxna wang, Oudnoords Fólkvangr)

paradox m. 1 wonderspreuk, schijntwist

paradoxaal bn. 1 wonderspreukig, schijntwistig

paraffine v. 1 vijterwas (zie olie)

paragraaf m. 1 onderstuk

parallel bn. 1 evenwijdig

paranormaal bn. 1 nevenissig (vgl. buitenissig)

paraplu m. 1 regenscherm

parasiet m. 1 de/het terel

parasiteren ww. 1 terelen

parasol m. 1 zonnescherm

paren ww. 1 gaden, -de (Middelnederlands gaden), maren, -de (Gronings moaren, Fries mearje)

parfum o. 1 de welm (naar wel ‘goed’ en walm)

parket o. 1 (recht) perk 2 (vloer) de deel

parlement o. 1 de landdag (Middelnederlands lantdach, Duits Landtag)

parlementair bn. 1 landdag-

partij v. 1 deel 2 hoop, stapel 3 schare, hanze 4 (recht) zijde 5 de jool (zie feest)

partijdig bn. 1 zijdelijk

partner m. 1 (zaken) genoot, maat (vgl. maatschap) 2 (liefde) gade (vgl. eega, ouder eegade, met ee ‘wet, huwelijk’)

patiënt m. 1 zieke, lijdeling, veler (~ velen ‘verduren’)

Pasen m., Paas- 1 Oosteren, Ooster- (Duits Ostern, Oster-, Engels Easter)

paspoort o. 1 landsbewijs

pastoor m. 1 herder

patat v. 1 spaanders (vgl. Engels chips ‘spaanders, patat’)

pathologie v. 1 ziektekunde, kwaalkunde

patriot m. 1 vaderlander

patriottisme o. 1 heemmin, vaderlandsliefde

patriottisch bn. 1 heemminnig, vaderlandslievend

patrouille v. 1 omwaak, omwacht, schaarwaak, schaarwacht (Middelnederlands schaerwake, schaerwachte)

patrouilleren ww. 1 omwaken, schaarwaken

paus m. 1 wijvorst, eevorst (zie religie, priester)

pauze v. 1 de wijl (Middelnederlands wile, wijl ‘tijd(ruimte), rust’)

pauzeren ww. 1 wijlen, -de

paviljoen o. 1 het geteld (Middelnederlands getelt, vgl. tent)

pedoseksueel bn., pedofiel 1 kinderminnig

pedoseksualiteit v., pedofilie 1 kindermin

pelgrim m. 1 bedevaarder, waller, walder (Duits Waller)

peloton o. 1 de/het tog, togen (Duits Zug)

penicilline v. 1 het kwespelijn

penicillium o. 1 het kwespel (naar Middelnederlands quespel, quispel ‘kwast’)

pensioen o. 1 rustgeld

peper m. 1 de pittel (van pit, zoals pittig)

pepermunt v. 1 koelblad

percentage o. 1 hundeltal (zie procent)

periode v. 1 tijdspanne, spanne, het getijde

permafrost m. 1 zenevorst, zenehal (zie permanent, toendra)

permanent bn. 1 immerlijk, immer-, zene- (vgl. zenegroen, Middelnederlands senewel ‘rond’, eig. ‘immer draaiend’)

perron o. 1 spoorkade, kade, stening

pers v. 1 druktuig 2 druk, drukwezen, nieuwswezen (vgl. bankwezen, spoorwezen)

persen ww. 1 drukken, twengen, -de (Middelnederlands twengen ‘knellen, persen’) 2 zouwen, zieuw, h. gezouwen (~ Oudhoogduits sou, Oudengels séaw ‘sap, vocht’)

personage o./m. 1 garwing, gerwing (zie kostuum)

personeel o. 1 werkmacht, werkneming (vgl. huishouding)

persoon m. 1 mens, de lied (naar lieden)

persoonlijk bn. 1 liedelijk, liedig 2 eigenzaaks (vgl. privé)

persoonlijkheid v. 1 de liedschap (vgl. broederschap, vriendschap)

Perzië o. 1 Farzen, Varzen (met vars als nevenvorm van var ‘jonge stier’, i.v.m. de ooit kenmerkende godsdienstige stierenslacht, ~ vaars ‘jonge koe’, Farsi)

pessimisme o. 1 mismoed

pessimistisch bn. 1 mismoedig

peta- vv. 1 hieme-, hiemen- (vgl. Gotisch hiuhma ‘grote hoeveelheid’)

petabyte v. 1 hiemebijt, hiembijt

petahertz m. 1 hiementril

petroleum m. 1 het aardsmout, ruw smout, de aardvijter, ruwe vijter (zie olie)

pictogram o. 1 beeldteken

pijl m. 1 straal, schicht, de arwe, erwe (Engels arrow, IJslands ör)

pijp v. 1 (algemeen) het roor (Middelnederlands roer, Duits Rohr ‘(riet)pijp’), de ool (Noors aul ‘holle stengel’, van een oud woord voor ‘pijp’) 2 (broek) hoos (Middelnederlands hose ‘beenbekleding’)

pinetum o. 1 dengaard, dennentuin (vgl. dierentuin, arboretum)

pion m. 1 voetknecht, voetman, vende (Middelnederlands vende)

piramidaal bn. 1 stuikig

piramide v. 1 de stuik (naar stuik ‘piramidale turfstapel of hok schoven’)

pistool o. 1 het handroor, roor (Middelnederlands roer ‘(riet)pijp, vuurwapen’, vgl. pijp)

pixel m. 1 beeldstip, stip

plaat v. 1 de vlaat (zie plat) 2 schijf

plaats v. 1 (algemeen) plek, stede, stee 2 (bewoning) oord, het loeg (Drents loeg, Gronings loug)

plafond o. 1 gehemelte, hemelwand, bovenwand

planeet v. 1 de bolm (~ bol, bal)

plan o. 1 het bewerp (vgl. ontwerp)

plannen ww. 1 bewerpen, bewierp, h. beworpen

plant v. 1 gewas, kruid, de wort (vgl. wortel, van wortwaal ‘plantstok’)

plantage v. 1 kweek, kweekgaard

planten ww. 1 poten, twachten, -te (verouderd Nederlands twachten)

plasma o. 1 (stof) de blassem (Oudnederlands blasma ‘vlam’) 2 (bloed) de vloesem (~ vloeien, vgl. bloesem bij bloeien)

plastic¹ o. 1 het dijg (Gotisch digan ‘kneden’, ~ deeg)

plastic² bn. 1 dijgen (vgl. houten, ijzeren enz.)

plastificeren ww. 1 verdijgen, -de

plastisch bn. 1 dijgs

plastische chirurgie v. 1 uitwendige heelkunde, uitwendige kerfkunde

plat bn. 1 vlat (Oudsaksisch flat, Engels flat)

platform o. 1 vloering

playback m./v. 1 schijnzang

playbacken ww. 1 schijnzingen

pleidooi o. 1 betoog, vertoog

pleiten ww. 1 betogen, vertogen

pletten ww. 1 vletten, -te (zie plat)

plevier, -bontbek m. 1 bonte wilster (Fries bûnte wilster)

plevier, -goud m. 1 wilster (Fries wilster, ~ welp)

plevier, -zilver m. 1 blanke wilster (Fries blanke wilster)

pluriform bn. 1 veelschappelijk (vgl. uniform¹)

pluriformiteit v. 1 de veelschap (vgl. uniformiteit)

pneumologie v., pneumonologie 1 longkunde, longheelkunde

podcast m. 1 webzending

podium o. 1 de beun (Duits Bühne), verhoging, het verhoog (Westvlaams verhoog, Afrikaans verhoog)

polarisatie v. 1 veruitersting, vernaving (zie pool)

polariseren ww. 1 veruitersten, vernaven, -de (zie pool)

politie v. 1 de warde (Oudnederlands warda ‘wacht, bewaking’, ontleend als Oudfrans guarde, vanwaar o.a. Iers garda ‘politie(agent)’)

politieagent m. 1 warde, warder, diender

politiebureau o., politiekantoor 1 de wardestadel (zie station)

politicologie v. 1 bewindschapkunde

politicus m. 1 bewindschapper

politiek¹ bn. 1 bewindschappelijk

politiek² v. 1 de bewindschap (vgl. wetenschap)

pols m. 1 de wrist (Oudfries wrist, Engels wrist, vgl. Duits Rist ‘wreef, handrug’)

polygaam bn. 1 meergadig

polygamie v. 1 meergadigheid

polymeer o. 1 het ristel (naar rist ‘aaneenrijging, aaneenschakeling’)

polytheïsme o. 1 godenzin 2 godendom

pool v. 1 naaf

poort v. 1 het door (Middelnederlands door, Duits Tor)

populier, ratel- m. 1 esp

populier, zwarte m. 1 de ulve, ulf (in Ulvenhout, Ulft)

populisme o. 1 volkswilzin

populistisch bn. 1 volkswilzinnig

portaal o. 1 doring (zie poort)

portiek v. 1 de ande (Oudnoords ǫnd, ǫnn)

portret o. 1 beeltenis

poseren ww. 1 tentoonstaan, standen, -de

positie v. 1 houding, stand 2 stelling, de stelle (Fries stelle, Duits Stelle)

positief bn. 1 jalijk, anig (~ aan)

positiviteit v. 1 jalijkheid, anigheid

post m. 1 de meel (klankwisselend naast (brieven)maal ‘brievenzak, zending brieven’, vgl. Engels mail ‘post’, ouder ‘(brieven)zak’, e-mail)

postindustrieel bn. 1 nanijver, nanijverlijk

potent bn. 1 hagen (vgl. Oudnederlands hagan ‘fokstier’, Middelnederlands haechdroese ‘geslachtsdelen’)

praktijk v. 1 bedrijving, beoefening

precies bn. 1 nauwkeurig 2 genauw (Duits genau)

prei v. 1 roelook (met roede, roe, vgl. bieslook, knoflook), bladlook (IJslands blaðlaukur)

pre-industrieel bn. 1 voornijver, voornijverlijk

premier m. 1 bewindsleider

president m. 1 (land) hoofding (Middelnederlands hovedinc ‘hoofdman’, vgl. republiek) 2 (bedrijf, instelling) voorzitter

presidentieel bn. 1 hoofdinklijk, hoofdings-

prestatie v. 1 leesting (Middelnederlands leestinge, Duits Leistung)

presteren ww. 1 leesten (Middelnederlands leesten, Duits leisten), tot stand brengen

prieel o. 1 de weze, wees

priester m. 1 wijman, eeward (Oudsaksisch êoward, Oudengels ǽweweard, zie religie)

printer m. 1 afdrukker

prisma o. 1 lichtwig

privacy v. 1 eigenvrede (vgl. huisvrede)

privé bn. 1 eigenzaaks, besloten

proberen ww. 1 pogen, kosten (zie proeven), wagen

probleem o. 1 vraagstuk, bezwaar, kink (naar kink in de kabel), de dweer (vgl. Middelnederduits dwer ‘dwars’, Drents dweren ‘dwarsliggen’)

problematisch bn. 1 bezwaarlijk, kinkelijk, dwerig

problematiseren ww. 1 bezwaarlijken, verkinkelijken, dwerigen

procédé o. 1 maakwijze, werkwijze

procent o. 1 honderste, het hundel (~ honderd, Oudnederlands hund ‘honderdtal’)

procentueel bn. 1 hundellijk

processor m. 1 verwerker, bewerker

product o. 1 (nijver) de waar 2 (wiskunde) uitbreng, uitkomst

productie v. 1 vervaardiging

productief bn. 1 maaks, maakzaam

proef v. 1 de roon (Oudfries rán ‘onderzoek’, Oudnoords raun ‘poging, proef, ervaring’), de degel (Drents degel, Duits Tiegel ‘smeltkroes’), kosting (zie proeven)

proefwerk o. 1 roonwerk, vanding (zie test)

proeven ww. 1 koren (Middelnederlands coren, ~ keur, kiezen), kosten (Duits kosten ‘proeven’, Oudsaksisch koston ‘proberen’, Oudnoords kosta ‘proberen’, ~ keur, kiezen)

progressief bn. 1 vorderzinnig, vooruitstrevend

progressivisme o. 1 vorderzin, vooruitstrevendheid

project o. 1 het aanwerk (vgl. werken aan)

projectiel o. 1 werpsel

projector m. 1 beeldwerper, werper

protectionisme o. 1 beschermzin

protectionistisch bn. 1 beschermzinnig

promillage o./v. 1 mijzeltal

promille o. 1 duizendste, het mijzel (zie milli-)

proton o. 1 het kendel (eig. ‘kendeeltje’, zie -on)

proviand m. 1 reisvoer, leeftocht

provincie v. 1 gewest, de gouw

pseudo- vv. 1 nep-, drog- (vgl. drogreden) 2 schuil-

psychologie v. 1 zielkunde

publiceren o. 1 uitbrengen, openbaren

publiek o. 1 kijkers, toeschouwers, schouwvolk

pulmonologie v. 1 longkunde

punaise v. 1 duimspijker, spikker

pupil m./v. 1 (oog) de zie (Middelnederlands sie, ~ zien) 2 (gezag) de mundel (Duits Mündel, vgl. voogd)

puppy m. 1 de/het welp

puree v. 1 de stamp, de meis (Duits Maisch, Engels mash)

pureren ww. 1 stampen, meisen, -te (Duits maischen, Engels mash)

purisme o. 1 schierzin (zie puur)

puristisch bn. 1 schierzinnig

puur bn. 1 schier (vgl. zuiver)

pyjama v. 1 de nachtwaar (vgl. Oudsaksisch werian, Engels wear ‘kleden, dragen’)

pyromaan m. 1 vuurzuchter, brandzuchter

pyromanie v. 1 vuurzucht, brandzucht

Q

quarantaine v. 1 smetschut

quotiënt o. 1 de werf (vgl. driewerf, vierwerf enz.)

quiz m. 1 vragenis

R

racisme o. 1 knoedzin (zie ras)

racistisch bn. 1 knoedzinnig

radicaal bn. 1 wortelzinnig 2 wortellijk 3 ingrijpend

radicalisme o. 1 wortelzin

radio m. 1 de gelver (naar Middelnederlands gelve ‘golf’ en gelve ‘zaak of gebeurtenis om over te roepen’)

radioactief bn. 1 gelverdadig

radiologie v. 1 gelverkunde, stralingkunde

radiostation o. 1 de gelverstadel

raket v. 1 de/het rokken (naar (spin)rokken i.v.m. de gelijkenis)

ras o. 1 de knoed (Oudhoogduits knuot, ~ kind, kunne)

rationeel bn. 1 redelijk

rationaliseren ww. 1 verredelijken

rationalisme o. 1 redezin

rationalistisch bn. 1 redezinnig

reactie v. 1 weerdaad

reactief bn. 1 weerdadig

reactiveren ww. 1 herdadigen

reactor m. 1 weerdader

reageren ww. 1 weerdadigen

realisme o. 1 echtzin

realistisch bn. 1 echtzinnig

rebel m. 1 opstandeling, oproerling, weigerling, stuinder (zie rebelleren)

rebelleren ww. 1 in opstand komen, stuinen, -de (Middelnederlands stunen ‘zich (gewapend) verzetten’)

recessie v. 1 krimp

recidive v. 1 wederpleging

recidivist m. 1 wederpleger

reclame v. 1 ruchtbaring

recyclen ww. 1 herwinnen

recycling v., recyclage 1 herwinning

redactie v. 1 opstelraad 2 opstelling

redacteur m. 1 opsteller

reductionisme o. 1 herleidzin

reductionistisch bn. 1 herleidzinnig

referentiekader o. 1 verwijzingsraamwerk (Afrikaans verwysingsraamwerk)

refrein o. 1 keerzang

regie v. 1 spelleiding, leiding

regiment o. 1 afdeling

regio m. 1 streek

regionaal bn. 1 strekelijk, streek-

regisseren ww. 1 spelleiden, leiden

regisseur m. 1 spelleider, leider

register o. 1 naamlijst, klapper (zie index) 2 naamboek, klapboek

reïncarnatie v. 1 herlijving

reïncarneren ww. 1 herlijven, -de

religie v. 1 tauwzin (zie orde), de ee, eeën (Middelnederlands ee ‘(goddelijke) wet, huwelijk’, Oudengels ǽ ‘(goddelijke) wet, zede, rite, huwelijk’, vgl. eega, ouder eegade, zie priester) 2 godsdienst

religieus bn. 1 tauwzinnig, eevast (Oudengels ǽfæst) 2 godsdienstig

remigrant m. 1 weerwijker, weerwijkeling

remigratie v. 1 weerwijking

remigreren ww. 1 weerwijken

remote viewing v. 1 vernmerking (vgl. tele-)

renaissance v. 1 wedergeboorte, hernieuwing

repatriatie v. 1 herheming

repatriëren ww. 1 herhemen

reptiel o. 1 kruipdier, kriep (vgl. Oudnederlands kriepan ‘kruipen’)

republicanisme o. 1 gemenebestzin, hoofdingzin

republiek v. 1 gemenebest, hoofdinkrijk (met hoofding voor president, vgl. koninkrijk)

republikeins bn. 1 gemenebestelijk, hoofdinkrijks, rijks 2 gemenebestzinnig, hoofdingsgezind (vgl. koningsgezind)

reputatie v. 1 naam, de luimond (Oudnederlands liumund, Duits Leumund, ~ luid)

reserve v. 1 waarnis (Middelnederlands waernisse ‘bewaring, waarborg’, vgl. IJslands vara- ‘reserve’)

restaurant o. 1 eethuis

retroflex¹ bn. 1 kruls

retroflex² v. 1 krulse (klank), krulklank

reuma o., reumatiek v. 1 de misweer (vgl. afweer)

reumatologie v. 1 misweerkunde

revolutie v. 1 de wende (Duits Wende), omwenteling, omslag

revolutionair bn. 1 wendig, wendzaam

revolutionaliseren ww. 1 wendigen

riool o. 1 ondergoot, goot, heul

risico o. 1 de/het hach, hacht (Middelnederlands hachte, IJslands hætta, vgl. hachelijk, ouder hachtelijk)

riskant bn. 1 hachelijk, gewaagd

rite v. 1 wijze, het gewijs

ritme o. 1 de riddem (~ rijden, rit, dan wel ~ Middelnederduits ride ‘beek’)

ritueel¹ bn. 1 gewijs (zie rite)

ritueel² o. 1 het gewijs

rivier v. 1 de vliet, de a (vgl. Drentsche Aa), de rin (Middelnederlands rinne, ~ rennen), de elve (Noors elv, Nederduits Elv, Duits Elbe)

RNA o. 1 de erveldraad (zie gen, vgl. DNA)

robot m. 1 wramer (Fries wramer ‘harde werker’)

robotisch bn. 1 wramerlijk

rond bn. 1 trind, trend (Noors trinn, ~ omtrent), zenewel (Middelnederlands senewel, eig. ‘immer draaiend’, vgl. zenegroen)

route v. 1 de leide, lei (Middelnederlands leide ‘weg’, IJslands leið, ~ leiden)

rozijn v. 1 de droof (~ druif)

ruïne v. 1 de ruur (vgl. Oudfries riúre ‘vergankelijk’, Gotisch riurjan ‘vergaan’)

rune v. 1 (kennis) de ruin (vgl. Middelnederlands runen, jonger ruynen ‘fluisteren, geheim overleg hebben’, vgl. mysterie) 2 (teken) ruinstaf (Oudhoogduits rúnstab, Oudengels rúnstæf, Oudnoords rúnastafr)

runologie v. 1 ruinkunde, ruinstafkunde

S

sacrament o. 1 het geruin (zie mysterie)

sadisme o. 1 kwellust

sadistisch bn. 1 kwellustig

sage v. 1 de zage (~ zeggen)

salade v. 1 koumoes (vgl. warmoes ‘gekookte groente’)

salamander m. 1 de molle (Middelnederlands mol, Westfaals molle, Duits Molch)

salaris o. 1 de wedde

Saoedi-Arabië o. 1 Zandrijk (vgl. islam)

satelliet m. 1 de bijbolm (zie planeet)

saus v. 1 de stip (Gronings stip, Westfries stip)

Scandinavië o. 1 Schadenouw (Oudnoords Skáney, Oudengels Scedeníg, met ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Faeröer, Indonesië, Japan, Korea, Taiwan)

scène v. 1 de toog (Middelnederlands tooch ‘schouwspel’, ~ togen ‘tonen’) 2 vertoning

scepsis v. 1 twijfel

scepticisme o. 1 twijfelzin

sceptisch bn. 1 twijfelzaam 2 twijfelzinnig

scharnier o./m. 1 hengsel, de har

schnitzel o./m. 1 het snitsel (zie filet)

school v. 1 leerhuis

schors v. 1 de bark (Drents bark, Engels bark), de rinde (Westvlaams rinde, Duits Rinde, ~ run)

sciëntisme o. 1 wetenschapzin

sciëntistisch bn. 1 wetenschapzinnig

scooter m. 1 schoeter (~ schetteren, schateren, vgl. brommer)

seconde v. 1 tel

sector m. 1 (wiskunde) uitsnede 2 (waardschap) schare, de geer (geer ‘spits toelopend stuk’)

seismisch bn. 1 bevelijk

seismologie v. 1 bevingkunde

seksuele selectie v. 1 geerzifting (naar begeren)

semiautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

sensatie v. 1 zinraking 2 opzien, rucht

sensationeel bn. 1 opzienbarend, geruchtmakend, ruchtig

sensationalisme o. 1 ruchtzin

sensationalistisch bn. 1 ruchtzinnig

sergeant m. 1 wevel, veldwevel (Duits Feldwebel)

serie v. 1 reeks

serologie v. 1 tegenstofkunde

serum o. 1 bloedwei

servet o. 1 de vegel

shampoo m. 1 haarzeep, de zijp (~ zeep)

shinto o., shintoïsme 1 Zonnerijkse ee, Zonnerijkse tauwzin (zie Japan, religie)

shop m. 1 winkel, de schop (Middelnederlands schoppe ‘tentje, kraampje, open schuurtje’)

show m. 1 de schouw (~ schouwen ‘kijken’)

shuttle m. 1 de schuttel (naar Middelnederlands schut ‘al wat geschoten wordt’)

siepel m. 1 look (zie ui)

sinaasappel m. 1 zonneappel

sinus m. 1 (meetkunde) hoekmaat

situatie v. 1 toestand 2 het geleg (Middelnederlands geleg)

sjalot v. 1 edellook (vgl. Duits Edelzwiebel)

skyline m. 1 kimlijn, kimbeeld (met kim voor horizon)

slang m. 1 (spraak) aftaal

smartphone m. 1 slimme vernreder (zie telefoon)

snack m. 1 hap, snap, snak (zie snacken)

snackbar m./v. 1 hapzaak, snapzaak, snakzaak

snacken ww. 1 happen, snappen, snakken (Middelnederlands snacken ‘gretig toehappen’, ontleend als Engels to snack)

sociaal bn. 1 maatschappelijk, omgankelijk, omgangs-

sociaaleconomisch bn. 1 maatwaardschappelijk (zie economie)

socialisme o. 1 maatschapzin

socialistisch bn. 1 maatschapzinnig

sociolect o. 1 maattaal

sociologie v. 1 maatschapkunde

software m. 1 zachtewaar (vgl. ijzerwaar)

soldaat m., soldate v. 1 krijgsman, krijgsvrouw, heerling (zie militair¹)

soort v./o. 1 de aard (Duits Art), het slag, de tier (Middelnederlands tiere)

sowieso bw. 1 toch, hoe dan ook

spatie v. 1 leemte

special effect o. 1 toonlist

spectrum o. 1 waaier, het spechter (vgl. Middelnederlands spien ‘goed toezien’, Duits spähen)

spiegel m. 1 de spakel (~ Middelnederlands spaken ‘spiegelen’)

spiritualisme o. 1 geestzin

spiritualistisch bn. 1 geestzinnig

spiritueel bn. 1 geestelijk 2 geestzaam 3 tauwzinnig (zie religieus)

spiritualiteit v. 1 geestelijkheid 2 geestzaamheid 3 tauwzin (zie religie)

spontaan bn. 1 zelvelijk

spontaniteit v. 1 zelvelijkheid

squadron o. 1 de vlok, vlokken (Oudnoords flokkr ‘troep, zwerm’, Engels flock, ~ vliegen, vlucht, vgl. rit voor eskadron)

squash o. 1 wandbal

staatssecretaris m. 1 onderbewindsman, onderbewindsvrouw (zie minister)

stadion o. 1 het krijt, de spoord (Oudhoogduits spurt, Gotisch spaúrds ‘renbaan’)

stadium o. 1 trap

station o. 1 (algemeen) de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan, stal) 2 (spoor) het spoorhof (vgl. Duits Bahnhof)

statisch bn. 1 stalijk 2 roerloos, onbeweeglijk, daas 3 onveranderlijk

statische elektricteit v. 1 stalijke barnkracht, de stalijke barn (zie elektriciteit)

statistiek v. 1 (vak) talkunde 2 (weergave) het talschap (vgl. landschap), getal

statistisch bn. 1 talkundig

stealthfighter m. 1 sluipjager (vgl. straaljager, sluipschutter)

steppe v. 1 dorland, dorring

steriel bn. 1 (besmetting) kiemloos 2 (nageslacht) steer (Gotisch staírō ‘onvruchtbare vrouw’, vgl. Twents sterke ‘jonge koe’)

steriliseren ww. 1 verkiemlozen 2 steren, -de, sterigen

stockdividend o. 1 winstaandeel (vgl. dividend)

strateeg m. 1 krijgwijzer

strategie v. 1 krijgwijze (naar zowel krijg ‘oorlog’ als krijgen ‘verwerven; in een toestand of tot een handeling brengen’, vgl. tactiek)

strategisch bn. 1 krijgwijs

strategiseren ww. 1 krijgwijzen, -de

strofe v. 1 de vit, vitten (Oudsaksisch fittea, verouderd Engels fit)

student m. 1 leerling, leerganger

studeren ww. 1 leren

studie v. 1 leergang (vgl. kuur)

studio m. 1 zendzaal

subatomair bn. 1 ondelminder (zie atoom)

subjectief bn. 1 onderwerpelijk

sublimatie v. 1 droogdamping

sublimeren ww. 1 droogdampen

substantie v. 1 onderstand, wezen

subtropen mv. 1 ombanden (zie tropen)

subtropisch bn. 1 ombands, omband-

succes o. 1 welslagen

succesvol bn. 1 welslagend

sudoku m. 1 de negenaar

suiker m. 1 de zuiter (~ zoet)

supermarkt v. 1 grootgrutter, grutter

supervisie v. 1 opzicht

supervisor m. 1 opzichter

symmetrie v. 1 evenmaat

symmetrisch bn. 1 evenmatig

symptoom o. 1 kenmerk, kwaalmerk

synoniem¹ bn. 1 evenwoordig, evenduidig

synoniem² o. 1 evenwoord

systeem o. 1 stelsel, gestel, bestel

systematisch bn. 1 stelselmatig

T

tabak m. 1 het rookloof, loof

tabel v. 1 de/het rooster, koving (naar koof voor cel)

tablet v./o. 1 het berdel (zie tafel)

tact m. 1 de voel

tacticus m. 1 slagwijzer

tactiek v. 1 slagwijze (vgl. strategie)

tactisch bn. 1 slagwijs

tactvol bn. 1 voelzaam (zie tact)

tafel v. 1 het berd, berden, berderen (vgl. te berde brengen, ~ bord), de/het bied (Oudsaksisch biod, IJslands bjóð)

Taiwan o. 1 Wijkouw (met wijk ‘toevlucht’ en ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

tampon m. 1 de wiek

tank m. 1 (houder) vat 2 (voertuig) baster (zie pantser)

tante v. 1 moei (Middelnederlands moeye, vgl. petemoei)

tao m., dao 1 de tauw (zie orde)

taoïsme o., daoïsme 1 (wijsbegeerte) Zijderijkse tauwkunde, Zijderijkse tauwleer (zie China, metafysica, tao) 2 (beoefening) Zijderijkse ee, Zijderijkse tauwzin (zie religie)

team o. 1 ploeg, het span (Veluws span, Afrikaans span), het gespan (zie eskader), de toom

techniek v. 1 vaardigheid, vaard

technisch bn. 1 vaardig

technologie v. 1 makenschap (vgl. wetenschap), vaardkunde

technologisch bn. 1 makenschappelijk, vaardkundig

technoloog m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper, ingenieur), vaardkundige

teint v./o. 1 het blij (Middelnederlands blië, Oudengels blíoh, Oudsaksisch blí)

tekst m. 1 de laas, lazen (~ lezen, vgl. context), de/het waaf, waven (zie textiel²)

tekstueel bn. 1 lazelijk, wavelijk

tele- vv. 1 vern- (Middelnederlands verren, verne ‘ver’, Duits fern)

telecommunicatie v. 1 vernwederricht (zie communicatie)

telecommunicatiesysteem o. 1 vernwederrichtgestel

telefoon m. 1 vernreder (zie telefonie), beltuig

telefoneren ww. 1 vernreden, bellen

telefonie v. 1 vernreding (vgl. rede ‘het spreken’, Middelnederlands reden ‘spreken’, Duits reden ‘spreken’)

telefonisch bn. 1 vernredig

telefonist m. 1 vernredige

telefoonnummer o. 1 vernredertal

telegraaf m. 1 vernschrijver

telegrafie v. 1 vernschrijving

telegram o. 1 vernschrift

telekinese v. 1 verndrijving

telekinetisch bn. 1 verndrijvig

teleologie v. 1 doelkunde, tilkunde (vgl. Duits Ziel ‘doel’)

telepathie o. 1 vernvoeling

telepathisch v. 1 vernvoelig

teleportatie v. 1 vernvoering

teleporteren ww. 1 vernvoeren

telescoop m. 1 sterrenkijker

televisie v. 1 (bestel) vernzicht (Duits Fernsehen) 2 (toestel) de vernzichter (Duits Fernseher)

tempel m. 1 de aal (Gotisch alhs, Oudengels ealh), het wij, het wijg (Oudsaksisch wíh, Oudnoords vé, ~ wijden, wierook)

temperatuur v. 1 warmte

tent v. 1 de/het teld (Middelnederlands telt, Duits Zelt, IJslands tjald, vgl. paviljoen, kamperen)

tentamen o. 1 roonwerk (zie proefwerk)

tera- vv. 1 tulve-, tulven- (klinkerwisselend naast twaalf, vgl. Fries tolf ‘twaalf’, vanwege twaalf nullen)

terabyte v. 1 tulvebijt

terahertz m. 1 tulventril

termijn o. 1 de vrist (Middelnederlands vrist, Duits Frist)

terracotta o. 1 bakaarde 2 bakaardewerk

terras o. 1 vlak

territorium o. 1 grondgebied, de bijvang (Middelnederlands bivanc)

test m. 1 vanding

testen ww. 1 vanden, -de (Middelnederlands vanden ‘op de proef stellen’, ~ (be)vinden)

textiel¹ bn. 1 waaf (~ weven, vgl. gaaf bij geven)

textiel² m./o. 1 weefsel, de/het waaf, waven

theater o. 1 beuning (zie toneel) 2 speelkunst

theatraal bn. 1 beuns, beunig, overdreven

thee m. 1 de tede, de tee (~ teder ‘zacht, mild’)

theïsme o. 1 godzin

theïstisch bn. 1 godzinnig

theologie v. 1 godkunde

theorie v. 1 leer 2 mening, opvatting

theoretisch bn. 1 leermatig

therapeut m. 1 heelwijzer

therapeutisch bn. 1 heelwijs

therapie v. 1 heelwijze

thermisch bn. 1 warmtelijk

thermometer m. 1 warmtemeter

thermostaat m. 1 warmtesteller

thriller m. 1 spanner

tint v. 1 het huw (Engels hue, Noors hy)

titel m. 1 (boek e.d.) naam, aanduiding 2 (beroep) erenaam

toendra v. 1 halland (met hal ‘bevroren grond’)

toerist m. 1 reizer (verouderd Nederlands reizer ‘reiziger, toerist enz.’)

toets m. 1 (kennis) vanding (zie test) 2 (werktuig) knop

toetsen ww. 1 (kennis) vanden, -de (zie testen) 2 (werktuig) knoppen, tikken

toetsenbord o. 1 tikbord

toilet o. 1 gemak, spoelzetel

toiletpapier o. 1 gemakgoed

tomaat v. 1 de boes, boezen (~ bes, vgl. hoen naast hen)

toneel o. 1 de beun (Duits Bühne) 2 speelkunst

toorts v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

torpederen ww. 1 zenken, -te (Middelnederlands senken ‘doen zinken’)

torpedo v. 1 zenker

tortel m. 1 reeuwduif (Gotisch hráiwadūbō)

traditie v. 1 erventrouw

traditioneel bn. 1 erventrouw

trailer m. 1 (voertuig) oplegger 2 (beeld) voorstuk, lokker (vgl. Afrikaans lokprent)

tralie v. 1 spijl

trainen ww. 1 droeden, -de (Gotisch þrōþjan)

trainer m. 1 droeder

training v. 1 droeding

tram m. 1 de tram (met Nederlandse a, vgl. Middelnederlands tram, trame ‘balk, lat’)

transcendent bn. 1 bovenzinnelijk

transcendentie v. 1 bovenzinnelijkheid

transformatie v. 1 omschaping

transformeren ww. 1 omschappen, schapte om, h./is omgeschapt (zie formeren)

transseksualiteit v. 1 overslachtigheid, het overslacht

transseksueel bn. 1 overslachtig (vgl. tweeslachtig ‘hermafrodiet’)

trauma v./o. 1 letsel

traumatisch bn. 1 letsellijk, letsel-

traumatologie v. 1 letselkunde

trein m. 1 spoortuig, de/het tog, togen (Noors tog, Duits Zug, vgl. Middelnederlands getoch ‘al wat voortgetrokken wordt’, ~ tijgen ‘trekken’, vgl. locomotief)

tribaal bn. 1 stams, stammelijk

tribalisme o. 1 stamzin 2 stammenstrijd

tribalistisch bn. 1 stamzinnig

tribune v. 1 schouwbank

trilogie v. 1 drieluik, driewerk

tropen mv. 1 broeiband, band (vgl. IJslands hitabelti ‘tropen’, eig. ‘hitteriem’, Indonesië, subtropen)

tropisch bn. 1 broeiband-, broeibands, band-, bands

truck m. 1 vrachtwagen, de truk, trukken (~ trekken, nevenvormen trokken, trukken)

tsunami m. 1 vloedgolf, de overbaar

tunnel m. 1 de ril (Gronings ril ‘mollegang’, Noordhollands rel ‘hetz.’)

tunnelvisie v. 1 smalzicht

turbine v. 1 stuwrad

type o. 1 het slag

typefout v. 1 mistik

typemachine v. 1 tiktuig

typen ww. 1 tikken

typeren ww. 1 kenmerken

U

ui m. 1 look (Veluws look, Limburgs look, Noors løk, vgl. bieslook, daslook, knoflook)

ultraviolet bn. 1 overbaas, overbazuw (zie paars)

umlaut m. 1 omklank

unaniem bn. 1 eenstemmig, eensgezind

unie v. 1 verbond, eenheid

uniform¹ bn. 1 eenschappelijk (zie vorm)

uniform² o. 1 het eenschap

uniformiteit v. 1 de eenschap

universeel bn. 1 alomgeldig, alomvattend, algemeen

universum o. 1 heelal, alomheid

universitair bn. 1 wijshovelijk

universiteit v. 1 het wijshof (vgl. bibliotheek, museum)

urine v. 1 de mijg (Middelnederlands mige)

urineren ww. 1 mijgen, meeg, h. gemegen (Gronings miegen, IJslands míga)

urologie v. 1 mijgkunde

uur o. 1 de stonde (Duits Stunde)

uvulaar¹ bn., uvulair¹ 1 huigs

uvulaar² v., uvulair² 1 huigse (klank), huigklank

V

vacature v. 1 werkleegte

vacuüm o. 1 luchtledige, het wan (Middelnederlands wan ‘gebrek’)

vacuüm- bn. 1 luchtledig, wans

vakantie v. 1 verlof, de oorlof (Middelnederlands oorlof ‘verlof’, Duits Urlaub ‘verlof, vakantie’)

vals bn. 1 loos

veganisme o. 1 volgewaszin

veganistisch bn., vegan 1 volgewaszinnig 2 dierloos, ondierlijk

vegetarisch bn. 1 gewaszinnig 2 vleesloos

vegetarisme o. 1 gewaszin

velaar¹ bn., velair¹ 1 zeils

velaar² v., velair² 1 zeilse (klank), zeilklank

ventileren ww. 1 luchten

ventilator m. 1 wentelaar

Venus v. 1 Orendel (Oudsaksisch Ôrendil, Oudengels Éarendel, Oudnoords Aurvandill)

veranda v. 1 de love (Middelnederlands love ‘afdak, uitstek, zuilengang, hoge stoep’, Duits Laube ‘zuilengang’)

verificatie v. 1 waarschouw (vgl. schouwen ‘inspecteren’)

verifiëren ww. 1 waarschouwen

verkopen ww. 1 zellen, -de (Oudsaksisch gisellian, Engels sell)

verkoper m. 1 zeller, manger (zie koopman)

vermiljoen bn. 1 ever (vgl. Twents eaverbeaze ‘rode bosbes’, Duits Eberesche ‘lijsterbes’)

vers o. 1 (dichtregel) lijn, rij 2 (klein gedicht) de vit, vitten (zie strofe)

versie v. 1 uitvoering 2 lezing

verticaal bn. 1 loodrecht, valrecht

vice- vv. 1 onder-

video m. 1 kwikbeeld (met kwik/kwiek ‘levendig’, vroeger ‘levend’, vgl. IJslands kvikmynd ‘film’ bij mynd ‘beeld’)

videocamera v. 1 kwikbeeldvester (zie camera)

viking m., wiking 1 wijking

viool v. 1 de vijdel (naar vedel), de gijg (Middelnederlands gige, Duits Geige)

viraal bn. 1 kepellijk, kepel-

virologie v. 1 kepelkunde

virus o. 1 de/het kepel (~ kapen i.v.m. het overnemen van cellen)

visioen o. 1 vergezicht

vitamine m. 1 tierstof

vlam v. 1 de blaak (Middelnederlands blake), de loge (Middelnederlands loge, Fries lôge, IJslands logi, ~ licht)

volume o. 1 omvang

voogd m. 1 de mondboor (Middelnederlands montboor, momber, vgl. Middelnederlands mond ‘gezag’, beren ‘dragen’, vgl. pupil)

voogdij v. 1 de mondboorde

vork v. 1 gaffel

vorm v. 1 de schap, schappen (Middelnederlands schap, schape, Engels shape, ~ -schap, scheppen)

vormen ww. 1 schappen, schapte, h. geschapt (zie vorm)

vrucht v. 1 (algemeen) de wassem (Oudnederlands wahsmo, ~ gewas, wassen ‘groeien’) 2 (eten) het ooft (zie fruit) 3 (zwangerschap) de vazel (zie embryo)

vruchtbaar bn. 1 (grond, gewas) vei (Westvlaams vei), vreeuw (IJslands frjór) 2 (vrouw) vazelbaar

vulkaan m. 1 vuurberg, hellemond (zie lava)

W

website v. 1 webstede, webstee, webstek

wc v., watercloset o. 1 gemak, spoelzetel

wc-papier o. 1 gemakgoed

Wienerschnitzel o./m. 1 het Wener snitsel (zie schnitzel)

workshop m. 1 de werkschop (zie shop)

X

xenofilie v. 1 vreemdmin

xenofiel v. 1 vreemdminnig

xenofobie v. 1 vreemdvrees

xenofoob bn. 1 vreemdvrezig

xylofoon m. 1 klankhout

Y

yin en yang o. 1 duister en licht, een en ander, twist (vgl. *Twistō, het oerwezen volgens het Germaanse volksgeloof, zie Korea)

yoghurt m. 1 melkdik, de mulk, het molken (Middelnederlands molken ‘zuivel’)

Z

zalm m. 1 de las, lassen (Duits Lachs, Noors laks)

zegen m. 1 bloetsing, bloesing 2 beweling, gunst, heil, voorspoed

zegenen ww. 1 bloetsen, bloesen, -te (Oudengels blœdsian, blétsian, Engels to bless) 2 bewelen, -de (naar wel, weelde), begunstigen

zeker bn. 1 veilig, vast, betrouwbaar 2 wis, gewis 3 overtuigd, stellig, beslist

zeppelin m. 1 luchtschip, zweveling

zich vnw. 1 zik (Twents zik, Drents zuk)

zolder m. 1 de hilde (Drents hilde, IJslands hilla), de beun (vgl. beunhaas)

zone v. 1 riem, gordel, band 2 strook, streek

zuidpool v. 1 zuidernaaf (zie pool)

zuiver bn. 1 luiter (Middelnederlands luter, luyter, Duits lauter, ontleend als louter, vgl. puur)

zuiveren ww. 1 luiteren (Middelnederlands luteren)