A

-aan o. 1 (scheikunde) -vol (zie alkaan)

aarts- vv. 1 hoog-, opper-, rein- (Oudsaksisch regin-, Oudengels reġn-)

abdij v. 1 wijhof, bedehof, de bijlook (Middelnederlands biloke)

ablaut m. 1 de afluid, afklank

aborteren ww. 1 miskramen, ontvazelen (zie vrucht)

abortus m. 1 miskraam, ontvazeling

abstract bn. 1 afgeleid

academie v. 1 leergilde 2 gilde

academisch bn. 1 leergildig 2 gildig

accessoire v. 1 toebehoren

accijns m. 1 bruikheffing (zie consumptie)

accordeon o./m. 1 balgharp (vgl. blaasbalg, doedelzak)

accountancy v. 1 boekschouwing (vgl. boekhouding)

accountant m. 1 boekschouwer (vgl. boekhouder)

accretie v. 1 aanwas

accretieschijf v. 1 aanwasschijf

accu m., accumulator m. 1 stroomvat, barnvat (zie elektriciteit)

acne v. 1 de overtalg

acrobaat m. 1 kunsteling

acteren ww. 1 spelen, schouwspelen

acteur m. 1 speler, schouwspeler (Duits Schauspieler, Noors skuespiller), bedrijver, scherner (Oudsaksisch skirnio, ~ Middelnederlands scherne ‘scherts, spot’, scheren ‘schertsen, (be)spotten, nadoen’)

actie v. 1 daad, handeling 2 beweging 3 betoging 4 (beeld) vaart, daadkracht

actief bn. 1 dadig, werkzaam

activeren ww. 1 dadigen, verwerkzamen

activisme o. 1 daadzin

activistisch bn. 1 daadzinnig

acupunctuur v. 1 naalding

acuut bn. 1 schielijk 2 dringend

adapter m. 1 omzetter

administratie v. 1 beheer, verwouding (Duits Verwaltung)

adminstrator m. 1 beheerder, verwouder (Duits Verwalter)

administreren ww. 1 beheren, verwouden, verwield, h. verwouden (Duits verwalten, ~ Middelned. wouden ‘regelen, besturen’)

admiraal m. 1 vlootheer

adolescent bn. 1 drawassen (naar dra ‘spoedig, binnenkort’ en gewassen ‘gegroeid’, volwassen ‘volgroeid’)

adolescent m., adolescente v. 1 drawassene

adolescentie v. 1 drawassenheid

adopteren ww. 1 aannemen

adoptie v. 1 aanneming, aanname

adoptiekind o. 1 aangenomen kind

adoptieouders mv. 1 aannemende ouders

adrenaline v. 1 noodstof

adres o. 1 woonmerk

advertentie v. 1 ruchtbaring, aankondiging

adverteren ww. 1 ruchtbaren, ruchtbaarde, h. geruchtbaard, aankondigen

advocaat m., advocate v. 1 dingman (~ geding), de voorspraak (Middelnederlands voresprake), de aanwoud (Duits Anwalt)

aërodynamica v. 1 stroomlijnkunde

aërodynamisch bn. 1 gestroomlijnd, stroomlijnig

affricaat m. 1 stopwrijfklank

Afrika o. 1 Averijk (naar Middelnederlands ave ‘verderop’)

Afrikaans bn. 1 Averijks

Afrikaner bn. 1 Averijker

afrodisiacum o. 1 lustmiddel

agenda v. 1 dagwijzer 2 spreeklijst

agent m. 1 diender 2 zaakvoerder

agglomeratie v. 1 toewas (vgl. aanwas, ~ wassen ‘groeien’)

agrarisch bn. 1 landbouw-

agressie v. 1 aanval, aanvallendheid, nijtsheid

agressief bn. 1 aanvallend, nijts (vgl. Zaans nijten ‘met de hoorns stoten’, Oudengels hnítan ‘stoten’, met knipoog naar nijd, nijdig)

agressiviteit v. 1 aanvallendheid

aids m. 1 weerstandsverlamming

airbag m. 1 vangbalg (vgl. blaasbalg)

ajuin m. 1 look (zie ui), bollook, bolk

ajuin, pijp- m. 1 boslook, lentelook

alarm o. 1 storm (Middelnederlands storm, storme), de stormluid (zie alarmeren)

alarmcentrale v. 1 de stormmedem, -s (zie centrale)

alarmeren ww. 1 stormluiden, stormluidde, h. gestormluid (verouderd Nederlands storm luiden)

albatros m. 1 reuzenmeeuw

albino m. 1 witting, witteling

album o. 1 bundel, de mandel (naar mandel ‘aantal (met name vijftien) schoven’)

alcohol m. 1 (scheikunde) ruistond (zie alkanol) 2 (drinken) drank, sterke drank

alcoholisch bn. 1 ruizelijk, ruis-

alcoholisme o. 1 drankzucht

alcoholist m. 1 dranker (vgl. zanger bij zang, zingen)

alfabet o. 1 stavenschat (zie letter, vgl. woordenschat)

alfabetisch bn. 1 stavenschikt

alfabetische volgorde v. 1 stavenschikking

algebra v. 1 stelkunde

alibi o. 1 het elders, eldersbewijs, de zunne (zie excuus)

alien¹ bn. 1 (algemeen) elling, elderling (vgl. elders, Middelnederlands el ‘ander’, els ‘anders; elders’) 2 buitenaards

alien² m. 1 (algemeen) elling, elderling 2 buitenaards wezen

alinea v. 1 zinblok, leesblok

alkaan o. 1 voltond (i.v.m. volle verzadiging, met tond ‘koolwaterstof’ naar tondel ‘licht ontvlambare stof’)

alkanal o., aldehyde o. 1 reentond (met reen ‘geur’ naar Oudfries hrene, vgl. Oudengels hrenian ‘geuren’)

alkanol o., alcohol m. 1 ruistond (naar ruis, hetz. als roes ‘bedwelming’, eig. een gewestelijk vorm zoals moes naast muis)

alkeen o. 1 mintond (i.v.m. mindere verzadiging)

alkyl o. 1 volstal (met stal ‘poot’)

alkyn o. 1 wantond (i.v.m. minste verzadiging)

allegorie v. 1 beeldspraak

allergie v. 1 overgevoeligheid

allergisch bn. 1 overgevoelig

allochtoon¹ bn. 1 uitheems

allochtoon² m. 1 uitheemse, uitboorling

Allosaurus m. 1 varedis (naar gevaar, gevaarte, vaardig, zie dinosaurus)

almanak m. 1 jaarboekje

altaar o. 1 wijbed, de harg, herg (Oudhoogduits harug, Oudnoords hǫrgr), bloetstede (zie offer)

alternatief¹ bn. 1 anderling

alternatief² o. 1 de anderling

altruïsme o. 1 anderzin

altruïstisch bn. 1 anderzinnig

aluin m. 1 scheersteen, stelpsteen, stelp

aluminium o. 1 stelping (zie aluin), kleiling (i.v.m. winning uit klei)

alveolaar¹ bn., alveolair¹ bn. 1 rands

alveolaar² v., alveolair² v. 1 randse (klank), randklank

alveopalataal¹ bn. 1 randraaks

alveopalataal² v. 1 randraakse (klank), randraakklank

ambassade v. 1 rijksboding

ambassadeur m. 1 rijksbode

ambivalent bn. 1 tweewaardig

ambulance v. 1 ziekenwagen, spoeder

Amerika o. 1 Amelrijk (Nederlandse vorm van de oorspr. Germaanse naam van Amerigo Vespucci, de ontdekkingsreiziger waar het werelddeel naar vernoemd is)

amfibie m. 1 oeverling

amfibisch bn. 1 oeverling

anachronisme o. 1 tijdstrijdigheid

anachronistisch bn. 1 tijdstrijdig

anagram o. 1 husselwoord

-anal o., -aldehyde o. 1 -reen (zie alkanal)

analfabeet m. 1 wanschriftige

analfabetisme o. 1 wanschriftigheid

analogie v. 1 voorbeelding

analoog bn. 1 overeen, overeenkomstig 2 wijzermatig (vgl. digitaal)

anarchie v. 1 onbewind 2 wetteloosheid

anarchisme o. 1 onbewindzin

anarchistisch bn. 1 onbewindzinnig

anatomie v. 1 ontleedkunde, lichaamkunde 2 ontleding 3 het lijfschap (vgl. landschap)

anesthesie v. 1 verdoving

anesthesiologie v. 1 verdoofkunde

anglicisme o. 1 engelsheid

anglofilie bn. 1 engelsmin

ångström m. 1 uttelmeter (klankwisselend naast ietelmeter voor nanometer)

anjer v. 1 nagelbloem, de nagelijn (vanwege de kruidnagelachtige geur)

-anol o. 1 -ruis (zie alkanol)

anorexia v. 1 dunzucht

Antarctica o. 1 Zuiderschoot (vgl. IJslands Suðurskautsland)

Antarctisch bn. 1 Zuiderschoots

antibioticum o. 1 de krevelweer (zie bacterie)

anticiperen ww. 1 vooruitlopen

anticlimax m. 1 neertrap 2 domper

antiek¹ bn. 1 oudtijds

antiek² o. 1 de oudernis (vgl. wildernis)

antilope v. 1 wildsbok (Afrikaans wildsbok)

antimaterie v. 1 tegenmater, wedermater (zie materie)

antistof v., antilichaam 1 tegenstof, tegenlichaam

antoniem o. 1 tegenwoord

antraciet¹ m./o. 1 hardkool

antraciet² bn. 1 koolgrijs, keuluw

antropologie v. 1 mensenkunde, menskunde

antropologie, culturele v. 1 volkenkunde

apostel m. 1 zendeling, bode

apotheek v. 1 leufhuis (zie medicijn)

apparaat o. 1 toestel

apparatuur v. 1 toestelling

appartement o. 1 woondeel, woonstel (Afrikaans woonstel)

appelsien v. 1 zonneappel (vgl. marmelade)

approximant m. 1 de klinkerachtige

april m. 1 oostermaand (Oudnederlands ôstarmánoth, zie Pasen), grasmaand (Middelnederlands grasmaent)

aquaduct o. 1 waterbrug

Arabië o. 1 Zandrijk (vgl. islam)

arboretum o. 1 boomgaard, bomentuin (vgl. dierentuin, pinetum)

Archaeopteryx v. 1 de oerwiek

archetype o. 1 oerbeeld

Arctica o. 1 Noorderschoot (vgl. Antarctica)

Arctisch bn. 1 Noorderschoots

arena v. 1 het krijt

aroma o. 1 geur, vleug

aromatisch bn. 1 geurig, geurrijk, vleugrijk

arsenaal o. 1 wapenhuis

artikel o. 1 stuk, bericht 2 gelid 3 waar

artillerie v. 1 geschut

artilleriebatterij v. 1 geschutblok, blok

arts m. 1 de laak (Oudengels lǽċe, Oudfries létze, Deens læge)

arts-assistent m./v. 1 de bijlaak

asbest o. 1 brandloos, steenvlas

asfalt o. 1 de/het wegenteer, de klijster (vgl. Westvlaams klijster ‘moddervlek’, verouderd gewestelijk Duits Wasserkleister ‘asfalt’)

asiel o. 1 vrijhuis (Middelnederlands vrijhuus)

asielzoeker m. 1 vrijhuiszoeker

asociaal bn. 1 onmaatschappelijk, onmatelijk

asperge v. 1 wortelspruit

aspiratie v. 1 streven 2 (taal) aanblazing, blazing 3 aanblaasklank, blaasklank

assimilatie v. 1 aanlijking, eendering

assimileren ww. 1 aanlijken, eenderen

associatie v. 1 gemating, verbinding, verband

associëren ww. 1 gematen, -te, verbinden, in verband brengen

assonantie v. 1 klinkerrijm, halfrijm

assortiment o. 1 aanbod, warenkeuze

asteroïde v. 1 ruimteklip

asteroïdengordel m. 1 ruimteklippengordel, klippengordel

astma o. 1 aamborst

astmatisch bn. 1 aamborstig

astrofysica v. 1 sterrenwildkunde, sterrenmaterkunde (zie fysica)

astrologie v. 1 de sterrenwichel (vgl. geomantie, necromantie)

asymmetrie v. 1 onevenmaat, onevenmeet

atelier o. 1 werkstede, de werkschop (Engels workshop, zie shop)

atheïsme o. 1 ongodzin, godloochening

atheïstisch bn. 1 ongodzinnig, godloochenend

atomair bn. 1 ondellijk, ondel-

atoom o. 1 het ondel, -s, -en (vereenvoudiging van bestaand ondeel ‘atoom’, uit on-delig, vertaling van Grieks átomos, vgl. -on)

atoomfysica v. 1 ondelkunde

atoomnummer o. 1 het ondeltal, kendeltal (zie proton)

attribuut o. 1 (kunst) zinnemerk, zinmerk (naar zinnebeeld en kenmerk)

aubergine v. 1 de eiling (vgl. Engels eggplant, IJslands eggaldin)

auditie v. 1 horing, speelkeuring

augurk v. 1 pekeling (vgl. Engels pickle)

augustus m. 1 arenmaand (Oudnederlands aranmánoth, zie oogst)

Australië o. 1 Onderland (vgl. Engels Down Under)

auto m. 1 wagen, kar (Afrikaans kar ‘auto’, Engels car), de redel, de reel (~ rijden)

autochtoon¹ bn. 1 inheems

autochtoon² m. 1 inheemse, inboorling

autodidact m. 1 zelfleerse

autodidactisch bn. 1 zelfleers

automaat m. 1 de eigenmaat

automatisch¹ bn. 1 eigenmatig

automatisch² bw. 1 eigenmatig, vanzelf

automatiseren ww. 1 vereigenmatigen

automobilist m. 1 wagendrijver, drijver (vgl. Engels driver)

autoritarisme o. 1 gezagzin, heerszin

autoritair bn. 1 gezagzinnig, heerszinnig

avatar m. 1 hultenis (naar hullen, gehuld)

avonturier m. 1 wedervaarder, de wrek, wrekken (Oudsaksisch wrekkio ‘balling; krijger in den vreemde’, Duits Recke ‘held’)

avontuur o. 1 belevenis, het wedervaren, de vaarnis (Middelnederlands vaernisse ‘lotgeval’)

avontuurlijk bn. 1 belevenissig, wedervaarlijk

Azië o. 1 het Morgenland (vgl. Europa)

azijn m. 1 de tanger (Middelnederlands tanger ‘scherp van smaak’)

B

baai m./v. 1 (groot) de wijk (verouderd Nederlands wijck, IJslands vík, vgl. golf¹) 2 (klein) de wik, wikken

baby m./v. 1 boreling, kindje

babyboomer m. 1 geboortegolver

bacil m. 1 de/het stevel (eig. ‘staafje’)

back-up m. 1 het achterhandse, de waarnis (zie reserve)

bacterie v. 1 de/het krevel (naar krevelen ‘krioelen’)

bacteriecultuur v. 1 krevelkweek

bacterieel bn. 1 krevellijk, krevel-

bacteriologie bn. 1 krevelkunde

bagage v. 1 reisgoed, het gemaalte (naar maal voor koffer)

bagatelliseren ww. 1 verluttelen, wegwuiven

bajonet v. 1 loopmes, roormes (zie pistool)

balanceren ww. 1 evenwichten, evenwegen, wiegelen

balkon o. 1 de balking

ballistiek v. 1 worpkunde

ballistisch bn. 1 worpkundig

ballon m. 1 luchtbal

balustrade v. 1 borstwering, hekwerk, de leenberg, leunberg (Oudnederlands linaberga)

bamboe o./m. 1 roorboom (naar Middelnederlands roer, *roor, Duits Rohr ‘riet’)

banaan v. 1 de/het maandel (eig. ‘maantje’, vgl. vaandel ‘vaantje’)

bankroet¹ bn. 1 vergrond (vgl. failliet)

bankroet² o. 1 vergronding

bankroet gaan o. 1 vergronden

barbecue m. 1 harster (vgl. grill)

barbecuen ww. 1 harsten (verouderd Nederlands harsten ‘braden, roosteren’, vgl. harst ‘stuk gebraden vlees’)

baseren ww. 1 gronden, stoemen, stalen (zie basis)

basilicum o./m. 1 koningskruid

basis v. 1 (algemeen) grond, grondslag, de stoem (Gotisch stōma, ~ stam, staan), de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan) 2 (verblijf) honk

basketbal o. 1 hoepbal

bataljon o. 1 slagdeel (vgl. smaldeel)

batterij v. 1 stroomhuls 2 (krijgsmacht) geschutting, geschutblok, blok

bei, aard- v. 1 aardbes (Brabants erbeezie, Sallands eerbèzen mv.)

beige bn. 1 bleekgeel, zaluw, zandig

België o. 1 Belgen (vgl. Saksen, Zweden)

Belgisch bn. 1 Belgs (Westvlaams Belgsch, vgl. Zweeds)

benzine v. 1 de wagenstook, stook (vgl. kerosine), brandstof

benzinetank m. 1 stookvat

benzinestation o. 1 stookhouder

beproeven ww. 1 vanden, -de (zie testen)

bevruchten ww. 1 bevazelen (zie vrucht)

bibliotheek v. 1 het boekhof (vgl. museum, universiteit)

biefstuk m. 1 rundstuk

bilabiaal¹ bn. 1 beilips (vgl. beide)

bilabiaal² v. 1 beilipse (klank), beilipklank

biljard telw. 1 hiemend (zie peta-)

biljet o. 1 de schijn (zie document)

biljoen telw. 1 tulvend (zie tera-)

binair bn. 1 tweetallig

biodiversiteit v. 1 levensverscheidenheid, levensveelaard

biologie v. 1 lijfkunde (met lijf ‘lichaam’, ouder ‘leven’, zoals in lijfsbehoud)

bioluminescentie v. 1 lijflicht

biomassa v. 1 levenmas, lijfmas (zie massa)

bionica v. 1 wildmaat

bionisch bn. 1 wildmatig

bioscoop m. 1 vilmhuis (zie film)

biotoop m. 1 levenskring (vgl. kringloop, ecologie)

bisdom m. 1 sticht

biseksueel bn. 1 beiminnig

biseksualiteit v. 1 beimin (vgl. beide)

bisschop m. 1 opzichter, stichtheer (zie bisdom)

bitumen o. 1 aardhars, vijterlijm (zie olie)

bivak o. 1 bijwacht (verouderd Nederlands bijwacht, Zwitsers Bīwacht, vanwaar Frans bivouac)

bivakmuts v. 1 de stormhuif (Duits Sturmhaube)

boeket o. 1 tuil, ruiker

boemerang m. 1 de wederwiek

boiler m. 1 zieder (vgl. koken)

bordeel o. 1 hoerenhuis, de knip, de kit, de kuf (verouderd Nederlands kuf ‘kroeg; hoerenhuis’)

boreaal bn. 1 bijzelijk, bijzer (vgl. Middelnederlands bise ‘noordenwind’), noordelijk, noorder

botanie v. 1 gewaskunde

boter v. 1 de ank (Middelnederduits anke, Oudhoogduits anko), de smeer (Noors smør, ~ smeren)

boycot m. 1 handelsban 2 verwating

boycotten ww. 1 handelsbannen 2 verwaten, verwiet, h. verwaten (zie excommuniceren)

bowlen ww. 1 tienkegelen, kegelen

Braille o. 1 blindstaving

Brailleletter v. 1 de blindstaf, blindstaven (zie letter)

Braillepunt m. 1 blindnop

brainstorm m. 1 breinstorm, denkvlaag, de werveldacht

brevet o. 1 kundebewijs, bewijs

brigade v. 1 zuil

briljant¹ bn. 1 brecht (Brecht (naam), Engels bright, IJslands bjartur ‘helder, schitterend’, vgl. Albrecht)

briljant² m. 1 de brechting, brechtsteen

broccoli m. 1 brokkeling (van brokkelen, naar de breekbare bloemknopjes)

browsen ww. 1 struinen, -de

browser m. 1 struiner

brunel v. 1 de zelfheil (Middelnederlands selfheile, Engels selfheal)

brutaal bn. 1 onbeschoft, vlerkerig

brutalisme o. 1 ruwzin

brutalistisch bn. 1 ruwzinnig

bruut bn. 1 ruw, beuls

bug m. 1 luis, het euvel

bühne v. 1 de beun

bureau o. 1 (huisraad) het werkberd, berd (zie tafel) 2 (dienst) de berding

but- vv. 1 vierde-

butaan o. 1 vierdevol (zie alkaan)

butan-1-ol o., 1-butanol o. 1 vierderuis (zie alkanol)

butanal o., butyraldehyde o. 1 vierdereen (zie alkanal)

buteen o. 1 vierdemin (zie alkeen)

butyl o. 1 vierdestal (zie alkyl)

butyn o. 1 vierdewan (zie alkyn)

buxus m. 1 de bus, bos, busboom, bosboom

byte v. 1 de bijt (~ beet, beetje)

C

cabine v. 1 de boede (Middelnederlands boede ‘huisje, gebouwtje’, Engels booth)

café o. 1 leut, leuting, leuthuis (zie koffie) 2 kroeg

cafeïne v. 1 konkelstof (zie koffie)

Callisto m. 1 (ruimte) Ouderinde (met rinde ‘schil, schors’, oude nevenvorm van run ‘eikenschors’)

camera v. 1 beeldvester (Middelnederlands vesten ‘vastleggen’)

camouflage v. 1 schutting, schut-, darning, darn- (Duis Tarnung, Tarn-)

camoufleren v. 1 schutten, darnen (Duits tarnen, vgl. Oudsaksisch darno ‘heimelijk’)

camping v. 1 telding (zie tent), legerveld (vgl. kamperen)

Canada o. 1 Wijnland (Oudnoords Vínland)

cantharel m. 1 hanenkam, eierzwam, dooierzwam

cappuccino m. 1 schuimeling (vgl. schieteling voor espresso)

capsule v. 1 huls

caravan m. 1 de togel

cardiologie v. 1 hartkunde, hartheelkunde

carnaval o./m. 1 vastenavond, vastelavond (Limburgs vastenaovend, vastelaovend, Rijnlands Fastelovend)

cast m. 1 bezetting

castratie v. 1 ontmanning, lubbing

castreren ww. 1 ontmannen, lubben, -de

categorie v. 1 tak, afdeling

cavalerie v. 1 rosvolk, horsvolk (vgl. voetvolk, zie paard)

cavia v. 1 steenrat

cel v. 1 (vertrek) de koof, koven (Middelnederlands cove ‘huisje, hut’, Oudnoords kofi ‘hut, kloostercel’, Gronings kove, koof ‘schaapskooi’) 2 (leven) de/het kovel

celbiologie v. 1 kovelkunde

cellulair bn. 1 kovellijk, kovel-

cement o./m. 1 bindleem, briklijm (met brik ‘baksteen’)

censuur v. 1 uitingtoezicht

cent m. 1 het hundel (~ honderd, Oudnederlands hund ‘honderdtal’, vgl. procent)

centi- vv. 1 hundel- (zie cent)

centigram o. 1 hundelgram

centimeter m. 1 hundelmeter

centraal bn. 1 middelst, midden-, medem (Gotisch miduma ‘middelste’, vgl. Medemblik), hoofd-

centraal station o. 1 het hoofdspoorhof, de hoofdstadel

centrale v. 1 de medem, -s (zie centraal), het werk (Duits Werk)

centrale, kern- v. 1 het kernkrachtwerk (Duits Kernkraftwerk, vgl. elektriciteitscentrale)

centrale, kolen- v. 1 het koolkrachtwerk (Duits Kohlekraftwerk)

centralisatie v. 1 vermiddering, vermedeming

centraliseren ww. 1 vermidderen, vermedemen

centrifuge v. 1 zwierder, zwiertuig

centrum o. 1 (algemeen) midden, het medem, -s (zie centraal) 2 (stad) kern, hart

centrum, winkel- o. 1 winkelhof

ceremonie v. 1 de plecht, plechtigheid

ceremonieel bn. 1 plechtig, plecht-

certificaat o. 1 wismerk, getuigschrift, bewijs

champignon m. 1 drieseling, driesling (Middelnederlands drieschelinc, drieslinc, ~ dries ‘weide e.d.’)

champlevé bn. 1 begroefd (vgl. cloisonné)

chaos m. 1 war, warboel, warnis 2 (geleerd) de ganis (~ Oostfries ganen, Noors gane ‘gapen’), de dolm (~ dol, dolen, dwalen)

chaostheorie v. 1 ganisleer, dolmleer

chaotisch bn. 1 warrig 2 (geleerd) ganig, dolmig

chat m. 1 de kout

chatten ww. 1 kouten, -te

chauvinisme o. 1 de heemdweep

chemisch bn. 1 scheilijk 2 scheikundig

chemoluminescentie v. 1 scheilicht

chilipeper m. 1 de hetepittel, hittepittel (zie peper), hittel

China o. 1 Zijderijk (vgl. Japan, Gobi)

chip m. 1 (rekentuig) de snip (Brabants snip ‘plakje, keep’, ~ snipper) 2 (eten) zoutje, knisper

chirurg m. 1 heelkundige, kerfkundige, kerver (verouderd Nederlands kerver ‘heelmeester, chirurgijn’)

chirurgie v. 1 heelkunde, kerfkunde

chirurgisch bn. 1 heelkundig, kerfkundig, kerfelijk

cholera v. 1 de/het bort, boorts

christelijk bn. 1 heilands

christen m. 1 heilandse, heilanding

christendom o. 1 heilandse ee (zie religie)

Christus m. 1 Heiland

chromosoom m. 1 erflijfje (vgl. gen)

cijfer o. 1 de talstaf, talstaven (IJslands tölustafur, vgl. letter)

cilinder m. 1 de holk (IJslands hólkur, vgl. verouderd Nederlands holk ‘holte’)

cilindrisch bn. 1 holks

clan m. 1 de sibbe

classicisme o. 1 oudszin (zie klassiek)

classicistisch bn. 1 oudszinnig

cloisonné bn. 1 bevakt (vgl. champlevé)

club v. 1 de kolf (Middelnederlands colve ‘knots, besloten gezelschap’)

cognaat m. 1 evenknie

cola m. 1 koling, kola (met kool om de kleur en koolzuur en a ‘(stromend) water’, vgl. Breda, Gouda, ooit stroomnamen)

collectief¹ bn. 1 gezamenlijk, zamend (Middelnederlands sament ‘gemeenschappelijk’, gesament ‘bijeengebracht’)

collectief² o. 1 het zamend

collectivisme o. 1 zamendzin

collectivistisch bn. 1 zamendzinnig

collega m./v. 1 werkgenoot 2 vakgenoot

combinatie v. 1 bezamening

combineren ww. 1 bezamenen

comedy v. 1 klucht, blijspel

commando m. 1 gebodsman

commandotroepen, korps o. 1 gebodsvolk (zie korps)

commercialisatie v. 1 verhandelzaming, bewinsting

commercialiseren ww. 1 verhandelzamen, bewinsten

commercieel bn. 1 handelzaam, bewinstelijk

commissaris m. 1 gezand, gewaarde (naar Middelnederlands gewaert ‘bevoegd, ge(vol)machtigd’, vgl. waardigheid ‘ambt met eer en aanzien’)

commissaris van de koning(in) m. 1 landdrost

commissie v. 1 gezending, gewaarding (zie commissaris) 2 winstdeel, deelwinst

communicatie v. 1 gemeniging, wederricht, onderreding

communiceren ww. 1 gemenigen, wederrichten, richtte weder, h. wedergericht (vgl. berichten), onderreden, onderreedde, h. onderreed (Middelnederlands onderreden, vgl. onderling)

communisme o. 1 gemeenzin

communistisch bn. 1 gemeenzinnig

compagnie v. 1 het vendel, -s, -en

complex o. 1 gestel

compliment o. 1 het vleisel, de vleinis

componeren ww. 1 gestellen, klankenvoegen

componist m. 1 gesteller, klankenvoeger

compositie v. 1 gestelling 2 klankenvoeging

compost o./m. 1 teersel

composteren ww. 1 teerselen

computer m. 1 rekenaar, de taluw (IJslands tölva, ~ getal, tellen, taal), de talmaat (naar talmatig voor digitaal)

concentratie v. 1 gemiddering, de brandel (zie focus)

concentreren ww. 1 gemidderen, brandelen (zie focussen)

concert o. 1 geklank

conciërge m. 1 huisbewaarder, havenaar

concreet bn. 1 grijpbaar

concurreren ww. 1 mededingen, wedijveren

condens v. 1 dauw

condensatie v. 1 verdauwing

condenseren ww. 1 verdauwen

condoleren ww. 1 rouwzeggen, deelnemen

condoom o. 1 lidhuls, de sluif, sluiven (zie foedraal)

conducteur m. 1 togeling (naar zowel tog voor trein als togen ‘tonen’ i.v.m. vervoersbewijs)

confituur m./v. 1 oofting (naar ooft voor fruit), zoetmoes

confrontatie v. 1 staarning

confronteren ww. 1 staarnen (vgl. Middelnederlands sterne ‘voorhoofd’)

confucianisme o. 1 Zijderijkse zedenleer (zie China)

congres o. 1 daging (Duits Tagung)

consequent bn. 1 eenvolgend

conservatief bn. 1 behoudzinnig, behoudend

conservatisme o. 1 behoudzin, behoudendheid

consument m. 1 bruiker (vanuit gebruiker, verbruiker)

consumentisme o. 1 bruikzin, bruikzucht

consumeren ww. 1 bruiken

consumptie v. 1 de/het bruik (vanuit gebruik, verbruik, vgl. bruikleen)

contact o. 1 voeling 2 aanraking, de raak 3 startslot

contact, stop- o. 1 stekkergat

contactadvertentie v. 1 kenniszoeking (vgl. kennismaking)

context m. 1 verband, zinsverband, de omlaas (zie tekst)

continuant m. 1 gangklank

contract o. 1 verdragschrift 2 de tonst (Middelnederlands tonst ‘overeenkomst’)

contrast o. 1 tegenstelling, de afsteek (vgl. afsteken tegen)

coördinatie v. 1 afstemming, nevenschikking

coördineren ww. 1 afstemmen, nevenschikken

cordon sanitaire o. 1 schutkring

correct bn. 1 raak, recht, rechtig (zie juist¹) 2 onberispelijk

correct, in- bn. 1 mis, verkeerd

correlatie v. 1 gebanding

correleren ww. 1 gebanden

corrigeren ww. 1 rechten, rechtzetten, richtigen 2 berispen

cosmetica mv. 1 de smuk

couplet o. 1 de vitte, vit (zie strofe)

courgette v. 1 de mergwert (zie kalebas)

cracker m. 1 krekker (~ kraken, vgl. krakeling)

creatief bn. 1 scheps, schepzaam 2 vindingrijk

credit o. 1 inschuld (Middelnederlands inschult)

crematie v. 1 verbrantenis (vgl. begrafenis), tenvurebestelling (vgl. teraardebestelling)

crematorium o. 1 verbrantenishuis

crème v. 1 room

crème fraîche v. 1 rinse room

cremeren ww. 1 verbranden (vgl. begraven), ten vure bestellen (vgl. ter aarde bestellen)

creoliseren ww. 1 verbasteren

creool m. 1 baster, basterling (naar verbasteren, bastaard)

creools bn. 1 basters

creoolse taal v., creooltaal v. 1 bastertaal (vgl. pidgin)

crisis v. 1 nood, het krijt (Middelnederlands crijt ‘strijdperk; gevaarlijke toestand’), de waag (Middelnederlands wage ‘onzekere, hachelijke toestand’)

criticaster m. 1 vitter, bemetelaar

criticus m. 1 maatnemer, bemeter (zie kritiseren)

cryogeen bn. 1 kulder (bij koud, ouder kold, vgl. gulden bij goud, ouder gold)

cultivar m./v. 1 kwekeling

cultivatie v. 1 betamering, aankweek 2 bebouwing

cultiveren ww. 1 betameren, aankweken 2 bebouwen

cultuur v. 1 het tam, tamen, tameren (vgl. wild voor natuur) 2 kweek

cultureel bn. 1 tam, tams, tamzaam 2 kunstzinnig

culturele revolutie v. 1 tamerwende

cursus m. 1 leergang

cyber- vv. 1 lenk- 2 web-, taluw- (zie computer)

cybernetica v. 1 lenkkunde (vgl. Kerkraads lenke, Duits lenken ‘(be)sturen’, Zweeds länk, Engels link ‘schakel’)

cybernetisch bn. 1 lenkelijk, lenk- 2 lenkkundig

cyberspace v. 1 lenkruim, talruim

cyste v. 1 de wen (naar verouderd Nederlands wen ‘atheroomcyste’)

D

damasceren ww. 1 (staal) mazeren, vermazeren (vgl. patroonlassen) 2 (edelsmeding) inmettelen (zie metaal)

damast o. 1 (staal) de mazer (naar Middelnederlands maser, Duits Maser ‘gevlamd hout’, vgl. gewestelijk Noors masa ‘met vlamlijnen beschilderen’) 2 (weving) inbloeming

damaststaal o. 1 gemazerd staal, vermazerd staal, mazerstaal

dame v. 1 vrouwe, de edis, edissen (Oudsaksisch idis, Oudhoogduits itis), de kwaan (Oudsaksisch kwán ‘vrouw, echtgenote’, Engels queen ‘koningin’)

dashboard o. 1 voorbord, wijzerbord

dateren ww. 1 dagmerken, dagstellen

datum m. 1 het dagmerk, dagstelling

deadline m. 1 valreep, schreef

deal m. 1 het verding (zie transactie), de deil (naar Middelnederlands deilen, nevenvorm van delen, voorheen ook ‘gemeenschappelijk handelen’)

debat o. 1 redestrijd (vgl. redetwist voor discussie)

debatteren ww. 1 redestrijden

debet o. 1 uitschuld (Middelnederlands uutschult)

dec- vv. 1 (scheikunde) tiende-

decadentie v. 1 vervalligheid

decadent bn. 1 vervallig

december m. 1 heilmaand (Oudnederlands heilmánoth), wintermaand (Oudnederlands wintarmánoth)

decennium o. 1 tienjaar, tiening, tiental, de teeg (naar -tig (verbastering), Gotisch tigus ‘tiental’, ~ tien)

deci- vv. 1 tiendel-

decigram m. 1 tiendelgram

decimeter m. 1 tiendelmeter

defaitisme o. 1 loorzin (naar teloor, verloren)

defaitistisch bn. 1 loorzinnig

defensie v. 1 verdediging 2 landsweer (Middelnederlands lantswere, lantwere)

definiëren ww. 1 omschrijven, betekenen

definitie v. 1 omschrijving, betekenis

Deimos m. 1 (ruimte) Kreut (naar Gronings kreut ‘kleine appel e.d.’, vgl. Kriel voor Phobos)

deïndustrialisatie v. 1 ontnijvering

deïndustrialiseren ww. 1 ontnijveren

democraat m. 1 volkmachter

democratie v. 1 (bestel) volkmacht 2 (land) volkdom, burgerdom (vgl. hertogdom, vorstendom)

democratisch bn. 1 volkmachtelijk

demografie v. 1 bevolkingkunde 2 bevolking

demografisch bn. 1 bevolkingkundig

dentaal¹ bn. 1 tands

dentaal² v. 1 tandse (klank), tandklank

depressie v. 1 inzinking 2 zwaarmoed

depressief bn. 1 zwaarmoedig, neerslachtig

dermatologie v. 1 huidkunde

diadeem m./o. 1 de spang

diagnose v. 1 ziekteduiding

dialect o. 1 streektaal

dialectiek v. 1 wisselrede (Middelnederlands wisselrede ‘samenspraak’)

dialectisch bn. 1 wisselredig 2 streektalig, gewestelijk

dialectologie v. 1 streektaalkunde

dialoog m. 1 tweespraak

diamant o./m. 1 de glaskool, het gloes, gloezen (~ glas, vgl. groeve, groef naast graf)

dieet o. 1 maalkeur 2 maaltucht

digitaal bn. 1 talmatig (vgl. analoog, computer)

digitalisatie v. 1 talmatiging

digitaliseren ww. 1 talmatigen

dimensie v. 1 afmeting, de meet 2 (wereld) het meetschap (vgl. landschap)

-dimensionaal bn. 1 -meets, -metig

dinosaurus m., dinosauriër m. 1 (algemeen) dis (vanuit hagedis) 2 (vroeger) oerdis

diocees o. 1 sticht

-dioxide o. 1 tweezuurs-

diploma o. 1 oorkonde 2 kundebewijs, bewijs

diplomaat m. 1 gezant

diplomatie v. 1 gezantschap

diplomeren ww. 1 erkennen 2 bewijzen

dirigent m. 1 maatgever

dirigeren ww. 1 maatgeven

discussie v. 1 redetwist (vgl. redestrijd voor debat), de kijf (vgl. buiten kijf staan)

discussiëren ww. 1 redetwisten, kijven, keef, h. gekeven

dissimilatie v. 1 aflijking, onteendering

dissimileren ww. 1 aflijken, onteenderen

distillatie v., destillatie v. 1 overdamping 2 branding, stoking

distilleren ww., destilleren ww. 1 overdampen 2 branden, stoken

district o. 1 gewest, gouw, kring, de ban (Middelnederlands ban ‘afkondiging; rechtsgebied, district’), het espel (Middelnederlands eetspel, espel ‘eedspraak; beëdigd ambt; rechtsgebied, district’)

divers bn. 1 verscheiden, veelaardig (vgl. veelvoudig)

diversifiëren ww. 1 verscheidenen, verveelaardigen (vgl. veelvoudig)

diversiteit v. 1 verscheidenheid, veelaard (vgl. veelvoud)

dividend o. 1 houdwinst (vgl. aandeelhouder, stockdividend)

divisie v. 1 afdeling 2 (krijgsmacht) heerschare, schare

DNA o. 1 de erveltwijn (met twijn ‘dubbel garen’, zie gen, vgl. RNA)

dobbelen ww. 1 worpelen (zie dobbelsteen), tommelen (verouderd Nederlands tommelen), tuisen, -te (verouderd Nederlands tuisen)

dobbelsteen m. 1 worpel (Middelnederlands worpel, werpel), tommelsteen

document o. 1 bewijsstuk, de schijn (Middelnederlands schijn, Duits Schein)

doedelzak m. 1 de roorbalg (van Middelnederlands roer, *roor ‘riet, pijp’ en balg ‘lederen zak’, vgl. blaasbalg, accordeon)

dokter m. 1 de laak (zie arts)

dolfijn m. 1 de ran, ranen (Oudengels hran)

dollar m. 1 daalder

dom m. 1 wijhal, bedehal

domein o. 1 het vroon (Middelnederlands vrone), heergoed

domesticatie v. 1 verhuiselijking, vertamming

domesticeren ww. 1 verhuiselijken, vertammen

donateur m. 1 schenker

donor m. 1 afstaander

doseren ww. 1 giften

dosis v. 1 gift

douane v./m. 1 laakwacht, markwacht (zie grens)

douche m. 1 stortbad, bui (vgl. Engels shower ‘bui; douche’), de bruis, bruizen (Utrechts broes ‘gietertuit’, Duits Brause ‘douche’)

douchen ww. 1 stortbaden, buien, bruizen, -de

dozijn o. 1 twaalftal, twaalf

drogeren ww. 1 verdrogen (vgl. verdoven, zie drug)

drogist m. 1 drogenaar (zie drug), kruidenaar (Middelnederlands crudenare) 2 zalvenhuis (Middelnederlands salvehuus ‘winkel van zalven en reukwerken’)

dromedaris m. 1 eenbulter

drone v. 1 de droon, dronen (Middelnederduits drone ‘dar’)

drug m. 1 het droog, drogen (Middelnederlands droge (waren) ‘kruiden, geneesmiddelen’, ontleend als Frans drogue, vanwaar Engels drug, vgl. drogeren, drogist)

drugsverslaafde m./v. 1 droger

drum v. 1 trom

drummen ww. 1 trommen

drummer m. 1 trommer

drumstel o. 1 tromstel

dualisme o. 1 tweeheidzin

dualistisch bn. 1 tweeheidzinnig 2 tweeslachtig, tweeledig

dualiteit bn. 1 tweeheid

dubbel bn. 1 tweevoudig, twenkel (naar enkel), twijn (Oudengels twín, vgl. Nederlands twijn ‘dubbel garen’), twis (Middelnederduits twisch)

dupe m./v. 1 haasje

dysenterie v. 1 bloedzucht (Middelnederlands bloetsucht), het buikeuvel (Middelnederlands buucovel)

dystopie v. 1 wanoord (van wan en oord, vgl. nergenoord voor utopie) 2 kwelstaat (vgl. heilstaat)

dystopisch bn. 1 wanoordig

E

echo m. 1 nagalm

ecologie v. 1 kringkunde (vgl. levenskring, kringloop, biotoop) 2 kringgestel

ecosysteem o. 1 kringenstelsel (vgl. sterrenstelsel)

economie v. 1 de waardschap (Duits Wirtschaft) 2 waardschapkunde

economisch bn. 1 waardschappelijk (Duits wirtschaftlich) 2 waardschapkundig

economische crisis v. 1 de waardkrijt (zie crisis)

econoom m. 1 waardschapper 2 waardschapkundige

-een o. 1 (scheikunde) -min (zie alkeen)

egalitair bn. 1 gelijkzinnig

egalitarisme o. 1 gelijkzin

egelantier v. 1 de zoete weep (vgl. Engels sweet briar, zie roos), de blosselijn (zie roze), vrijdoorn (verouderd gewestelijk Rijnlands Friggdorn, kennelijk met Frigge ‘(de godin) Vrije’, vgl. gewestelijk Duits Mariendorn ‘egelantier’, eig. ‘doorn van Maria’)

egocentrisme o. 1 zelfgerichtheid

egocentrisch bn. 1 zelfgericht

egoïsme o. 1 zelfzucht, baatzucht

egoïstisch bn. 1 zelfzuchtig, baatzuchtig

ejectief¹ bn. 1 werps

ejectief² m. 1 werpse (klank), werpklank

elegantie v. 1 zwier

elektricien m. 1 barnwerker

elektriciteit v. 1 barnkracht, de barn (naar barnsteen, dat door wrijving geladen wordt, vgl. Grieks ēlektron ‘barnsteen’) 2 stroom

elektriciteitscentrale v. 1 krachtwerk (Duits Kraftwerk, vgl. centrale, kern-)

elektrisch bn. 1 barnkrachtig, barns, barn-

elektrode v. 1 barnnaaf, stroomnaaf

elektromagneet m. 1 barntoger

elektromagnetisch bn. 1 barntoogkrachtig, barntoogs, barntoog-

elektromagnetisme o. 1 barntoogkracht, de barntoog

elektron o. 1 het barnel (zie elektriciteit, -on)

elektronica¹ v. 1 barnelkunde

elektronica² mv. 1 barntuig, barnraad (vgl. huisraad)

elektronisch bn. 1 barnmatig 2 barnelkundig

elektrotechniek v. 1 barnvaardigheid, barnvaard

elektrotechnisch bn. 1 barnvaardig

element o. 1 de oerstof, hoofdstof 2 onderdeel, bestanddeel, deel

elementair bn. 1 oerig, oers

elementair deeltje o. 1 het oerel (zie -on)

elitair bn. 1 keurs, overhoedig

elite v. 1 de keur, de overhoede (vgl. voorhoede)

elitesoldaat m. 1 keurling, keurstrijder

elitetroepen mv. 1 keurvolk (vgl. voetvolk)

email o. 1 de smelt (Middelnederlands smelt)

emailleren ww. 1 besmelten, -te

e-mail v., mail v. 1 de webmeel, meel (zie post)

e-mailadres o., mailadres o. 1 webmeelmerk, meelmerk (naar woonmerk voor adres)

e-mailen ww., mailen ww. 1 webmelen, melen, -de

embryo o. 1 de kijm (hetz. als kiem, eig. een gewestelijk vorm zoals diek naast dijk)

embryologie v. 1 kijmkunde

embryonaal bn. 1 kijmelijk

emigrant m. 1 uitwijker, uitwijkeling

emigratie v. 1 uitwijking

emigreren ww. 1 uitwijken

empirisch bn. 1 ondervindelijk, vandelijk (zie proef, testen) 2 ondervindzinnig, vandzinnig

empirisme o. 1 ondervindzin, vandzin

emulgator m. 1 ontschifter

emulsie v. 1 ontschifting

encyclopedie v. 1 kennistuil (met tuil ‘bundel, bos’)

encyclopedisch bn. 1 kennistuilig, tuilig

energetisch bn. 1 vits

energie v. 1 werkkracht, kracht, de vit (meer oorspr. vorm van fut, vgl. Westfries fit ‘hetz.’, Noordhollands fijter ‘levendig’)

energie, kern- v. 1 de kernvit (zie energie), kernkracht

energiecentrale v. 1 het krachtwerk (zie elektriciteitscentrale)

energiek bn. 1 krachtig, vittig

enthousiasme o. 1 geestdrift

enthousiast bn. 1 geestdriftig

entomologie v. 1 zierkunde (zie insect)

enzym o. 1 de/het gistel (~ gist)

epiglottaal¹ bn. 1 kleps

epiglottaal² v. 1 klepse (klank), klepklank

epidemie v. 1 de woel (Oudsaksisch wól ‘plaag, verval’, Oudengels wól ‘plaag, pest’)

epidemiologie v. 1 woelkunde

epilepsie v. 1 vallende ziekte, valzucht

eskader o. 1 (zeemacht) smaldeel 2 (krijgsgroep) het gespan (Middelnederlands gespan ‘legerbende’), het span (zie team)

eskadron o. 1 de rit, ritten (~ rijden, vgl. vlok voor squadron)

espresso m. 1 schieteling (vgl. schuimeling voor cappuccino)

estuarium o. 1 de strang (Middelnederlands stranc)

etatisme o. 1 staatzin

etatistisch bn. 1 staatzinnig

eth- vv. 1 ander-

ethaan o. 1 andervol (zie alkaan)

ethanal o., aceetaldehyde o. 1 anderreen (zie alkanal)

ethanol o. 1 anderruis (zie alkanol)

etheen o. 1 andermin (zie alkeen)

ethiek v. 1 zedenleer

ethisch bn. 1 zedelijk

ethyl o. 1 anderstal (zie alkyl)

ethyn o. 1 anderwan (zie alkyn)

etiquette v. 1 beleefdheid

etniciteit v. 1 het volkschap (vgl. nationaliteit)

etnisch bn. 1 volks, volkelijk, volkschappelijk

etnobotanie v. 1 volkenkruidkunde

etnologie v. 1 volkenkunde

etymologie v. 1 woordherkomstkunde, woordwortelkunde, woordsibbekunde (vgl. IJslands orðsifjafræði) 2 herkomst, wortel, sibbe (vgl. IJslands orðsifjar mv.) 3 duiding

etymologisch bn. 1 herkomstkundig, wortelkundig, sibbekundig, woordsibbe- (IJslands orðsifja-)

etymologiseren ww. 1 duiden

eufemisme o. 1 verbloeming

euforie v. 1 de wonne (Middelnederlands wonne ‘vreugde, genot’)

euforisch bn. 1 wonnig

euro m. 1 avenbonder, de aaf, aven

Europa o. 1 (werelddeel) het Avondland, Avenland (vereenvoudiging) 2 (ruimte) Vreur (Limburgs vreur, Oudnoords frør ‘vorst’)

Europese Unie v. 1 de Avenbond

evangelisch bn. 1 heilmarig, blijmarig

evangelie o. 1 de heilmare, blijmare, blijde boodschap

eventueel bn. 1 mogelijk, gebeurlijk

evolueren ww. 1 veraarden (vgl. ontaarden)

evolutie v. 1 veraarding

evolutietheorie v. 1 veraardingleer

evolutionair bn. 1 veraardelijk

examen o. 1 weging

examineren ww. 1 wegen

examinator m. 1 weger

excommunicatie v. 1 verwating, vermeenzaming

excommuniceren ww. 1 verwaten, verwiet, h. verwaten (Middelnederlands verwaten), vermeenzamen (Middelnederlands vermeensamen ‘uit de gemeenschap verstoten’)

excuseren ww. 1 verontschuldigen, zunnen, -de

excuus o. 1 verontschuldiging, de zunne (Oudnederlands sunna)

exemplaar o. 1 de uitnoom (~ nemen)

exhibitionisme o. 1 toonzin, toonzucht

exhibitionistisch bn. 1 toonzinnig, toonzuchtig

existentieel bn. 1 bestanig, bestaans-

existentialisme o. 1 eigenlotzin

existentialistisch bn. 1 eigenlotzinnig

exitstrategie v. 1 uitwegwijze, uitkrijgwijze (zie strategie)

exoplaneet v. 1 elderbolm (met elder, vroegere vorm van elders)

expeditie v. 1 verzending 2 tocht 3 vorstocht (met vorsen ‘onderzoeken’) 4 krijgstocht, heervaart (met heer ‘leger’, vgl. heerschare, hereweg)

experiment o. 1 de roon (Oudfries rán ‘onderzoek’, Oudnoords raun ‘poging, proef, ervaring’)

experimenteel bn. 1 roonlijk

experimenteren ww. 1 ronen (vgl. laboratorium)

exponent m. 1 het machttal, steiling 2 afgevaardigde

exponentieel bn. 1 machttallig, steilend

extra- vv. 1 buiten-

extra bn., bw. 1 bijkomend, bijlijk, aanvullend

F

fabel v. 1 het bijspel, bijspellen (Middelnederlands bispel ‘toepasselijk verhaal, fabel, gelijkenis, zedeles, voorbeeld’, Duits Beispiel ‘voorbeeld’, ~ spellen, voorspellen) 2 verzinsel, de trunt

fabelachtig bn., fabuleus bn. 1 bijspelachtig

fabriek v. 1 nijverhal (met nijver voor industrie), nijverwerk, werk (Duits Werk)

factor m. 1 bijdrager

faculteit v. 1 vermogen 2 het deelschap

Faeröer mv. 1 Vaarouwen, Vaarooien (met mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

failliet bn. 1 vergrond (vgl. bankroet)

failliet gaan ww. 1 vergronden

faillissement o. 1 vergronding

fair m. 1 de bissing, de bisse, bis (zie kermis)

fakkel v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

falen ww. 1 zwijken (verouderd Nederlands zwijken ‘in kracht of sterkte te kort schieten; ten onder gaan)

familie v. 1 (algemeen) het huws, huwsen (Middelnederlands huwessche, huussche, Oudengels híwisċ) 2 (ruim) geslacht, de sibbe, de/het maagschap 3 (nauw) gezin, huishouden

fan m., fanaat m. 1 dweper, dwaap (Middelnederlands dwaep), ijverblinde

fanatiek bn., fanatisch bn. 1 dwepend, ijverblind

fanatisme o. 1 dweping, ijverblindheid, blinde ijver

farmacie v. 1 leufbereidkunde (zie medicijn)

farmacologie v. 1 leufkunde (zie medicijn)

Farsi o. 1 Fars, Farse, Vars, Varse (zie Perzië)

faryngaal¹ bn. 1 sloks

faryngaal² v. 1 slokse (klank), slokklank

fascisme o. 1 bundelzin, bondzin

fascistisch bn. 1 bundelzinnig, bondzinnig

fase v. 1 trap

fastfood o. 1 vlugvoer

fastfoodrestaurant o. 1 vlugvoerzaak

fazant m. 1 het woerhoen, -hoenderen, -hoenders (Middelnederlands woerhoen, woerhane, Oudengels wórhana)

februari m. 1 hoorningmaand (Oudnederlands hornungmánoth), zullemaand (Middelnederlands sulle, sulmaent)

feest o. 1 de jool

feestmaal o. 1 gastmaal, gastebod, gastgebod, de goom (Middelnederlands gome), het zommel (Oudsaksisch sumbal, IJslands sumbl, ~ tezamen)

feit o. 1 daad 2 daadzaak (Duits Tatsache, vgl. Middelnederlands sake ‘zaak; feit’), de wisse, wis (16^e-eeuws Nederlands wisse ‘vaststaand feit’, zie zeker), de voer (Middelnederlands voere)

feit, strafbaar o. 1 strafdaad (Duits Straftat)

feitelijk bn. 1 daadzakelijk (Duits Tatsächlich), wis, wissig, voerlijk

feminisme o. 1 vrouwzin

feministisch bn. 1 vrouwzinnig

feng shui m./o. 1 wind-en-water, Zijderijkse aardewichel (zie China, geomantie, vgl. yin yang)

festival o. 1 hoogtijd, de doud, de duld (Gotisch dulþs, gewestelijk Duits Tult)

figurant m. 1 bijling

figuurlijk bn. 1 beeldelijk

file v. 1 de stouw (Duits Stau, vgl. Brabants stouw ‘kudde’, ~ stouwen)

fileren ww. 1 snitten, -te (Duits schnitzen ‘fijnsnijden’, ~ snijden)

filet m./o. 1 het snitsel (zie fileren)

filigraan o., filigrein o. 1 de wier, het wierwerk (IJslands víravirki, vgl. Oudengels wír ‘metaaldraad; filigraan’, Engels wire, Gronings wierdroad ‘metaaldraad’)

film m. 1 de vilm, vilmen (Middelnederlands velm, vilm ‘vlies’, Engels film ‘hetz.’, ~ vel)

filter o. 1 het vilter (~ vilt), de zijg, zijger 2 zeef

filteren ww., filtreren ww. 1 vilteren, zijgen 2 zeven

flamingo m. 1 steltzwaan, stelter, stelting

flat m. 1 de vlet, vletten (Middelnederlands vlet, Oudengels flet ‘vloer; woning’, vanwaar Engels flat)

flexitarisch o. 1 vleesminderend

flexitarisme o. 1 vleesmindering

fluit v. 1 (eenvoudig) de wistel (zie fluiten) 2 (klanktuig) de zwegel (Oudhoogduits swegala)

fluiten ww. 1 (eenvoudig) wistelen (verouderd Nederlands wistelen, Engels whistle) 2 (klanktuig) zwegelen

fluitenkruid o. 1 wistelkruid, tuiter (Zaans toeter, Drents toeter, ~ tuit), tuiterkruid

fluor o. 1 het vloeder (~ vloeien)

fluweel o. 1 het zamd (zie samijt)

focus m. 1 de brandel

focussen ww. 1 brandelen (vgl. gebrand op iets zijn)

foedraal o. 1 het voeder (Middelnederlands voeder, ~ voering), de holk (zie cilinder) 2 (zacht) schede, de sluif, sluiven (~ sleuf)

foetaal bn. 1 vazellijk

foetus o. 1 de/het vazel (zie vrucht)

folder m. 1 omslag, vouder (van vouwen, ouder vouden)

folie v. 1 het blid (naar blad en blik)

foneem o. 1 het klankdeel, het klankel (vgl. morfeem)

forens m. 1 werkreiziger

formeren ww. 1 schappen, -te (zie vorm)

formule v. 1 rekenstelling 2 voorschrift

fornuis o. 1 de vuister (verouderd Nederlands vuister ‘vuurhaard, stookplek; kachel, fornuis’, ~ vuur)

forum o. 1 de brink, de tij (Thij (Overijssel), Middelnederduits tī, tīg ‘dorpsplein, openbare vergaderplek’, Oudhoogduits zîch ‘forum’), het madel, het maal (Gotisch maþl, Oudengels mæðel, Oudsaksisch mahal ‘trefpunt’)

fosfor m./o. 1 lichtstof

foto v. 1 beeld, afbeelding

fotocamera v. 1 beeldvester (zie camera)

fotogeniek bn. 1 beeldbaar, beeldzaam (vgl. handzaam)

fotograaf m. 1 opbeelder, beeldnemer

fotograferen ww. 1 opbeelden, beeldnemen, nam beeld, h. beeldgenomen

fotografie v. 1 opbeelding, beeldname

fotografisch bn. 1 opbeeldelijk, opbeeld-, beeldnemelijk, beeldname-

fotografisch geheugen o. 1 beeldgeheugen

foton o. 1 het lichtel (eig. ‘lichtdeeltje’, zie -on)

fout v. 1 dwaling, erring (Middelnederlands erringe ‘dwaling’), de dut (verouderd Nederlands dut)

fractaal m., fractal m. 1 de brachtel (~ breken)

framboos v. 1 hindebes (Twents hindebeaze, Oudhoogduits hintberi, Duits Himbeere)

frame o. 1 raam, raamwerk, geraamte

fregat o. 1 krijgsjacht, heerjacht

frequentie v. 1 vaakheid, vakenis

friet v., frieten mv. 1 spaanders (vgl. Engels chips ‘spaanders; friet, patat’)

frietje o. 1 spaantje

frituren ww. 1 diepbraden, braadde diep, h. diepgebraden (vgl. diepvriezen, Engels deep fry)

frituur v. 1 diepbraad (vgl. diepvries)

frituurolie v. 1 het diepbraadsmout, het braadsmout (zie olie)

fruit o. 1 het ooft (Middelnederlands ooft, Duits Obst, vgl. confituur, jam)

fuseren ww. 1 voegen

fusie v. 1 voeging

fusie, kern- v. 1 kernvoeging (vgl. kernsplijting)

futurisme o. 1 kimzin (van kim voor horizon, hier van tijd)

futuristisch bn. 1 kimzinnig

fysica v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

fytologie v. 1 gewaskunde

G

gaai, Vlaamse m. 1 de heger (Middelnederduits heger, Duits Häher), markolf (Utrechts maarkolf, Duits Markolf)

Ganymedes m. 1 (ruimte) Gloor (verouderd Nederlands gloor ‘gloed zonder warmte; schijnsel, straling’)

garage v. 1 wagenstal 2 wagenbedrijf

garderobe 1 jassenwacht

gastro-enterologie v., gastrologie v. 1 maagdarmleverkunde

gazon o. 1 de waze, waas (Middelnederlands wase ‘begroeide aarde’), de wraze, wraas (Duits Rasen, vgl. Middelnederduits wrase ‘graszode’)

gehandicapt bn. 1 beperkt

gel o./m. 1 dril, lil, het lidder (Gronings lidder, vgl. Zaans lidderen ‘lillen’)

gelei m./v. 1 dril, lil, het lidder (zie gel)

gen o. 1 het ervel (vgl. DNA, RNA)

genealogie v. 1 stamboomkunde 2 stamboom

generatie v. 1 knie (Gronings knij, vgl. evenknie)

genetica v. 1 ervelkunde (zie gen), erfelijkheidsleer

genetisch bn. 1 ervelkundig 2 erfelijk

genoom o. 1 ervelwezen (zie gen)

geomantie v., geomantiek v. 1 de aardewichel (vgl. astrologie, necromantie)

geriatrie v. 1 ouderheelkunde

germanisme o. 1 hoogduitsheid

gerontologie v. 1 ouderdomkunde

Gibraltar o. 1 Narwelburg

Gibraltar, Straat van v. 1 de Narwel (Middelnederlands *Narwel, Narvel, vanwaar *Narwelsee, Narvelsee ‘Middellandse Zee’, ~ naar, Engels narrow, vgl. IJslands Njörvasund ‘hetz.’, zie mediterraan)

giga- vv. 1 rezen- (naar Middelnederlands rese ‘reus’)

gigabyte v. 1 de rezenbijt

gigahertz m. 1 de rezentril

giraf v. 1 reikhals (vgl. neushoorn), lankhals (Middelnederlands lanchals ‘mens of dier met lange hals’, voor de k vgl. jonkheer, lankmoedig)

glazuur o. 1 beglazing

gletsjer m. 1 ijsbelt, de jekel, gekel (Fries jûkel ‘ijspegel’, Oudnoords jǫkull ‘ijspegel, gletsjer’)

globaal bn. 1 wereldwijd 2 ruwelijk

globalisatie v. 1 verwerelding

globaliseren ww. 1 verwerelden

globalisme o. 1 wereldzin

globalistisch bn. 1 wereldzinnig

glottaal¹ bn. 1 spleets

glottaal² v. 1 spleetse (klank), spleetklank

Gobi v., Gobiwoestijn v. 1 het Zijdezand (zowel van zijd ‘uitgestrekt’ als naar Zijderijk voor China)

gluon o. 1 het lijmel (eig. ‘lijmdeeltje’, zie -on)

golf¹ v. 1 (inham) boezem, bocht (vgl. baai)

golf² o. 1 (balspel) de kolf (Middelnederlands colve, colf, vanwaar Engels golf), de baankolf

golfen ww. 1 kolven, -de (Middelnederlands colven), baankolven

gothic bn. 1 goots

Gotiek v. 1 Gootse kunst

Gotisch bn. 1 Goots

gordijn o. 1 de voorhang

graad m. 1 trap, stap, trede, de grede (Oudhoogduits grit, Gotisch griþs, ~ Limburgs grijden ‘de benen uit elkaar zetten’)

graffiti m. 1 bekladding

grammatica v. 1 spraakkunst, stafkunde (zie letter)

granaat v. 1 de knappel (vgl. knappen, appel)

granaatappel m. 1 pittenappel

gratis bn. 1 vrij, guns (~ gunnen), omzonst (Noordhollands omsonst, Duits umsonst)

gravitationeel bn. 1 zwaartelijk (met zwaarte ter vervanging van zwaartekracht)

graviton o. 1 het zwaartel (eig. ‘zwaartedeeltje’, zie -on)

grens v. 1 (streek) de laak (Twents loake, Duits Lache), de mark (Middelnederlands marke) 2 (erf) de reen (Limburgs reen, Duits Rain, Noors rein)

grill m. 1 rooster (vgl. barbecue)

grillen ww. 1 roosteren

grot v. 1 de konkel (Middelnederlands conkel ‘onderaardse gang’, Westvlaams konkel(e) ‘draaikolk; spelonkachtige plek, duistere hoek’)

gsm m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

guerilla m. 1 smalkrijg 2 smalkrijger

gutturaal¹ bn. 1 keels

gutturaal² m. 1 keelse (klank), keelklank

gynaecologie v. 1 vrouwheelkunde

gynaecoloog m. 1 vrouwheelkundige, vrouwenlaak (zie arts)

H

hand-out m. 1 het reiksel

hardware m. 1 hardewaar (Afrikaans hardeware, vgl. ijzerwaar)

harmonie v. 1 eendracht, overeenstemming, samenklank

harnas o. 1 lijfijzer (Middelnederlands lijfiser)

harpoen m. 1 de geervang (Middelnederduits gaerfang)

hedonisme o. 1 genotzin, genotzucht

hedonistisch bn. 1 genotzinnig, genotzuchtig

heimwee o. 1 het heemwee, de wenst (Gronings wènst, wìnst)

helikopter m. 1 wentelwiek, zwenter (naar zwaaien en wentelen)

helium o. 1 zonstof (vgl. koolstof, waterstof, zuurstof enz.)

helix v. 1 de wentel (zie spiraal)

helix, dubbele v. 1 de twijnwentel (zie dubbel)

henotheïsme o. 1 keurgodzin

hept- vv. 1 (scheikunde) zeefde- (vereenvoudiging van zevende)

hernia v. 1 de hool (Oudhoogduits hôla, Oudengels héala, Oudnoords haull)

hertz m. 1 de tril

heterogeen bn. 1 veelaardig (vgl. veelvoudig)

heterogeniseren ww. 1 verveelaardigen (vgl. verveelvoudigen)

heterogeniteit v. 1 veelaard (vgl. veelvoud)

heteroseksueel bn., heterofiel bn. 1 anderminnig

heteroseksualiteit v., heterofilie v. 1 andermin

hex- vv. 1 (scheikunde) zechte- (oude nevenvorm van zesde)

Himalaya m. 1 Hemelbergen

Hindi bn. 1 Hinds (zie India)

hindoeïsme o. 1 (beoefening) Hindse ee, Hindse tauwzin (zie India, religie) 2 (wijsbegeerte) Hindse tauwkunde, Hindse tauwleer (zie metafysica)

hockey, veld- o. 1 de veldkolf (zie golf²)

hockey, ijs- o. 1 de ijskolf (zie golf²)

homogeen bn. 1 eenaardig (vgl. eenvoudig)

homogeniseren ww. 1 vereenaardigen (vgl. vereenvoudigen)

homogeniteit v. 1 eenaard (vgl. eenvoud)

homoseksueel bn., homofiel bn. 1 eenderminnig

homoseksualiteit v., homofilie 1 v. 1 eendermin

horizon m. 1 kim, einder (vgl. wijder voor panorama)

horizontaal bn. 1 kimrecht, waterrecht

hormoon o. 1 drijfstof

horoscoop m. 1 de tijschouw

horror m. 1 huiver

houwitser m. 1 krombaangeschut, krombaander, krombonzer (vgl. kanon, mortier)

humanisme o. 1 menszin

humanistisch bn. 1 menszinnig

humor m. 1 de loeg (vgl. Oudnoords hlœgja ‘doen lachen’, ~ lachen)

humus m. 1 de/het molm, aardmolm

hyacint, wilde v. 1 blauwbel (Engels bluebell), de beug (~ buigen i.v.m. de buigende stengel, vgl. Iers bú ‘hyacint’, ouder buga ‘wilde hyacint’)

hygiëne v. 1 reinzaamheid, reinheid

hygiënisch bn. 1 reinzaam, rein

Hyperborië o., Hyperborea o. 1 Overbijze (zie boreaal, vgl. Overijssel)

hyperboreaal bn. 1 overbijzelijk, overbijzer

hyperniem o. 1 overwoord

hyperruimte v. 1 overruimte, het overruim

hyperventileren ww. 1 overademen

hypnose v. 1 bezwevening

hypnotiseren ww. 1 bezwevenen (vgl. Oudsaksisch swevan ‘slaap; droom’, IJslands svefn ‘slaap’, ~ suffen)

hyponiem o. 1 onderwoord

hypostase v. 1 onderstand, wezen

hypothecair bn. 1 vestenis-

hypothecaris m. 1 vestenishouder, vestenaar

hypotheek v. 1 vestenis (verouderd Nederlands vestenis ‘hypotheek’, ouder ‘bekrachtiging, bevestiging’)

hypothese v. 1 onderstelling

hypothetisch bn. 1 ondersteld

I

Iapetus m., Japetus m. 1 Helving (van half, vgl. helft)

ideaal¹ bn. 1 droombeeldig

ideaal² o. 1 droombeeld

idealisme o. 1 droombeeldzin

idee¹ o./v. 1 denkbeeld

idee² o. 1 bedenksel, dunksel 2 mening, opvatting 3 ingeving, inval

ideëel bn. 1 denkbeeldig 2 droombeeldig

ideogram o. 1 denkbeeldteken, begripteken

ideologie v. 1 denkbeeldkunde 2 denkbeelding, zienswijze

ideologisch bn. 1 denkbeeldkundig 2 denkbeeldelijk, zienswijzig

ideologiseren ww. 1 bedenkbeelden, bezienswijzen, -de

ideoloog m. 1 denkbeelder, zienswijzer

identiek bn. 1 zelfde, zelvig, eender

identificeren ww. 1 zelvigen 2 vereenzelvigen

identitair bn. 1 aardzinnig

identitarisme o. 1 aardzin

identiteit v. 1 zelfheid

identiteitsbewijs o., identiteitskaart v. 1 zelfheidbewijs, zelfbewijs

identiteitspolitiek v. 1 zelfheidbewindschap (zie politiek), zelfheidstrijd

idioom o. 1 woordbeeld

idool o. 1 afgod

Iguanodon m. 1 duimklauw (vgl. neushoorn)

illusie v. 1 waanbeeld, begoocheling, de goochel

immigrant m. 1 inwijker, inwijkeling

immigreren ww. 1 inwijken

impasse v. 1 stokking

imperialisme o. 1 rijkzin (zie keizer)

imperialistisch bn. 1 rijkzinnig

improvisatie v. 1 ritseling

improviseren ww. 1 ritselen

inactief bn. 1 ondadig, onwerkzaam

incarnatie v. 1 lijving

incarneren ww. 1 lijven, -de

incest m. 1 bloedschande

incident o. 1 voorval

incidenteel bn. 1 voorvallig

inconsequent bn. 1 wisselvolgend

incorrect bn. 1 mis, verkeerd

index m. 1 inhoudsopgave, inwijzer, klapper

India o. 1 Hinderijk (naar Middelnederlands hinder ‘achter gelegen’, Engels hind ‘hetz.’, zie Hindi, hindoeïsme)

indirect bn., bw. 1 zijdeling, zijling, omweegs, middellijk (vgl. onmiddellijk)

individu o. 1 enkeling

individualisatie v., individualisering v. 1 verenkeling

individualiseren ww. 1 verenkelen

individualisme o. 1 enkelingzin

individualistisch o. 1 enkelingzinnig

individualiteit v. 1 het enkelingschap

individueel bn. 1 enkeling

Indonesië o. 1 de Bandouwen (van band, ook naar (broei)band voor tropen, en mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

industrialisatie o. 1 vernijvering

industrialiseren ww. 1 vernijveren

industrialisme o. 1 nijverzin

industrialistisch bn. 1 nijverzinnig

industrie v. 1 nijverheid, de nijver

industrieel¹ bn. 1 nijver, nijverlijk

industrieel² m. 1 nijverling

industriële revolutie v. 1 nijverwende

industrieterrein o. 1 nijvergrond

infanterie v. 1 voetvolk

infanterist m. 1 voetman

infiltrant m. 1 invilteraar, inzijger

infiltratie v. 1 inviltering, inzijging

infiltreren ww. 1 invilteren, inzijgen, zeeg in, is ingezegen (zie filter)

infinitief m. 1 hoofdwijs

informatica v. 1 inlichtingkunde, inlichtkunde

informatie v. 1 inlichtingen, het inlicht

infrarood bn. 1 onderrood

ingenieur m. 1 bolwerker, makenschapper (zie technoloog)

initiaal v. 1 de voorstaf, voorstaven (zie letter)

initiatief o. 1 voortouw

inkt m. 1 het blak (Oostfries blak, vgl. Engels black ‘zwart’)

inktpot m. 1 de blakhoorn (Oudsaksisch blakhorn, Oudengels blæchorn)

inktvis m. 1 blakvis (Middelnederduits blakvisch)

inscriptie v. 1 inschrift, inkarf

insect o. 1 de zier (Middelnederlands siere ‘mijt, luis’, nog in geen zier)

inspecteren ww. 1 schouwen, keuren

inspectie v. 1 de schouw, keuring

inspecteur m. 1 schouwer, keurder

installatie v. 1 installing, de aanleg, de aanlage (Afrikaans aanleg, Duits Anlage)

installeren ww. 1 installen, stalde in, h. ingestald, aanleggen

instrueren ww. 1 geleiden

instrument o. 1 werktuig, het toel (Engels tool, IJslands tól) 2 (klanken) speeltuig, de zwinzel (zie muziek)

integratie v. 1 invoeging 2 toeheling

integreren ww. 1 invoegen 2 toehelen

intellect o. 1 verstand, denkvermogen

intellectueel¹ bn. 1 verstandelijk

intellectueel² m. 1 verstander, denker

intelligent bn. 1 schrander, slim

intelligentie v. 1 schranderheid, slimheid 2 verstand, denkvermogen

intensieve zorg v., intensive care v. 1 inzorg

intensivist m. 1 inzorger

internationaal bn. 1 tussenlands, bovenlands (vgl. binnenlands, buitenlands)

interne geneeskunde v. 1 inwendkunde

internet o. 1 web, overnet

internist m. 1 inwendkundige, inwender

intiem bn. 1 nalijk, innig, vertrouwelijk, vertrouwd 2 knus, gezellig

intimidatie v. 1 vernalijking, bevrezing

intimideren ww. 1 vernalijken (vgl. vergrijpen), bevrezen

invalide¹ bn. 1 misdeeld (vgl. bedeeld)

invalide² m./v. 1 misdeelde

invasie v. 1 indrang, indrong, inval

investituur v. 1 bekleding, ambtsbekleding, de were, de gewere (Middelnederlands were, gewere, ~ Oudhoogduits werien, giwerien ‘kleden, bekleden, aankleden’)

Io m. 1 (ruimte) Spuil (naar spuien, ~ spuwen)

Iraans bn. 1 Fars, Farse, Vars, Varse (zie Perzisch)

Iran o. 1 Farzen, Varzen (zie Perzië)

irredentisme o. 1 herwinzin

irredentistisch bn. 1 herwinzinnig

islam m. 1 Zandrijkse godsdienst (zie Arabië, Saoedi-Arabië)

-isme o. 1 (denkwijze) -zin 2 (ziekte, spot) -zucht 3 (gesteldheid) -moed, -heid

isolationisme o. 1 afzonderzin

isolationistisch bn. 1 afzonderzinnig

isotoop m. 1 bijdelheid (zie neutron)

-ist m. 1 (denkwijze) -zinnige, -zinner 2 (ziekte, spot) -zuchtige, -zuchter 2 (gesteldheid) -moedige

-istisch bn. 1 (denkwijze) -zinnig 2 (ziekte, spot) -zuchtig 3 (gesteldheid) -moedig

Italië o. 1 Eidel (vgl. Oudnoords eið(i) ‘landengte’)

J

jak m. 1 bromrund

jakhals m. 1 de holver (Gronings, Drents holvern ‘huilen, jammeren’)

jaloers bn. 1 afgunstig, naijverig, hugs

jaloezie v. 1 (gevoel) afgunst, naijver, hug (Middelnederlands hugge) 2 (zonwering) letting (naar zowel letten ‘tegenhouden’ als lat), schening (naar zowel Middelnederlands schene ‘schaduw, schaduw gevend voorwerp’ als Westvlaams schene ‘metalen lat’, Duits Schiene ‘metalen of houten lat’)

jam m./v. 1 zoetmoes, oofting (naar ooft voor fruit)

januari m. 1 louwmaand (Middelnederlands laumaent)

Japan o. 1 Zonnerijk (vgl. China), de Morgenouwen (naar Morgenland voor Azië, met mv. van ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

Japanse hulst m. 1 bushulst (zie buxus)

jenever m. 1 wakeling

jeneverbes v. 1 wakel, wakelder (Gelders-Overijssels wakel, wakelder, Duits Wacholder)

jodium o. 1 wierstof

jog m. 1 draf

joggen ww. 1 draven

journaal o. 1 de dagschouw (Duits Tagesschau)

journalist m. 1 dagschouwer

journalistiek¹ bn. 1 dagschouwelijk

journalistiek² v. 1 dagschouwing

juist¹ bn. 1 raak, recht (Middelnederlands recht, Engels right), rechtig (Middelnederlands rechtich, Duits richtig)

juist² bw. 1 vooral 2 zo-even

juist, on- bn. 1 mis, verkeerd

juli m. 1 hooimaand (Oudnederlands hôimánoth), zomermaand (verouderd Nederlands zomermaand)

juni m. 1 braakmaand (Oudnederlands brákmánoth)

junkie m./v. 1 droger (zie drug)

Jupiter m. 1 (ruimte) Doren (naar Drents, Twents dore ‘wervelwind’)

jury v. 1 etting (zie jurylid)

jurylid o. 1 de et, etten (Oudfries aththa, atta, Drents ette, eig. ‘beëdigde’)

jus m. 1 sap 2 vleesnat, het brod (Oudsaksisch broth, Engels broth)

juweel o. 1 het gesmijde (Middelnederlands gesmide, ~ smeden)

K

kaas m. 1 de joest (Noors ost)

kaasfondue v. 1 de smult (naar smullen en smelten)

kabeljauw m. 1 de dogge, doggen (16^e-eeuws Nederlands dogge), de dors, dorsen (Middelnederlands dorsch, Oudnoords þorskr)

kabinet o. 1 bewindsraad, landstaf, volkstaf

kachel m. 1 de vuister (zie fornuis)

kadaster o. 1 grondboek

kalebas v. 1 de wert (Oudengels hwerhwette ‘komkommer’)

kalk m. 1 de/het wijt (wijt als oude nevenvorm van wit)

kalkoen m. 1 klokhoen, de schruit (Limburgs sjroet, Twents schroet, Westfaals schrûte, vgl. Drents schroeten ‘opschepperig schreeuwen’)

kameel m. 1 (geslacht) bulter 2 (bijzonder) tweebulter

kameleon m. 1 wisseldis (vgl. hagedis)

kamer v. 1 vertrek, de gadem (Middelnederlands gadem)

kamp o. 1 telding (zie tent), leger

kamperen ww. 1 telden, teldde, h. geteld (Duits zelten, zie tent), legeren (vgl. camping)

kamperfoelie v. 1 de wedewinde (Middelnederlands wedewinde, Duits Wehdwinde)

kampioen m. 1 voorvechter, strijder, krijger 2 zeger (Middelnederlands seger ‘overwinnaar’, ~ zege ‘overwinning’)

kampioenschap o. 1 het zegerschap

kanaal o. 1 vaart, diep, gracht, wetering

kandidaat m. 1 gegadigde, dinger (vgl. mededinger)

kano m. 1 de kaan (verouderd Nederlands kaan, Duits Kahn ‘schuit’), de/het kaandel (vgl. vaandel bij vaan)

kanon o. 1 vlakbaangeschut, vlakbaander, baander, vlakbonzer, bonzer (vgl. houwitser, mortier), vuurmond

kanon, boord- o. 1 boordgeschut (vgl. boordschutter), boordbaander, boordbonzer

kantoor o. 1 de berding (zie bureau), schrijfhuis (Middelnederlands schrijfhuus)

kapitaal o. 1 vermogen, bezit

kapitalisme o. 1 gewinzin, bezitzin

kapitalistisch bn. 1 gewinzinnig, bezitzinnig

kapitein m. 1 (krijgsmacht) hoofdman 2 (scheepvaart) schipper, voerman

kapucijner m. 1 velderwt, raasdonder

karaf v. 1 kan, schenkkan

karavaan v. 1 de/het tog, togen (zie trein)

karton o. 1 velbord

Kaspische Zee v. 1 Eenzame Zee

kastanje m. 1 (boom) de erp (zie kastanjebruin), egelnoot 2 (vrucht) erpennoot, de erpel (vgl. beukel, eikel bij beuk, eik), egelnoot

kastanje, paarden- m. 1 de giftige erp, giftige egelnoot

kastanje, tamme m. 1 de tamme erp (zie kastanje), tamme egelnoot

kastanjebruin bn. 1 erp (Oudhoogduits erpf, Oudnoords jarpr)

katalysator m. 1 ketelaar

katalyse v. 1 keteling

katalyseren ww. 1 ketelen (verouderd Nederlands ketelen ‘aanprikkelen, aandrijven, aanzetten’)

katapult m. 1 (algemeen) sprengtuig, sprenger 2 (hand) de mik (naar mik ‘gevorkte tak’), de stramp, de strampel (naar stramp, strampel ‘gevorkte tak’, Fries strampel ‘gevorkte tak; katapult’)

katapulteren ww. 1 sprengen, -de (Middelnederlands sprengen ‘doen springen’), mikken, strampen, strampelen

kathedraal v. 1 wijhal, bedehal

katoen o./m. 1 de boomwol (verouderd Nederlands boomwolle, Duits Baumwolle)

kaviaar m. 1 de steurkuit, steuring

keiler m. 1 de beer

keizer m. 1 de rijk (verkort in Diederik, Erik, Frederik, Hendrik, ~ rijk ‘vermogend’, rijk ‘machtsgebied’), rijksheer, hoge koning, hoogkoning (Engels high king, vgl. hoogleraar, patriarch)

kelder m. 1 de dong, dung (Oudengels dung, Oudhoogduits tung)

kerk v. 1 wijhuis, bedehuis

kermis v. 1 de bissing, de bisse, bis (Gelders-Overijssels bissing, bisse, Drents bissing, bisse)

kerosine v. 1 de vliegstook, stook (vgl. benzine), brandstof

kers v. 1 de wijsel, -s (Middelnederduits wisselbere, Duits Weichselkirsche, Zwitsers Wīchsle)

keten v., ketting m./v. 1 (algemeen) de raaks (Middelnederlands raex, ~ reeks) 2 (hals) het menne (Oudhoogduits menni, Oudnoords men)

keuken v. 1 de zeuden (zie koken)

kilo- vv. 1 duizen- (vereenvoudiging van duizend)

kilobyte v. 1 de duizenbijt

kilogram o., kilo o./m. 1 duizengram, de groem (naast gram zoals groeve naast graf)

kilohertz m. 1 de duizentril

kilometer m. 1 duizenmeter

kiloton v. 1 duizenton

klassiek bn. 1 ouds (vgl. groots naast groot), tijdloos

klassieker m. 1 tijdloze

kleur v. 1 de varwe, -n, -s (Middelnederlands varwe, verwe (vanwaar verf), Duits Farbe)

klimaat o. 1 de wedering (naar weer, ouder weder), het weerschap (vgl. landschap)

klimatologie v. 1 wederingkunde, weerschapkunde

kliniek v. 1 de/het heels

klinisch bn. 1 heels

kloon m. 1 twijking (zie kopie)

klooster o. 1 sticht, wijslot, bedeslot, de bijlook (Middelnederlands biloke)

knäckebröd o. 1 knekkebrood (~ knakken)

koepel m. 1 de stolp

koerier m. 1 renner

koffer m. 1 de maal (Middelnederlands male, mael, Westvlaams maal ‘reistas; leren koffer’)

koffie v. 1 de konkel (konkel ‘koffiepot’, gewestelijk ook ‘koffie’, verkorting van konkelpot ‘koffiepot’), leut (vgl. café)

koffiezetapparaat o. 1 konkelzetter, leutzetter

koken ww. 1 zieden, zood, h. gezoden (~ sudderen) 2 (doen zieden) zoden, -de

koker m. 1 de holk (zie cilinder), het voeder (zie foedraal)

kokosnoot v. 1 kokelnoot (naar kokelen, oude nevenvorm van kukelen ‘vallen’), weinoot (naar wei ‘vloeistof bij kaasbereiding’, vroeger ook ‘kokosmelk’)

kokospalm m. 1 de kokelvolm (zie palm)

kolibrie m. 1 vederbij, ronkje, ronkertje (18^e-eeuws Nederlands ronkje, ronkertje)

koloniaal bn. 1 hemerlijk, hemer-

kolonialisme o. 1 hemerzin

kolonialistisch bn. 1 hemerzinnig

kolonie v. 1 hemernis

kolonisatie v. 1 hemering

koloniseren ww. 1 hemeren (naar heem ‘thuis’, dus eig. ‘meer als thuis maken’)

kolonist m. 1 hemerling, hemeraar

komedie v. 1 klucht, blijspel

komeet v. 1 stuiveling, staarter (bij staart zoals einder ‘horizon’ bij eind)

komiek m. 1 kluchter, grappenaar (vgl. kunstenaar)

komisch bn. 1 kluchtig, grappig

komkommer v. 1 de waterwert (zie kalebas)

komma v. 1 nagel

kompas o. 1 noordwijzer

kooi v. 1 (klein) korf 2 (groot) de koof, koven (zie cel)

kooi, schaaps- v. 1 de schaapskoof, -koven (Gronings schoapskove), de ouwst, de ouwster (Oudhoogduits ouwist, Oudengels éowestre, vgl. Fries jister ‘melkbocht’, ~ ooi)

kooi, vogel- v. 1 (klein) vogelkorf 2 (groot) de vogelkoof, -koven

koopman m. 1 manger (Middelnederlands manger, menger, Engels monger, vgl. pidgin)

kopen ww. 1 buggen, bocht, h. gebocht, beugen, bocht, h. gebocht (Oudsaksisch buggian, Engels buy)

koper o. 1 het eer (Middelnederlands eer ‘koper; metaal’, IJslands eir ‘koper’)

kopie v. 1 de twijk (~ twee)

kopieermachine v. 1 twijker

kopiëren ww. 1 twijken, -te

koraal o. 1 de reving (~ rif ‘zeebank’)

Korea o. 1 Twistouw (met twist voor yin yang, vanwege de vlag van Zuid-Korea en de tegenstelling met Noord-Korea, en ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

koriander m. 1 zeping (naar de zepige smaak, vgl. zuring)

kornoelje, rode v. 1 de treugel (Oudhoogduits (hart)trugil, Duits Hartriegel)

kornoelje, gele v. 1 de dern (Rijnlands Dern, Derne, Oudhoogduits tirnboum)

korps o. 1 (krijgsmacht) volk (vgl. voetvolk), wapening

korps commandotroepen o. 1 gebodsvolk (zie commando)

korps mariniers o. 1 oevervolk (zie marinier)

korst v. 1 de rinde (Duits Rinde ‘broodkorst’, zie schors) 2 (wond) de roof, roven

korstmos o. 1 het rag, ragen (Oudengels ragu ‘korstmos’, Zwitsers Rag ‘baardmos’, Drents rag in boomrag ‘boommos’, longrag ‘longmos’)

kort bn. 1 schort (Engels short, ~ schorten, scheren), stont (Middelhoogduits stunz, Noors stutt, ~ stuntelen), murg (Oudhoogduits murg)

kosmisch bn. 1 heelal-, heelals, tauws (zie orde) 2 ruimte-

kosmisch stof o. 1 ruimtestof

kosmische orde v. 1 de tauw (zie orde)

kosmologie v. 1 heelalkunde

kostuum o. 1 de/het garwe, gerwe (Middelnederlands gerwe ‘kleding, tooi, gewaad’, IJslands gervi ‘kostuum; personage’, vgl. personage)

kous v. 1 de stromp (Drents strumpe, Duits Strumpf)

krant v. 1 nieuwsblad, dagblad, tijding

krent v. 1 de kremp (~ krimpen, gekrompen)

kriek v. 1 de zoete wijsel, zoetwijsel (zie kers) 2 de zure wijsel, zuurwijsel (zie kers)

kritiek¹ bn. 1 nodelijk, hachelijk, gevaarlijk, krijtelijk (zie crisis)

kritiek² v. 1 maatname, bemeting, bemetenis

kritisch bn. 1 maatnemend, bemetend 2 keerlijk, keer-

kritiseren ww. 1 maatnemen, bemeten, bemat, h. bemeten

krocht v. 1 de konkel (zie grot)

kroket m. 1 kroeker (~ kraken, vgl. krakeling)

krokus m. 1 de erevarwe, -n, -s (Middelnederlands eer ‘eerder, vroeger’, zie kleur)

kruik m. 1 de stoop (Middelnederlands stope, stoop)

kruin v. 1 de nol, nollen (Middelnederlands nolle)

kruis o. 1 het dwars

kruisboog m. 1 dwarsboog

kruisen zw. 1 dwarsen

kruispunt o. 1 dwarsing, viersprong

kubiek bn. 1 klonts (zie kubus)

kubus m. 1 klont (naar ijsklontje, suikerklontje)

kussen o. 1 de bolster

kuur v. 1 heelgang (vgl. studie)

kwadraat o. 1 tweemacht

kwadratisch bn. 1 tweemachtelijk

kwalitatief bn. 1 keurlijk

kwaliteit v. 1 keur, hoedanigheid

kwantitatief bn. 1 tallijk

kwantiteit v. 1 tal, hoeveelheid

kwantum o. 1 het minstel (vgl. -on)

kwantumfysica v. 1 minstelkunde

kwantummechanica v. 1 minstelwerking

kwantumtheorie v. 1 minstelleer

kwark m. 1 de wrongel

kwart o. 1 de vierding, het vierel (vereenvoudiging van vierdeel, Noordbrabants vierel, Duits Viertel, vgl. -on)

kwartaal o. 1 driemaand, viereljaar (zie kwart)

kwartier o. 1 de vierding, het vierel (zie kwart) 2 de lage (Middelnederlands lage ‘ligging, verblijf’, winterlage ‘winterkwartier van schepen’)

kwarts o. 1 de/het trils, trilsteen

L

labiaal¹ bn. 1 lips

labiaal² v. 1 lipse (klank), lipklank

labiodentaal¹ bn. 1 liptands

labiodentaal² v. 1 liptandse (klank), liptandklank

labiovelaar¹ bn., labiovelair¹ bn. 1 lipzeils

labiovelaar² v., labiovelair² v. 1 lipzeilse (klank), lipzeilklank

laboratorium o., lab o. 1 de roning, de roonst (naar ronen voor experimenteren, vgl. woning, woonst bij wonen)

lamel v. 1 de scheen (Westvlaams schene ‘metalen lat’, Duits Schiene ‘metalen of houten lat’, vgl. jaloezie)

lantaarn v. 1 luchter (vgl. kroonluchter, ~ licht)

laptop m., laptop computer m. 1 schoter

laryngaal¹ bn. 1 strots

laryngaal² v. 1 strotse (klank), strotklank

laser m. 1 schinder (Middelnederlands schinder ‘lichtstraal’, ~ schijnen)

lateraal m. 1 zijklank

lava v. 1 de wamel (~ wamen ‘opwellen van modder’, IJslands váma ‘misselijk zijn’), de helmoor (van hel ‘onderwereld’ en moor ‘modder’)

lavastroom m. 1 wamelstroom, helstroom

lavatunnel m. 1 wamelgang, helgang

lavendel v. 1 badeling

L+

lectuur v. 1 leesgoed, leesvoer

ledikant o. 1 tilbed

legendarisch bn. 1 sprokelijk

legende v. 1 de sprook (Middelnederlands sproke ‘verhaal, gedicht’, ~ sprookje, spreken)

legeren ww. 1 binden

legitimatie v. 1 wettiging

legitimeren ww. 1 rechtvaardigen 2 wettigen

leguaan m. 1 kamrug

lepra v. 1 het rief

leproos bn. 1 rief, rieve (zie melaats)

letter v. 1 de boekstaf, boekstaven, de staf, staven

letter, hoofd- v. 1 de hoofdstaf, hoofdstaven (zie letter), de stoef (vgl. groeve, groef naast graf)

lettergreep v. 1 stafgreep, woordlid

letterkunde v. 1 verhaalkunde

letterlijk bn. 1 stavelijk, woordelijk

lettertype o. 1 het stafslag, stavenslag

lexicografie v. 1 woordenboekkunde

lexicologie v. 1 woordkunde

leylijn v. 1 lolijn (met lo ‘licht bos’, vroeger ‘(gewijde) open plek in het bos’)

liberaal bn. 1 vrijzinnig

liberaliseren ww. 1 vervrijden, -de

liberalisme o. 1 vrijzin

libertarisch bn. 1 vrijhalszinnig

libertarisme o. 1 vrijhalszin (vgl. Oudhoogduits frîhals ‘vrij, onder eigen gezag’, Oudfries fríhals ‘vrijheid’)

limiet v. 1 de schreef (vgl. over de schreef gaan)

lineair bn. 1 rechtlijnig 2 recht, vlak

liquida v. 1 vloeiklank

liter m. 1 het mengel (Middelnederlands mengel ‘oude vochtmaat, iets meer dan een liter’, Fries mingel ‘liter’)

literair bn. 1 schrijfkunstig, verhaalkunstig

literatuur v. 1 schrijfkunst, verhaalkunst

locatie v. 1 de lage (Middelnederlands lage, Duits Lage, ~ liggen)

locomotief v. 1 de tieger (naar tiegen, meer oorspr. vorm van tijgen ‘trekken’, ~ tog voor trein)

loempia v. 1 lenterol (vgl. Duits Frühlingsrolle, Engels spring roll, Noors vårrull ‘loempia’)

logaritme o. 1 bronmacht

logaritmisch bn. 1 bronmachtelijk

logica v. 1 redemaat (zie logisch)

-logie v. 1 -kunde

-logisch bn. 1 -kundig

logisch bn. 1 redematig

logistiek¹ bn. 1 toevoerkundig

logistiek² v. 1 toevoerkunde

lokaal¹ bn. 1 plekkelijk, oords

lokaal² o. 1 leerruim

lucifer m. 1 strijkspaan, strijkhoutje, zwavelstokje, tonderstokje (vgl. Engels tinderstick, Zweeds tändsticka, mv. tändstickor)

luitenant m. 1 steehouder

luitenant-kolonel m. 1 overste

lunch m. 1 schaft, het midmaal

lunchen ww. 1 schaften, midmalen

lustrum o. 1 het vichtel (vereenvoudiging van vijftal, vgl. gewestelijk vichtien, vichtig naast vijftien, vijftig en achter, kracht uit ouder after, kraft)

luxaflex m. 1 letting, schening (zie jaloezie)

Luxemburg o. 1 Luttenburg (verouderd Duits Lützelnburg, Lützelburg, Lützenburg, Luxemburgs Lëtzebuerg)

lynx m. 1 (mannelijk) de los, lossen (Middelnederlands los, Duits Luchs) 2 (vrouwelijk) de lo, loën, looien (Zweeds lo)

M

maart m. 1 lentemaand (Oudnederlands lentinmánoth)

machinaal bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

machine v. 1 werktuig, tuig (vgl. vliegtuig, voertuig enz.), getouw (Middelnederlands getouwe ‘werktuig’, vgl. weefgetouw), toestel

machinegeweer o. 1 resemgeweer, resemer (met resem ‘aaneenrijging, onafgebroken opeenvolging’)

machinist m. 1 togvoerder (met tog voor trein)

macro- vv. 1 groot-, meken- (zie mega-)

macroscopisch bn. 1 grootkijks, mekenkijks

magazijn o. 1 tuighuis, stapelzaal

magma o. 1 de brond (naar bron en brand)

magnaat m. 1 vermoger

magneet m. 1 toger, toogsteen (Middelnederlands togesteen, ~ togen ‘trekken, slepen’)

magnetisch bn. 1 toogkrachtig, toogs, toog-

magnetisme o. 1 toogkracht, de toog

magnetosfeer v. 1 toogkring (vgl. dampkring)

magnetron m. 1 toogoven, straaloven

mais m., maïs m. 1 kolfkoren, dulweit, dulse tarwe, duls (naar Drents dul, dule, Zaans duil ‘lisdodde’)

maliënkolder m. 1 ringhemd, ringelhemd, de brunne, brun (Duits Brünne, IJslands brynja)

mammoet m. 1 de vachtnoes (zie olifant)

mantel m. 1 de wade, de hakel (Oudhoogduits hahhul, Oudengels hæcle, hacele, Oudnoords hǫkull) 2 (wol) de lode (Oudsaksisch lođo, Oudfries lotha), de kot, kotten (Oudnederlands kotto, Duits Kotze)

map v. 1 omslag, vouder (zie folder)

marechaussee, koninklijke v. 1 rijkswacht

marine v. 1 zeemacht (vgl. landmacht, luchtmacht)

marinebiologie v. 1 zeelijfkunde

marinier m. 1 oeverman (zie amfibie)

mariniers, korps o. 1 oevervolk (zie korps)

marjolein, echte v. 1 de echte dost (verouderd Drents dost, Duits Dost)

marjolein, wilde v. 1 de wilde dost

marjoraan v. 1 de echte dost (zie marjolein, echte)

markt v. 1 de broel (Kortrijks broel, Gents briel, Duits Brühl)

markt, jaar- v. 1 de jaarbroel, de bissing, de bisse, bis (zie kermis)

marktplaats v. 1 de broel, de brink

marmelade v. 1 zonnemoes (zie sinaasappel, jam)

Mars m. 1 (ruimte) Zoor (naar zoor ‘dor, droog’, vroeger ook ‘vaal, geel(bruin), rood(bruin)’), Rossem (Oudhoogduits rosomo ‘roest’)

marter m. 1 de marder, de mard (Gelders-Overijssels marder, Fries murd, Duits Marder)

marxisme o. 1 markszin

marxistisch bn. 1 markszinnig

masculisme o., masculinisme o. 1 manzin

masculistisch bn., masculinistisch bn. 1 manzinnig

masker o. 1 het mom, de grijm (Oudsaksisch grímo, IJslands gríma)

masochisme o. 1 lijlust

masochistisch bn. 1 lijlustig

massa v. 1 (algemeen) de mas, massen (~ meten) 2 (mensen) menigte, drom

massaal bn. 1 masselijk, mas- 2 gedrom, in drommen

massief bn. 1 massig, dicht

materie v. 1 stof, de mater (~ maat, meten)

materiaal o. 1 bouwstof, matering, de/het timmer (Middelnederlands timmer ‘bouw; gebouw; bouwstof’) 2 gereedschap

materieel¹ bn. 1 stoffelijk, materlijk

materieel² o. 1 bedrijfstuig 2 krijgstuig, oorlogstuig

materialisme o. 1 (denkwijze) materzin 2 (leefwijze) spulzucht

materialistisch bn. 1 (denkwijze) materzinnig 2 (leefwijze) spulzuchtig

matriarch v. 1 hoogmoeder (zie patriarch)

matriarchaal bn. 1 hoogmoederlijk

matriarchaat o. 1 het hoogmoederschap

matrix v. 1 de wam, wammen (naar Oudnederlands wamba, Engels womb ‘baarmoeder’), de/het lechter (naar Oudhoogduits lehtar ‘baarmoeder’, vgl. Brabants lechter ‘nageboorte’, ~ liggen)

maximaal¹ bn. 1 meest 2 hoogst

maximaal² bw. 1 meestens, ten meeste, op zijn meest 2 hoogstens, ten hoogste, op zijn hoogst

maximaliseren ww. 1 vermeesten 2 verhoogsten

maximum o. 1 het meeste 2 het hoogste

mayonaise v. 1 de dodder (Middelnederlands dodre, oude nevenvorm van doder, voorloper van dooier ‘eigeel’)

McDonald’s m. 1 de Monkeldoos (naar monkelen ‘glimlachen’, vroeger ook ‘kauwen’ en ‘mompelen’, vgl. Engels munch ‘kauwen’)

mechaniek o. 1 werktuiging, tuiging, getouwing

mechanisch bn. 1 werktuigelijk, tuigelijk, getouwelijk

mechaniseren ww. 1 verwerktuigen, vertuigen, getouwen

mechanisme o. 1 werktuigwijze, tuigwijze 2 werkwijze, werking

media mv. 1 de medelen (zie medium)

mediaevistiek v., mediëvistiek v. 1 middeltijdkunde

medicatie v. 1 geneesmiddeling, leuving, lubbing, droging

medicijn o. 1 geneesmiddel, het leuf, leuven, het lub (Oudhoogduits luppi, Oudengels lyb, IJslands lyf, ~ loof ‘blad’, vgl. farmacie), de droog (zie drug)

medisch bn. 1 geneeskundig, heel-

medisch centrum o. 1 ziekenhuis, het heelmedem, -s (zie centrum)

meditatie v. 1 bezinning, de zinzate 2 (diep) inzinzate, inzin

mediteren ww. 1 bezinnen, zinzitten 2 (diep) inzinnen

mediterraan bn. 1 middellands, narwelzeeuws (zie Gibraltar)

medium o. 1 het medel (nevenvorm van middel)

mega- vv. 1 meken- (naast Middelnederlands mekel ‘groot’, IJslands mikill ‘groot’, 4^e nv. mikinn)

megabyte v. 1 de mekenbijt

megahertz m. 1 de mekentril

megalopool o. 1 mekenstad, stedengordel

megaton v. 1 mekenton

mei m. 1 winnemaand (Oudnederlands winnamánoth), bloeimaand (verouderd Nederlands bloeimaand)

melaats bn. 1 rief, rieve (Oudhoogduits riob, Oudengels hréof, ~ roof ‘wondkorst’)

melaatsheid v. 1 het rief

melodie v. 1 de wijs, deun, de zwin, zwinnen (Oudengels swinn, vgl. muziek)

melodieus bn. 1 wijzig, deunig, zwinnig, zwinzaam

menstruatie v. 1 maandstonden, maanstonden, stonden

Mercurius m. 1 (ruimte) IJling (naar zowel ijl ‘haast’ als ijl ‘van geringe (lucht)dichtheid’)

meridiaan m. 1 middagkring

metaal o. 1 het mettel (~ Gotisch maitan ‘houwen’, Duits Meißel ‘beitel’, i.v.m. mijnbouw)

metafoor v. 1 leenspreuk, overdracht

metaforisch bn. 1 leenspreukelijk, overdrachtelijk

metafysica v. 1 tauwkunde, tauwleer (zie orde)

metafysisch bn. 1 tauwelijk, bovenzinnelijk

metallurgie bn. 1 mettelkunde (zie metaal)

metallurgisch bn. 1 mettelkundig

meteoor v. 1 hemelvonk, vallende ster

meteorenzwerm m. 1 hemelvonkenregen, vonkenregen, sterrenregen

meteoroïde o. 1 ruimtekei, ruimtesteen

meteoriet m. 1 hemelkei, hemelsteen

meth- vv. 1 vorme- (Oudsaksisch formo ‘eerste’)

methaan o. 1 vormevol (zie alkaan)

methanal o., formaldehyde o. 1 vormereen (zie alkanal)

methanol o. 1 vormeruis (zie alkanol)

methode v. 1 werkwijze 2 leerwijze

methyl o. 1 vormestal (zie alkyl)

metro m. 1 ondergrondse, molspoor

metropool o. 1 overstad (vgl. Duits Über-)

metrostation o. 1 het molspoorhof, de molstadel

metrotunnel m. 1 de spoorril (zie tunnel)

meubel o. 1 de/het tilbaar, de huisradel (naar huisraad ‘meubels’)

micro- vv. 1 klein-, lijtel- (Westvlaams lijter ‘weinig’, Oudfries lítik ‘klein’, IJslands lítill ‘klein’)

microbe v. 1 de/het lijtel

microbiologie v. 1 lijtellijfkunde

microchip m. 1 de lijtelsnip (zie chip)

microfilm m. 1 de lijtelvilm (zie film)

microgram m. 1 lijtelgram

micrometeoroïde o. 1 ruimtekorrel

micrometer m., micron o./m. 1 lijtelmeter, het lijtel (zie -on)

microkosmos m. 1 lijtelrijk

micro-organisme o. 1 lijtelreiling (zie organisme)

microprocessor m. 1 lijtelverwerker

microscoop m. 1 lijtelkijker, kleinkijker

microscopisch bn. 1 lijtelkijks, kleinkijks

migrant m. 1 omwijker, omwijkeling, verlander

migratie v. 1 omwijking, verlanding

migreren ww. 1 omwijken, verlanden (vgl. verhuizen)

mijl v. 1 de rast (Oudnederlands rasta, eig. ‘afstand tussen twee rustplekken’, ~ rust)

militair¹ bn. 1 krijgmatig, krijgelijk, krijgs-, heer- (~ heerschare, hereweg)

militair² m. 1 krijgsman, heerling

militaire politie v. 1 de krijgswarde, heerwarde (zie politie)

militair-industrieel complex o. 1 krijgnijvergestel

militarisme o. 1 krijgzin

militaristisch bn. 1 krijgzinnig

miljard telw. 1 rezend (zie giga-)

miljardair m. 1 rezenaar

miljoen telw. 1 mekend (zie mega-)

miljonair m. 1 mekenaar

milli- vv. 1 mijzel- (Westvlaams mijzel ‘zeer klein stukje’)

milligram o. 1 mijzelgram

millimeter m. 1 mijzelmeter

mini- vv. 1 luttel- (vgl. minuut)

minimaal¹ bn. 1 minst 2 laagst

minimaal² bw. 1 minstens, ten minste, op zijn minst 2 laagstens, ten laagste, op zijn laagst

minimaliseren ww. 1 verminsten 2 verlaagsten

minimalisme o. 1 minderzin

minimalistisch bn. 1 minderzinnig

minimum o. 1 het minste 2 het laagste

minister m. 1 bewindsman

ministerie o. 1 bewindshof

minister-president m. 1 bewindsleider

minuscuul bn. 1 lijtel (zie micro-)

minuut v. 1 de luttel (Middelnederlands een luttel ‘een poosje; een eindje’, vgl. mini-)

miscegenatie v. 1 knoedvermenging (zie ras), uitteelt (vgl. inteelt)

mitrailleur m. 1 resemgeweer, resemer (zie machinegeweer)

mobiel bn. 1 los, roerend, woeg (Middelnederlands woeg ‘beweeglijk, ongedurig’, ~ bewegen)

mobiele telefoon m. 1 losse vernreder (zie telefoon)

mode v. 1 de zwang

model o. 1 voorbeeld 2 (vorm) de leest 3 ontwerp 4 (bouw) het luttel

modern bn. 1 nieuwerwets, nieuwtijds 2 hedendaags, eigentijds

modernisme o. 1 nieuwzin

modernistisch bn. 1 nieuwzinnig

modieus bn. 1 zwangs

moeras o. 1 het moer

moerasspirea m. 1 geitenbaard, het madezoet (Duits echtes Mädesüß, Engels meadow sweet)

molecule v./o., molecuul v./o. 1 het bondel (~ binden, vgl. -on)

moleculair bn. 1 bondellijk, bondel-

moment o. 1 ogenblik, oogwenk, wenk, stonde, de handwijl (Middelnederlands hantwile)

monarch m. 1 vorst, alleenheerser, eenwoud (Oudengels ánwealda, Oudnoords einvaldi)

monarchie v. 1 het vorstschap 2 vorstrijk

monarchisme o. 1 vorstzin

monarchistisch bn. 1 vorstzinnig

monisme o. 1 eenheidzin

monistisch bn. 1 eenheidzinnig

monnik m. 1 godsschalk (vgl. non)

monoculturaliteit v. 1 eentamerheid

monocultureel bn. 1 eentams (zie cultuur)

monogaam bn. 1 eengadig

monogamie v. 1 eengadigheid

monoloog m. 1 eenspraak, alleenspraak

monotheïsme o. 1 eengodzin

monotheïstisch bn. 1 eengodzinnig

-monoxide o. 1 eenzuurs-

monster¹ o. 1 het staal, het vandsel (zie proef, testen)

monster² o. 1 gedrocht, het ongehuur (Middelnederlands ongehure, ongehiere, Duits Ungeheuer), de broeg (Oudhoogduits bruogo, Oudengels bróga ‘verschrikking’)

monsterlijk bn. 1 gedrochtelijk, ongehuur (Middelnederlands ongehure, ongehiere, Duits ungeheuer), broegelijk

montage v. 1 toestelling

monteren ww. 1 toestellen

monteur m. 1 toesteller

monument o. 1 gedenkteken 2 het denkmaal (Duits Denkmal, vgl. Middelnederlands mael ‘teken’)

monumentaal bn. 1 denkmalig

morel v. 1 de zure wijsel, zuurwijsel (zie kers)

morfeem o. 1 het woorddeel, het woordel (vgl. foneem)

mortier m. 1 steilbaangeschut, steilbaander, steilbonzer, de vijzel (vgl. kanon, houwitser)

moskee v. 1 knielhuis

motor m. 1 (werktuig) vramer (~ Oudnederlands fram ‘voort, weg van’, Middelnederlands vremen ‘op een andere plek brengen’, met knipoog naar vroem) 2 (voertuig) razer (vgl. brommer)

motoriek v. 1 vramering

motorisch bn. 1 vramerlijk

motoriseren ww. 1 vrameren, vramerde, h. gevramerd

Mount Everest m. 1 de Vorstin (met knipoog naar vorst ‘nok’ in de zin van ‘bergketen’)

multicultureel bn. 1 veeltams (zie cultuur)

multiculturalisme o. 1 veeltamerzin

multiculturalistisch bn. 1 veeltamerzinnig

multiculturaliteit v. 1 veeltamerheid

multi-etniciteit v. 1 veelvolkerheid

multi-etnisch bn. 1 veelvolks, veelvolkelijk

multifunctioneel bn. 1 meerdoels

multinational¹ bn. 1 meerlands, meerlandelijk

multinational² m. 1 meerlander

multiplanetair stelsel o. 1 veelbolmenstelsel (zie planeet)

multipurpose bn. 1 meerdoels

museum o. 1 het waarhof (~ waar ‘goed, bezit’, waarnemen, bewaren, vrijwaren, vgl. bibliotheek, universiteit)

musiceren ww. 1 zwinzen, zwinsde, h. gezwinsd (Oudengels swinsian, ~ zwaan), klenken (eig. ‘doen klinken’, vgl. drenken ‘doen drinken’)

musicus m. 1 zwinzenaar, klenkenaar

muziek v. 1 de zwins, zwinze, zwinzing (Oudengels swinsung, ~ zwaan), klenking, klankkunst

muziekinstrument o. 1 speeltuig, de zwinzel

muzikaal bn. 1 zwinzig, zwinzelijk, klenkzaam, klankkunstig

muzikant m. 1 zwinzer, klenker

mysterie o. 1 mistenis, het geruin (Middelnederlands gerune, Oudsaksisch girúni, Oudengels ġerýne, zie rune)

mysterieus bn. 1 mistenissig, geruinig, geheimzinnig

mysticus m. 1 geruiner

mystiek¹ bn. 1 geruinig 2 geheimzinnig

mystiek² v. 1 geruining

mythe v. 1 de maar, mare, maren (Middelnederlands mare ‘roem, gerucht, bericht, verhaal, overlevering, gebeurtenis’, ~ vermaard, vgl. Duits Märchen ‘sprookje’) 2 de trunt (zie fabel)

mythisch bn. 1 marig, maarlijk

mythologie v. 1 het gemaarte, het maarschap (vgl. landschap) 2 maarkunde

mythologisch bn. 1 gemaartig, maarschappelijk, maarschap- 2 maarkundig

N

nano- vv. 1 ietel- (vgl. ietepietig)

nanometer m. 1 ietelmeter

nanotechnologie v. 1 de ietelmakenschap

narcis v. 1 de tijloos

nasaal¹ bn. 1 (algemeen) neuzig 2 (taalkunde) neus, neuse

nasaal² v. 1 neuse (klank), neusklank

natie o. 1 (afkomst) volk, de diede, de/het died (Middelnederlands diede, diet, IJslands þjóð, vgl. Diederik) 2 (staat) burgerheid, burgerij, staatsgemeenschap, staatsvolk

nationaal bn. 1 volks, volkelijk 2 rijks, lands, landelijk

nationaalsocialisme o. 1 volksmaatschapzin, volksmaatzin

nationaalsocialistisch bn. 1 volksmaatschapzinnig, volksmaatzinnig

nationalisme o. 1 (afkomst) volkzin, volksstaatzin 2 (staat) staatsvolkzin

nationalistisch bn. 1 volkzinnig, volksstaatzinnig 2 staatsvolkzinnig

nationaliteit v. 1 (afkomst) het volkschap (vgl. etniciteit) 2 (staat) het burgerschap

nationaliseren ww. 1 naasten, -te

naturalisme o. 1 (denkwijze) wildzin 2 (kunststroming) echtzin (vgl. realisme)

naturalistisch bn. 1 wildzinnig 2 echtzinnig

natuur v. 1 het wild (vgl. tam voor cultuur) 2 aard, inborst

natuurkunde v. 1 wildkunde, materkunde (zie materie)

natuurkundig bn. 1 wildkundig, materkundig

natuurlijk¹ bn. 1 wild, wilds, wildzaam

natuurlijk² bw. 1 vanzelfsprekend, uiteraard

natuurlijke selectie v. 1 wildzifting

necromantie v. 1 de dodenwichel (vgl. astrologie, geomantie)

nectar m. 1 de zoetel

neerlandistiek v. 1 neerlandkunde

neerlandicus m. 1 neerlandkundige

negatief¹ bn. 1 avig (Oudsaksisch avuh ‘omgekeerd; verkeerd, slecht’, ~ af)

negatief² o. 1 het avige

negativiteit v. 1 avigheid

negeren ww. 1 ontachten

neoclassicisme o. 1 nieuwe oudszin

neoclassicistisch bn. 1 nieuw oudszinnig

neofuturisme o. 1 nieuwe kimzin

neofuturistisch bn. 1 nieuw kimzinnig

neoliberaal bn. 1 nieuw vrijzinnig

neoliberalisatie v. 1 nieuwe vervrijding

neoliberaliseren ww. 1 nieuw vervrijden

neoliberalisme o. 1 nieuwe vrijzin

neoplatonisch bn. 1 nieuw bredezinnig

neoplatonisme o. 1 nieuwe bredezin

Neptunus m. 1 (ruimte) Weden (Middelnederduits weden ‘met wede (blauw) geverfd’)

neurochirurg m. 1 zenuwheelkundige, zenuwkerfkundige, zenuwkerver

neurochirurgie v. 1 zenuwheelkunde, zenuwkerfkunde

neurologie v. 1 zenuwkunde

neutraal bn. 1 onzijdig

neutron o. 1 het bijdel (eig. ‘bijdeeltje’, zie -on)

neutronenbom v. 1 bijdelbom

neutronenster v. 1 bijdelster

niëlleren ww. 1 blakmalen (Middelnederduits blakmalen)

niëllo o. 1 het blakmaal (Oudhoogduits blahmâl)

nihilisme o. 1 nietszin

nihilistisch bn. 1 nietszinnig

noga m. 1 noting

non v. 1 godsduwe (Oudsaksisch thiu, thiwi, Oudhoogduits diu ‘dienares, maagd’, gotes diu ‘Maria’, Gotesdiu, Middelnederlands Godestuwe, Godstuwe (vrouwennaam), vgl. monnik)

non- vv. 1 (scheikunde) neegde- (vereenvoudiging van negende)

november m. 1 bloetmaand (Oudengels blótmónaþ, Gronings bloudmoand, Maas-Rijnlands Blutmonat, Zweeds blotmånad, zie offer), slachtmaand (Middelnederlands slachtmaent)

nucleair bn. 1 kernelijk, kern- 2 kernkrachtig, kernkracht-

nucleaire winter m. 1 kernwinter

nucleon o. 1 het kernel (eig. ‘kerndeeltje’, zie -on)

O

oase v. 1 de ouwwaze, waze (Middelnederlands ouwe ‘aan water gelegen land’, Middelnederlands wase ‘begroeide aarde’)

objectief bn. 1 voorwerpelijk

obligatie v. 1 het bondschrift (vgl. Engels bond)

obsederen ww. 1 bezitten, volvangen, volving, h. volvangen

obsessie v. 1 bezetenheid, volvanging, volvangenheid

obsidiaan o. 1 ravenglas, ravenflint (vgl. IJslands hrafntinna ‘obsidiaan’, met tinna ‘flint’)

obstruent m. 1 ruisklank

occlusief m. 1 stopklank

oceaan m. 1 wereldzee, de aag (Oudengels ǽġe (in ǽġweard), IJslands ægir)

oct- vv. 1 (scheikunde) achte- (oude nevenvorm van achtste)

oeuvre o. 1 lijfwerk

offer o. 1 het bloet (IJslands blót, zie november, tempel), het bloester (Oudhoogduits bluostar), het honsel (Gotisch hunsl), wijgift

offeren ww. 1 bloeten, bliet, h. gebloeten (Oudhoogduits bluozan, IJslands blóta)

officier m. 1 wouder (naar Middelnederlands wouden ‘beschikken over, besturen, regelen’, wout ‘(vol)macht’)

officier van justitie m. 1 schout

oktober m. 1 aarzelmaand (Middelnederlands erselmaent)

olie v. 1 het smout (Middelnederlands smout ‘vet, smeer, olie’), de vijter (Drents fieter ‘kracht; petroleum’, vgl. vet, energie)

olie, aard-, ruwe v. 1 het aardsmout, ruw smout, de aardvijter, ruwe vijter, deurzenbloed (verouderd Zwabisch Türsenblut, vgl. Zwitsers Türst, Oudsaksisch thuris, Oudnoords þurs ‘reus’)

oliebol m. 1 smoutbol, smoutebol (Westvlaams smoutbol, smoutebol)

olieraffinaderij v. 1 smoutveredeling, vijterveredeling

olifant m. 1 de noes (~ neus)

olijf m./v. 1 vijterbes (zie olie)

olijfolie v. 1 de bessenvijter

-on o. 1 (deeltje) het -del, -el (vereenvoudiging van deel en naar verkleinwoorden als druppel, korrel, kruimel)

oncologie v. 1 kankerkunde

oogst m. 1 de aren (Oudhoogduits aran, zie augustus)

oogsten ww. 1 arenen, -de (Middelnederlands arenen, arnen ‘oogsten; verdienen’)

opera m. 1 zangspel

operatie v. 1 ingreep

opereren ww. 1 te werk gaan 2 ingrijpen

opium o. 1 maansap (zie papaver)

optimaal bn. 1 verbest

optimalisatie v. 1 verbesting

optimaliseren ww. 1 verbesten (vgl. verbeteren)

optimisme o. 1 welmoed, goede moed

optimistisch bn. 1 welmoedig

oranje bn. 1 eel, eluw (Middelnederlands elu ‘geelachtig’), logen (zie vlam)

orde v. 1 (algemeen) de schik, de vade (verouderd Duits Fat, Fate, vgl. Oudengels fadian ‘ordenen’) 2 (bovenzinnelijk) de tauw (Gotisch tēwa ‘orde’, vgl. Oudengels æltǽwe, Oudfries elté ‘geheel in orde’, metafysica, tao)

ordelijk bn. 1 schikzaam, vadelijk, vadig 2 tauwelijk, tauwzaam

ordenen ww. 1 schikken, vaden, vaadde, h. gevaad

oregano v. 1 de wilde dost (zie marjolein)

orgaan o. 1 het reide, rei (vereenvoudiging van gerei, ouder gereide) 2 lijfblad

organel o. 1 het reidel

organisatie v. 1 gereiding

organisch bn. 1 reilijk, lijfelijk

organiseren ww. 1 gereiden (vgl. bereiden, gereed, gerei, vgl. orgaan), opzetten

organisme o. 1 reiling (zie orgaan), levend wezen, leefwezen (Duits Lebewesen)

orthodontie v. 1 tandrechtkunde (vgl. tandheelkunde)

orthodontisch bn. 1 tandrechtkundig 2 tandrechtend

otorinolaryngologie v. 1 oorneuskeelkunde

P

paard o. 1 het ros, het hors (Fries hoars, Engels horse), de maar (in maarschalk, ~ merrie)

paars bn. 1 baas, bazuw (Oudengels basu, ~ bes)

pacifisme o. 1 vredezin

pacifistisch bn. 1 vredezinnig

paleis o. 1 hal

palataal¹ bn. 1 raaks (vgl. Middelnederlands rake, raexe ‘gehemelte’)

palataal² v. 1 raakse (klank), raakklank

palataliseren ww. 1 verraaksen, -te

palato-alveolaar¹ bn., palato-alveolair¹ bn. 1 raakrands

palato-alveolaar² v., palato-alveolair² bn. 1 raakrandse (klank), raakrandklank

palatovelaar¹ bn., palatovelair¹ bn. 1 raakzeils

palatovelaar² v., palatovelair² v. 1 raakzeilse (klank), raakzeilklank

palm m. 1 handvlak, de loef (IJslands lófi), de volm (Oudsaksisch folma) 2 volmboom, volm

palmolie v. 1 de volmvijter (zie olie)

pamflet o. 1 vlugschrift

pandemie v. 1 de alwoel, overwoel (vgl. Duits Über-, zie epidemie)

paneel o. 1 beschot

paneren ww. 1 bekruimen

paniek v. 1 de bilder (zie panisch)

panisch bn., paniekerig bn. 1 bilder (Gronings bilder ‘gejaagd; in paniek’)

panorama o. 1 de wijder (vgl. einder ‘horizon’), vergezicht

panoramisch bn. 1 wijderlijk

pantser o. 1 het zarwe (Oudhoogduits gisarawi ‘harnas’, Noordbrabants zaarf, zèèrf, sèèrf ‘opperhuid’)

pantseren ww. 1 zarwen

pantserhouwitser m. 1 krombaanzarwing (zie houwitser)

pantserinfanterievoertuig o. 1 voetvolkzarwing (zie infanterie)

pantservoertuig o. 1 zarwevoertuig, zarwing

papaver v. 1 de maan (nog in maanzaad, vgl. opium)

paperclip m. 1 schuifspeld, velspeld

papier o. 1 het vezelijn

papieren bn. 1 vezelijn

paprika v. 1 de zoetepittel (zie peper)

paprika, punt- v. 1 de lange zoetepittel

paraaf m. 1 handmerk

parabool v. 1 booglijn

parachute m. 1 valscherm

parachuteren ww. 1 valschermen

parachutist m. 1 (algemeen) valschermer 2 (krijgsmacht) valschermjager (Duits Fallschirmjäger)

paradigma o. 1 denkraam

paradijs o. 1 de lusthof, de wang (Gotisch waggs, Oudsaksisch hevanwang, Oudengels Neorxna wang, Oudnoords Fólkvangr)

paradox m. 1 wonderspreuk, schijntwist

paradoxaal bn. 1 wonderspreukig, schijntwistig

paraffine v. 1 vijterwas (zie olie)

paragraaf m. 1 onderstuk (naar hoofdstuk en onderdeel)

parallel bn. 1 evenwijdig

paranormaal bn. 1 zonderbaar, nevenissig (vgl. buitenissig)

paraplu m. 1 regenscherm

parasiet m. 1 uitzuiger

parasiteren ww. 1 uitzuigen

parasol m. 1 zonnescherm

paren ww. 1 gaden, -de (Middelnederlands gaden), maren, -de (Gronings moaren, Fries mearje)

parfum o. 1 de welm (naar wel ‘goed’ en walm)

parket o. 1 (recht) perk 2 (vloer) de deel

parlement o. 1 de landdag (Middelnederlands lantdach, Duits Landtag)

parlementair bn. 1 landdag-

partij v. 1 deel 2 hoop, stapel 3 schare, hanze 4 (recht) zijde 5 de jool (zie feest)

partijdig bn. 1 zijdelijk, zijzaam

partner m. 1 (zaken) genoot, maat (vgl. maatschap) 2 (liefde) wederhelft, gade (vgl. eega, ouder eegade, met ee ‘wet, huwelijk’)

Pasen m., Paas- 1 Oosteren, Ooster- (Duits Ostern, Oster-, Engels Easter, zie april)

paspoort o. 1 landsbewijs

pastoor m. 1 herder

patat v. 1 aardappel 2 spaanders (vgl. Engels chips ‘spaanders; patat, friet’)

patatje o. 1 aardappeltje 2 spaantje

pathologie v. 1 ziektekunde, kwaalkunde

patiënt m. 1 zieke, lijdeling, veler (~ velen ‘verduren’)

patriarch m. 1 hoogvader (Oudhoogduits hôhfater, Oudengels héahfæder)

patriarchaal bn. 1 hoogvaderlijk

patriarchaat o. 1 het hoogvaderschap

patriot m. 1 vaderlander

patriottisme o. 1 heemmin, vaderlandsliefde

patriottisch bn. 1 heemminnig, vaderlandslievend

patroon o. 1 voorbeeld, lijning

patroonlassen ww. 1 strengen, verstrengen, -de (van streng ‘ineengedraaide bundel’, vgl. damasceren)

patroongelast staal o. 1 gestrengd staal, verstrengd staal, strengstaal

patrouille v. 1 omwaak, omwacht, schaarwaak, schaarwacht (Middelnederlands schaerwake, schaerwachte)

patrouilleren ww. 1 omwaken, schaarwaken

paus m. 1 wijvorst, eevorst (zie religie, priester)

pauze v. 1 de wijl (Middelnederlands wile, wijl ‘tijd(ruimte), rust’)

pauzeren ww. 1 wijlen, -de

paviljoen o. 1 het geteld (Middelnederlands getelt, vgl. tent)

pedoseksueel bn., pedofiel bn. 1 kinderminnig

pedoseksualiteit v., pedofilie v. 1 kindermin

peetoom m. 1 godvader (16^e-eeuws Nederlands godvader, Engels godfather, IJslands guðfaðir), gode (Middelnederduits gode, gewestelijk Duits Gote, Göte, Götte)

peettante v. 1 godmoeder (16^e-eeuws Nederlands godmoeder, Engels godmother, IJslands guðmóðir), gode (Middelnederlands goede, gewestelijk Duits Gote, Gotte)

pelgrim m. 1 bedevaarder, waller, walder (Duits Waller, vgl. Middelnederlands wallen ‘te voet reizen’)

pelgrimsstaf m. 1 palster, walstaf, de waal (Oudnoords vǫlr, Oudfries walu in walubera ‘pelgrim’, eig. ‘stafdrager’, vgl. Oudnoords vǫlva ‘helderziende vrouw’, wel eig. ‘stavelinge’)

pelgrimstocht m., pelgrimage v. 1 bedevaart, walvaart (Middelnederlands walvaert, Duits Wallfahrt), walling

peloton o. 1 de/het tog, togen (Duits Zug)

penicilline v. 1 het kwespelijn

penicillium o. 1 het kwespel (naar Middelnederlands quespel, quispel ‘kwast’)

penseel o. 1 de kwestel (eig. ‘kwastje’)

pensioen o. 1 rustgeld

pent- vv. 1 (scheikunde) vichte- (oude nevenvorm van vijfde)

peper m. 1 de pittel (van pit, zoals pittig)

peper, rode/Spaanse m. 1 de hetepittel, hittepittel, hittel

pepermunt v. 1 koelblad

perceel o. 1 kavel

percentage o. 1 hundeltal (zie procent)

perfectionisme o. 1 volmaaktzin

perfectionistisch bn. 1 volmaaktzinnig

periode v. 1 wijl, tijdvak, tijdspanne, spanne, het getijde

permafrost m. 1 zenevorst, zenehal (zie permanent¹, toendra)

permanent¹ bn. 1 blijvend, immerlijk, immer-, zene- (vgl. zenegroen, Middelnederlands senewel ‘rond’, eig. ‘immer draaiend’)

permanent² m. 1 krook (Middelnederlands crooc ‘gekruld haar, kapsel met krullen’, ~ kreuken)

perron o. 1 spoorkade, kade, stening

pers v. 1 druktuig 2 druk, drukwezen, nieuwswezen (vgl. bankwezen, spoorwezen)

persen ww. 1 drukken, twengen, -de (Middelnederlands twengen ‘knellen, persen’) 2 zouwen, zieuw, h. gezouwen (~ Oudhoogduits sou, Oudengels séaw ‘sap, vocht’)

personage o./m. 1 garwing, gerwing (zie kostuum)

personeel o. 1 werkmacht, werkneming (vgl. huishouding)

persoon m. 1 mens, ziel, de lied (naar lieden), -ling

persoonlijk bn. 1 zielzaam, liedelijk, liedig 2 eigenvredig, eigenzaaks, besloten, zonderig (vgl. privé)

persoonlijkheid v. 1 zielzaamheid, de liedschap (vgl. broederschap, vriendschap)

pervers bn. 1 afaardig

perversiteit v. 1 afaardigheid

Perzië o. 1 Farzen, Varzen (met vars als nevenvorm van var ‘jonge stier’, i.v.m. de ooit kenmerkende godsdienstige stierenslacht, ~ vaars ‘jonge koe’, Farsi)

pessimisme o. 1 mismoed

pessimistisch bn. 1 mismoedig

peta- vv. 1 hiemen- (vgl. Gotisch hiuhma ‘grote hoeveelheid’)

petabyte v. 1 de hiemenbijt

petahertz m. 1 de hiementril

peterselie v. 1 de steenmerk (Oudengels stánmereċe, zie selderij)

petroleum m. 1 de stook (zie kerosine)

Phobos m. 1 (ruimte) Kriel (naar kriel ‘kleine aardappel e.d.’, vgl. Kreut voor Deimos)

pictogram o. 1 beeldteken

pidgin o., pidgintaal v. 1 haventaal, broeltaal, broels (met broel voor markt), mangertaal (met manger voor koopman, vgl. creools)

pijl m. 1 straal, schicht, de arwe, erwe (Engels arrow, IJslands ör)

pijp v. 1 (algemeen) het roor (Middelnederlands roer, Duits Rohr ‘(riet)pijp’), de ool (Noors aul ‘holle stengel’, ouder ‘pijp’) 2 (broek) hoos (Middelnederlands hose ‘beenbekleding’)

pijp, lucht- v. 1 de wezend (Oudfries wásanda, Oudhoogduits weisunt, weisant)

pijpajuin m. 1 boslook, lentelook (zie ui)

pinda v. 1 aardnoot, vijternoot (zie olie)

pinetum o. 1 dengaard, dennentuin (vgl. dierentuin, arboretum)

pineut m./v. 1 haasje

pion m. 1 voetknecht, voetman, vende (Middelnederlands vende)

piramidaal bn. 1 stuikig

piramide v. 1 de stuik (naar stuik ‘piramidale turfstapel of hok schoven’)

pistool o. 1 het handroor, roor (Middelnederlands roer ‘(riet)pijp, vuurwapen’, vgl. pijp)

pixel m. 1 beeldstip, stip

plaat v. 1 de vlaat (zie plat) 2 schijf

plaats v. 1 (algemeen) plek, stede, stee 2 (bewoning) oord, het loeg (Drents loeg, Gronings loug)

plaats delict v. 1 daadoord (Duits Tatort)

plafond o. 1 gehemelte, hemelwand, bovenwand

plan o. 1 de toeleg, de zins, zinzen (naar van zins ‘van plan’), de drouw (zie plannen)

planeet v. 1 de bolm (~ bol, bal), wereld

planeet, binnen- v. 1 de binnenbolm

planeet, buiten- v. 1 de buitenbolm

planeet, dwerg- v. 1 de dwergbolm

planeet, Joviaanse v. 1 de dorense bolm (zie Jupiter), gasreus

planeet, terrestrische v. 1 de aardse bolm, steenbolm

planetenstelsel o. 1 bolmenstelsel

planetoïde v. 1 ruimteklip

planetoïdengordel m. 1 ruimteklippengordel, klippengordel

plannen ww. 1 toeleggen, zinzen, -de (zie plan), drouwen, -de (Drents drouwen ‘van plan zijn’)

plant v. 1 gewas, kruid, de wort (vgl. wortel, van wortwaal ‘plantstok’), de twacht (zie planten)

plantage v. 1 kweek, kweekgaard

planten ww. 1 poten, twachten, -te (verouderd Nederlands twachten)

plasma o. 1 (stof) de blassem (Oudnederlands blasma ‘vlam’) 2 (bloed) de vloesem (~ vloeien, vgl. bloesem bij bloeien)

plastic¹ o. 1 het dijg (Gotisch digan ‘kneden’, ~ deeg)

plastic² bn. 1 dijgen (vgl. houten, ijzeren enz.)

plastificeren ww. 1 verdijgen, -de

plastisch bn. 1 dijgs

plastische chirurgie v. 1 uitwendige heelkunde, uitwendige kerfkunde

plat bn. 1 vlat (Oudsaksisch flat, Engels flat)

platform o. 1 vloering

platonisch bn. 1 bredezinnig

platonisme o. 1 bredezin (van Brede als vertaling van Grieks Plátōn)

playback m./v. 1 schijnzang

playbacken ww. 1 schijnzingen

pleidooi o. 1 betoog, vertoog

pleiten ww. 1 betogen, vertogen

pletten ww. 1 vletten, -te (zie plat)

plevier, -bontbek m. 1 bonte wilster (Fries bûnte wilster)

plevier, -goud m. 1 wilster (Fries wilster, ~ welp)

plevier, -zilver m. 1 blanke wilster (Fries blanke wilster)

plosief m. 1 plofklank

pluriform bn. 1 veelschappelijk (vgl. uniform¹)

pluriformiteit v. 1 de veelschap (vgl. uniformiteit)

plus vz. 1 met, meer

plutino m. 1 ijzening (zie Pluto)

Pluto m. 1 (ruimte) IJzen (naar zowel ijzen ‘van ijs’ als ijzen, oude nevenvorm van ijzer, i.v.m. de roestkleurige vlekken)

pneumologie v., pneumonologie v. 1 longkunde, longheelkunde

podcast m. 1 webzending

podium o. 1 de beun (Duits Bühne), verhoging, het verhoog (Westvlaams verhoog, Afrikaans verhoog)

poetsen ww. 1 boenen, blenken, -te (eig. ‘doen blinken’, vgl. drenken ‘doen drinken’, vgl. Brabants blink ‘schoenpoets’), glemmen, -de

polarisatie v. 1 veruitersting, vernaving (zie pool)

polariseren ww. 1 veruitersten, vernaven, -de (zie pool)

politie v. 1 de warde (Oudnederlands warda ‘wacht, bewaking’, ontleend als Oudfrans guarde, vanwaar o.a. Iers garda ‘politie(agent)’)

politieagent m. 1 warde, warder, diender

politiebureau o., politiekantoor o. 1 de wardeberding (zie bureau), de wardestadel (zie station)

politicologie v. 1 bewindschapkunde

politicus m. 1 bewindschapper

politiek¹ bn. 1 bewindschappelijk

politiek² v. 1 de bewindschap (vgl. wetenschap)

pols m. 1 de wrist (Oudfries wrist, Engels wrist, vgl. Duits Rist ‘wreef, handrug’)

polygaam bn. 1 meergadig

polygamie v. 1 meergadigheid

polymeer o. 1 het ristel (naar rist ‘aaneenrijging, aaneenschakeling’)

polytheïsme o. 1 godenzin 2 godendom

pompoen m. 1 de bolwert (zie kalebas)

ponzifraude v. 1 schuifzwendel

pool v. 1 naaf

pool, noord- v. 1 noordernaaf

pool, zuid- v. 1 zuidernaaf

poolcirkel m. 1 naafkring

poort v. 1 het door (Middelnederlands door, Duits Tor)

populier, ratel- m. 1 esp

populier, zwarte m. 1 de ulve, ulf (in Ulvenhout, Ulft, verouderd Duits Ulbe)

populisme o. 1 volkswilzin

populistisch bn. 1 volkswilzinnig

portaal o. 1 doring (zie poort)

portiek v. 1 de ande (Oudnoords ǫnd, ǫnn)

portret o. 1 beeltenis

poseren ww. 1 tentoonstaan, standen, -de

positie v. 1 houding, stand 2 stelling, de stelle (Fries stelle, Duits Stelle)

poseur m. 1 aanbrenger, zetter 2 aansteller, houderik

positief bn. 1 anig (~ aan)

positiviteit v. 1 anigheid

post m. 1 de meel (klankwisselend naast (brieven)maal ‘brievenzak, zending brieven’, vgl. Engels mail ‘post’, ouder ‘(brieven)zak’, e-mail)

postalveolaar¹ bn., postalveolair¹ bn. 1 achterrands

postalveolaar² v., postalveolair² v. 1 achterrandse (klank), achterrandklank

postindustrieel bn. 1 nanijver, nanijverlijk

postmodern bn. 1 nanieuwerwets, nanieuwtijds

postmodernisme o. 1 nanieuwzin

postmodernistisch bn. 1 nanieuwzinnig

pot m. 1 de dop, doppen (Middelnederlands dop, Duits Topf)

potent bn. 1 hagen (vgl. Oudnederlands hagan ‘fokstier’, Middelnederlands haechdroese ‘geslachtsdelen’, Oudnoords hagr ‘bekwaam’)

praktijk v. 1 bedrijving, beoefening

precies bn. 1 nauwkeurig, genauw (Duits genau)

precisie v. 1 nauwkeurigheid, genauwte

prei v. 1 bladlook (IJslands blaðlaukur, vgl. ui), breelook (Duits Breitlauch)

pre-industrieel bn. 1 voornijver, voornijverlijk

premier m. 1 bewindsleider

president m. 1 (land) hoofding (Middelnederlands hovedinc ‘hoofdman’, vgl. republiek) 2 (bedrijf, instelling) voorzitter

presidentieel bn. 1 hoofdinklijk, hoofdings-

prestatie v. 1 leesting, leisting (Middelnederlands leestinge, leistinge, Duits Leistung)

presteren ww. 1 tot stand brengen, leesten, leisten (Middelnederlands leesten, leisten, Duits leisten)

prieel o. 1 tuinhuis, de wees (Utrechts wees, weesje)

priemgetal o. 1 zelfgetal

priester m. 1 wijman, de gudde (Oudsaksisch guddio, Oudengels gydda m., Gotisch gudja m.), eeward (Oudsaksisch êoward, Oudengels ǽweweard, zie religie)

priesteres v. 1 wijvrouw, de gudde (Oudnoords gyðja)

printer m. 1 afdrukker

prisma o. 1 lichtwig

privacy v. 1 zwaasheid, eigenvrede (vgl. huisvrede), beslotenheid, zonderigheid

privé bn. 1 zwaas, zwaze (Oudsaksisch swás ‘vertrouwd, eigen’, Oudfries swés ‘verwant’), eigenvredig, eigenzaaks, besloten, zonderig (16^e-eeuws Nederlands sonderich ‘eigen, persoonlijk’)

proberen ww. 1 pogen, kosten (zie proeven), wagen, zich onderwinden, onderwond zich, heeft zich onderwonden

probleem o. 1 hinder, vraagstuk, bezwaar, kink (naar kink in de kabel), de dweer (vgl. Middelnederduits dwer ‘dwars’, Drents dweren ‘dwarsliggen’)

problematisch bn. 1 hinderig, bezwaarlijk, kinkelijk, dwerig

problematiseren ww. 1 verhinderigen, bezwaarlijken, verkinkelijken, dwerigen

procédé o. 1 maakwijze, werkwijze

procent o. 1 honderste, het hundel (~ honderd, Oudnederlands hund ‘honderdtal’)

procentueel bn. 1 hundellijk

processor m. 1 verwerker, bewerker

product o. 1 (nijver) de waar, het vervaardsel, maaksel 2 (wiskunde) uitbreng, uitkomst

productie v. 1 vervaardiging, maak

productief bn. 1 vervaardigend, maaks, maakzaam

producent m. 1 vervaardiger, maker

proef v. 1 (algemeen) vanding (zie test) 2 (wetenschap) de roon (zie experiment)

proefpersoon m./v. 1 vandeling

proefwerk o. 1 vanding (zie test)

proeven ww. 1 koren (Middelnederlands coren, ~ keur, kiezen), kosten (Duits kosten ‘proeven’, Oudsaksisch koston ‘proberen’, Oudnoords kosta ‘proberen’, ~ keur, kiezen)

progressief bn. 1 vorderzinnig, vooruitstrevend

progressivisme o. 1 vorderzin, vooruitstrevendheid

project o. 1 het aanwerk (vgl. werken aan)

projectiel o. 1 werpsel

projector m. 1 beeldwerper, werper

protectionisme o. 1 beschermzin

protectionistisch bn. 1 beschermzinnig

promillage o./v. 1 mijzeltal

promille o. 1 duizendste, het mijzel (zie milli-)

proost tw. 1 top (verouderd Nederlands top), zwik (verouderd Nederlands zwik, beantwoord met zwak)

prop- vv. 1 derde-

propaan o. 1 derdevol (zie alkaan)

propan-1-ol o., 1-propanol o. 1 1-derderuis (zie alkanol)

propanal o., propionaldehyde 1 derdereen (zie alkanal)

propeen o. 1 derdemin (zie alkeen)

propyl o. 1 derdestal (zie alkyl)

propyn o. 1 derdewan (zie alkyn)

proton o. 1 het kendel (eig. ‘kendeeltje’, zie -on)

protoplaneet v. 1 de voorbolm (zie planeet)

proviand m. 1 reisvoer, het wegenist (Oudhoogduits weganist, -nest, Oudengels weġnyst, -nest, vgl. Oudhoogduits nest ‘leeftocht, levensmiddelen’)

provincie v. 1 gewest, de gouw, de bant (vgl. Brabant)

pseudo- vv. 1 nep-, schijn-, drog- (vgl. drogreden) 2 schuil-

psychologie v. 1 zielkunde

publiceren o. 1 uitbrengen, openbaren

publiek o. 1 kijkers, toeschouwers, schouwvolk

pulmonologie v. 1 longkunde

punaise v. 1 duimspijker, spikker

punt m./o. 1 (uiteinde) tip, oord (Middelnederlands ort) 2 (ligging) plek, oord 3 (leesteken) stip 4 (waarde) turf (naar turven) 5 zaak

punt, dubbele v. 1 twenkelstip (zie dubbel)

puntkomma v. 1 stipnagel, nagelstip

pupil m./v. 1 (oog) de zie (Middelnederlands sie, ~ zien) 2 (gezag) de mundel (Duits Mündel, vgl. voogd)

puppy m. 1 de/het welp

puree v. 1 de stamp, de meis (Duits Maisch, Engels mash)

pureren ww. 1 stampen, meisen, -te (Duits maischen, Engels mash)

purisme o. 1 schierzin (zie puur)

puristisch bn. 1 schierzinnig

put m. 1 de vate (Zeeuws vate, ~ vat)

puur bn. 1 schier (vgl. zuiver)

pyjama v. 1 de nachtwaar (vgl. Oudsaksisch werian, Engels wear ‘kleden, dragen’)

pyromaan m. 1 vuurzuchter, brandzuchter

pyromanie v. 1 vuurzucht, brandzucht

Q

quarantaine v. 1 smetschut

quotiënt o. 1 de werf (vgl. driewerf, vierwerf enz.)

quiz m. 1 vragenis

R

racisme o. 1 knoedzin (zie ras)

racistisch bn. 1 knoedzinnig

radicaal bn. 1 wortelzinnig 2 wortellijk 3 ingrijpend

radicalisme o. 1 wortelzin

radio m. 1 de gelver (naar Middelnederlands gelve ‘golf’ en gelve ‘zaak of gebeurtenis om over te roepen’)

radioactief bn. 1 gelverdadig

radiologie v. 1 gelverkunde, stralingkunde

radiostation o. 1 de gelverstadel

raket v. 1 de/het rokken, -s (naar (spin)rokken i.v.m. de gelijkenis)

rapsodie v. 1 weefzang, zuwzang (naar Middelnederduits suwen, Engels sew ‘naaien’)

rapsodist m. 1 weefzanger, zuwzanger

ras o. 1 de knoed (Oudhoogduits knuot, ~ kind, kunne)

rationeel bn. 1 redelijk, redig (16^e-eeuws Nederlands redigh ‘verstandig’)

rationaliseren ww. 1 verredelijken, verredigen

rationalisme o. 1 redezin

rationalistisch bn. 1 redezinnig

reactie v. 1 weerdaad

reactief bn. 1 weerdadig

reactiveren ww. 1 herdadigen

reactor m. 1 weerdader

reageren ww. 1 weerdadigen

realisme o. 1 echtzin

realistisch bn. 1 echtzinnig

rebel m. 1 opstandeling, oproerling, weigerling, stuinder (zie rebelleren)

rebelleren ww. 1 in opstand komen, stuinen, -de (Middelnederlands stunen ‘(gewapend) verzet bieden’)

recessie v. 1 krimp

recidive v. 1 wederpleging

recidivist m. 1 wederpleger

reclame v. 1 warenkonde (Middelnederlands conde ‘bekendheid; kennis; bericht’)

recyclen ww. 1 herwinnen, verkringen

recycling v., recyclage 1 herwinning, verkringing

redactie v. 1 opstelraad 2 opstelling

redacteur m. 1 opsteller

reductionisme o. 1 herleidzin

reductionistisch bn. 1 herleidzinnig

referentiekader o. 1 verwijzingsraam (vgl. Afrikaans verwysingsraamwerk)

refrein o. 1 keerzang

regeren ww. 1 bewinden, bewond, h. bewonden (verouderd Nederlands bewinden ‘besturen’)

regering v. 1 bewind

regie v. 1 spelleiding, leiding

regiment o. 1 afdeling

regio m. 1 streek

regionaal bn. 1 strekelijk, streek-

regisseren ww. 1 spelleiden, leiden

regisseur m. 1 spelleider, leider

register o. 1 naamlijst, klapper (zie index) 2 naamboek, klapboek

reïncarnatie v. 1 herlijving

reïncarneren ww. 1 herlijven, -de

religie v. 1 tauwzin (zie orde), de ee, eeën (Middelnederlands ee ‘(goddelijke) wet, huwelijk’, Oudengels ǽ ‘(goddelijke) wet, zede, rite, huwelijk’, vgl. eega, ouder eegade, zie priester) 2 godsdienst

religieus bn. 1 tauwzinnig, eevast (Oudengels ǽfæst) 2 godsdienstig

remigrant m. 1 weerwijker, weerwijkeling

remigratie v. 1 weerwijking

remigreren ww. 1 weerwijken

remote viewing v. 1 vernmerking (vgl. tele-)

renaissance v. 1 wedergeboorte, hernieuwing

repatriatie v. 1 herheming

repatriëren ww. 1 herhemen

reptiel o. 1 kruipdier, kriep (vgl. Oudnederlands kriepan ‘kruipen’)

republicanisme o. 1 gemenebestzin, hoofdingzin

republiek v. 1 gemenebest, hoofdinkrijk (met hoofding voor president, vgl. koninkrijk)

republikeins bn. 1 gemenebestelijk, hoofdinkrijks, rijks 2 gemenebestzinnig, hoofdingsgezind (vgl. koningsgezind)

reputatie v. 1 naam, de luimond (Oudnederlands liumund, Duits Leumund, ~ luid)

reserve v. 1 het achterhandse (naar iets achter de hand hebben), de waarnis (Middelnederlands waernisse ‘bewaring, waarborg’, vgl. IJslands vara- ‘reserve’) 2 voorbehoud, bedenking 3 wisselspeler, wissel

reserveren ww. 1 boeken, bespreken

reservist m. 1 de achterhandse, achterhander

restaurant o. 1 eethuis

retroflex¹ bn. 1 kruls

retroflex² v. 1 krulse (klank), krulklank

reuma o., reumatiek v. 1 de misweer (vgl. afweer)

reumatologie v. 1 misweerkunde

revolutie v. 1 de wende (Duits Wende), omwenteling, omslag

revolutionair bn. 1 wendig, wendzaam

revolutionaliseren ww. 1 wendigen, verwendigen

riool o. 1 ondergoot, goot, de heul (Middelnederlands hole, huele ‘duiker; afvoersloot; riool’)

risico o. 1 de/het hach, hacht (Middelnederlands hachte, IJslands hætta, vgl. hachelijk, ouder hachtelijk)

riskant bn. 1 hachelijk, gewaagd

rite v. 1 wijze, het gewijs

ritme o. 1 de riddem (~ rijden, rit)

ritueel¹ bn. 1 gewijs (zie rite)

ritueel² o. 1 het gewijs

rivier v. 1 de vliet, de a (vgl. Drentsche Aa), de rin (Middelnederlands rinne, ~ rennen)

RNA o. 1 de erveldraad (zie gen, vgl. DNA)

robot m. 1 bodder (naar o.a. Fries bodder ‘harde werker’, bodzje ‘zwoegen, sloven’, Brabants boddere ‘ploeteren; maken’)

robotisch bn. 1 bodderlijk

rond bn. 1 trind, trend (Noors trinn, ~ omtrent), zenewel (Middelnederlands senewel, eig. ‘immer draaiend’, vgl. zenegroen)

rondcirkelen ww. 1 omzweven

roos v. 1 de weep (Gelders-Overijssels wepe, wepedoorn ‘hondsroos’)

roos, Gelderse v. 1 sneeuwbal, gewone sneeuwbal, de Gelderse weep

roos, honds- v. 1 de hondsweep

roos, hoofd- v. 1 de schin (Gelders-Overijssels schin, Drents schin, Duits Schinn)

route v. 1 de rede, ree (Middelnederlands rede ‘wijze van rijden; tocht’), de leide, lei (Middelnederlands leide ‘weg’, IJslands leið, ~ leiden)

roze bn. 1 blos, blosse, bloze (naar blos ‘(licht)rood op de wangen’, blozen)

rozemarijn m. 1 de zeedauw (naar Latijn rōs marīnus)

rozijn v. 1 de droof (~ druif)

ruïne v. 1 de ruwen (van ruw ‘ruig’, voorheen ook ‘begroeid’), de ruur (vgl. Oudfries riúre ‘vergankelijk’, Gotisch riurjan ‘vergaan’)

rune v. 1 (kennis) de ruin (Middelnederlands rune ‘gefluister; geheim overleg’, vgl. verouderd Nederlands ruinen ‘fluisteren; geheim overleg hebben’, vgl. mysterie) 2 (teken) ruinstaf (Oudhoogduits rûnstab, Oudengels rúnstæf, Oudnoords rúnastafr)

runologie v. 1 ruinkunde, ruinstafkunde

S

sacrament o. 1 het geruin (zie mysterie)

sadisme o. 1 kwellust

sadistisch bn. 1 kwellustig

sadomasochisme o. 1 kwel-en-lijlust

sadomasochistisch bn. 1 kwel-en-lijlustig

sage v. 1 de zage (~ zeggen)

Sahara v. 1 de Zorehaar (van zoor ‘droog, dor, ruw’ en haar ‘zandige hoogte’)

salade v. 1 koumoes (vgl. warmoes ‘gekookte groente’)

salamander m. 1 de molle (Middelnederlands mol, Westfaals molle, Duits Molch)

salaris o. 1 de wedde

salie v. 1 heilkruid

samijt o., sameet o., sammet o. 1 het zamd (~ zacht, ouder ouder sáft-, ouder samft-)

Saoedi-Arabië o. 1 Zandrijk (vgl. islam)

satelliet m. 1 de bijbolm (zie planeet)

Saturnus m. 1 (ruimte) Trendel (Middelnederlands trendel ‘schijf’, Middelhoogduits trendel ‘bol; tol’)

-saurus m. 1 -dis (zie dinosaurus)

saus v. 1 de stip (Gronings stip, Westfries stip, vgl. stippen ‘indopen’)

saxofoon m. 1 de zwaander (naar zwaan i.v.m. vorm)

Scandinavië o. 1 Schadenouw, Schanouw (Oudengels Sċedeníġ, Oudnoords Skáney, Zweeds Skåne, met ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Faeröer, Indonesië, Japan, Korea, Taiwan)

scandinavistiek v. 1 schanouwkunde

scène v. 1 de toog (Middelnederlands tooch ‘schouwspel’, ~ togen ‘tonen’) 2 vertoning

scepsis v. 1 twijfel

scepticisme o. 1 twijfelzin

sceptisch bn. 1 twijfelzaam 2 twijfelzinnig

scharnier o./m. 1 hengsel, de har

schavot o. 1 de kaak (nog in aan de kaak stellen, ≠ kaak ‘mondbot’)

schnitzel o./m. 1 het snitsel (zie filet)

school v. 1 leerhuis (Middelnederlands leerhuus, Oudengels lárhús)

schors v. 1 de bark (Drents bark, Engels bark), de rinde (Westvlaams rinde, Duits Rinde, ~ run)

schouw v. 1 (open) haard 2 boezem

schrijn o./m. 1 de rijve, rijf (Westvlaams rijve)

sciëntisme o. 1 wetenschapzin, wetenschapzucht

sciëntistisch bn. 1 wetenschapzinnig, wetenschapzuchtig

scooter m. 1 schoeter (~ schetteren, schateren, vgl. brommer)

score m. 1 turving, kerving

scoren ww. 1 turven, kerven, -de of kierf, gekorven

seconde v. 1 tel

sector m. 1 (wiskunde) uitsnede 2 (waardschap) schare, de geer (geer ‘spits toelopend stuk’)

seismisch bn. 1 bevelijk

seismologie v. 1 bevingkunde

seksuele selectie v. 1 geerzifting (naar begeren)

selderij m., selderie m. 1 de merk, juffrouwmerk, juffermerk (verouderd Nederlands merk, juffrouwmerk, juffermerk, Oudengels mereċe, vgl. peterselie)

selderij, knol- m. 1 de knolmerk

selderijsalade v. 1 merkmoes (zie salade)

selecteren ww. 1 ziften

selectie v. 1 zifting

semiautomatisch bn. 1 halfeigenmatig

sensatie v. 1 zinraking 2 opzien, rucht

sensationeel bn. 1 opzienbarend, geruchtmakend, ruchtig

sensationalisme o. 1 ruchtzin

sensationalistisch bn. 1 ruchtzinnig

september m. 1 wedemaand (Oudnederlands widumánoth), herfstmaand (Oudnederlands hervistmánoth)

sergeant m. 1 wevel, veldwevel (Duits Feldwebel)

serie v. 1 reeks

serologie v. 1 tegenstofkunde

serre v. 1 wintertuin

serum o. 1 de bloedwei, de wei

servet o. 1 de vegel

shampoo m. 1 haarzeep, de zijp (~ zeep)

shinto o., shintoïsme o. 1 Zonnerijkse ee, Zonnerijkse tauwzin (zie Japan, religie)

shop m. 1 winkel, de schop (Middelnederlands schoppe ‘tentje, kraampje, open schuurtje’)

show m. 1 de schouw (~ schouwen ‘kijken’)

shuttle m. 1 de schuttel (naar Middelnederlands schut ‘al wat geschoten wordt’)

Siberië o. 1 Beringen (naar zowel beer als bar/baar als Oudhoogduits baru*, Oudengels bearu ‘bos’ en Russisch bor ‘naaldbos’, met knipoog naar Beringstraat)

siepel m. 1 look (zie ui), bollook, bolk

sigaar v. 1 de dodde (naar lisdodde), de duil (Drents dul, dule ‘lisdodde’, Zaans duil ‘hetz.’)

significant bn. 1 beduidend

sijs v. 1 elzenvink (verouderd Duits Erlenfink, vgl. appelvink, distelvink, vlasvink)

sinaasappel m. 1 zonneappel (vgl. marmelade)

sinus m. 1 (meetkunde) hoekmaat 2 (lichaam) holte, bocht

sirene v. 1 noodhoorn

situatie v. 1 toestand 2 het geleg (Middelnederlands geleg)

sjalot v. 1 edellook (vgl. Duits Edelzwiebel)

sjibbolet o., schibbolet o. 1 merkwoord, scheveningen, schild-en-vriend

skyline m. 1 kimlijn, kimbeeld (met kim voor horizon)

slang m. 1 (spraak) aftaal

slowcooker m. 1 sloomstover

smartphone m. 1 slimme vernreder (zie telefoon)

snack m. 1 hap, snap, snak (zie snacken)

snackbar m./v. 1 hapzaak, snapzaak, snakzaak

snacken ww. 1 happen, snappen, snakken (Middelnederlands snacken ‘gretig toehappen’, ontleend als Engels to snack)

sociaal bn. 1 maatschappelijk, matelijk, omgankelijk, omgangs-

sociaaleconomisch bn. 1 maatwaardschappelijk (zie economie)

socialisme o. 1 maatschapzin, maatzin

socialistisch bn. 1 maatschapzinnig, maatzinnig

sociolect o. 1 maattaal

sociologie v. 1 maatschapkunde, maatkunde

software m. 1 zachtewaar (Afrikaans sagteware, vgl. ijzerwaar)

soldaat m., soldate v. 1 krijgsman, heerling (zie militair¹)

sonorant m. 1 zangklank

soort v./o. 1 de aard (Duits Art), de tier (Middelnederlands tiere), het slag (vgl. type)

sorry tw. 1 zerig (Middelnederlands serich ‘hartzeer hebbend, spijt hebbend’, Oudengels sáriġ ‘hetz.’, Engels sorry)

soundtrack m. 1 klankbaan (Afrikaans klankbaan)

sowieso bw. 1 toch, hoe dan ook

spatie v. 1 leemte

special effect o. 1 toonlist

spectrum o. 1 waaier, het spechter (vgl. Middelnederlands spien ‘goed toezien’, Duits spähen)

speleologie v. 1 konkelkunde

spelonk v. 1 de konkel (zie grot)

spiegel m. 1 de spakel (~ Middelnederlands spaken ‘spiegelen’)

spiraal v. 1 de wentel (vgl. wenteltrap)

spiraal, neerwaartse v. 1 de neerwentel

spiritualisme o. 1 geestzin

spiritualistisch bn. 1 geestzinnig

spiritueel bn. 1 geestelijk 2 geestzaam 3 tauwzinnig (zie religieus)

spiritualiteit v. 1 geestelijkheid 2 geestzaamheid 3 tauwzin (zie religie)

spontaan bn. 1 zelvelijk

spontaniteit v. 1 zelvelijkheid

squadron o. 1 de vlok, vlokken (Oudnoords flokkr ‘troep, zwerm’, Engels flock, ~ vliegen, vlucht, vgl. rit voor eskadron)

squash o. 1 wandbal

staatssecretaris m. 1 onderbewindsman (zie minister)

stadion o. 1 het krijt, de spoord (Oudhoogduits spurt, Gotisch spaúrds ‘renbaan’)

stadium o. 1 trap

statiegeld o. 1 flesgeld, flessengeld

station o. 1 (algemeen) de stadel, de staal (Oudsaksisch stađal, Oudengels staðol, ~ staan, stal) 2 (spoor) het spoorhof (vgl. Duits Bahnhof)

statisch bn. 1 stalijk 2 roerloos, onbeweeglijk, daas 3 onveranderlijk

statische elektricteit v. 1 stalijke barnkracht, de stalijke barn (zie elektriciteit)

statistiek v. 1 (vak) talkunde 2 (weergave) het talschap (vgl. landschap), getal

statistisch bn. 1 talkundig

stealthfighter m. 1 sluipjager (vgl. straaljager, sluipschutter)

steppe v. 1 dorland, dorring

steriel bn. 1 steer (vgl. Gotisch staírō ‘onvruchtbare vrouw’, Twents sterke ‘jonge koe’ met verkleinend -ke)

steriliseren ww. 1 steren, -de, sterigen (vgl. reinigen bij rein)

stigma o. 1 het schandmerk, brandmerk

stijl m. 1 trant

sticker m. 1 plakker

stockdividend o. 1 winstaandeel (vgl. dividend)

strateeg m. 1 krijgwijzer

strategie v. 1 krijgwijze (naar zowel krijg ‘oorlog’ als krijgen ‘verwerven; in een toestand of tot een handeling brengen’, vgl. slagwijze voor tactiek)

strategisch bn. 1 krijgwijs

strategiseren ww. 1 krijgwijzen, -de

strofe v. 1 de vitte, vit (Oudsaksisch fittea, verouderd Engels fit)

stroop v. 1 de/het klibber (verouderd Nederlands klibber ‘hars’, Middelnederduits klibber ‘kleverig’, ~ kleven)

student m. 1 leerling, leerganger

studeren ww. 1 leren

studie v. 1 leergang (vgl. kuur)

studio m. 1 zendzaal

subatomair bn. 1 ondeldelig (zie atoom)

subjectief bn. 1 onderwerpelijk

sublimatie v. 1 droogdamping

sublimeren ww. 1 droogdampen

substantie v. 1 onderstand, wezen

subtropen mv. 1 ombanden (zie tropen)

subtropisch bn. 1 ombands, omband-

succes o. 1 voorspoed, welslagen

succesvol bn. 1 voorspoedig, welslagend

sudoku m. 1 de negenaar

suiker m. 1 de zuiter (~ zoet)

supergeleiding v. 1 heelgeleiding

supermarkt v. 1 grootgrutter, grutter

supervisie v. 1 opzicht

supervisor m. 1 opzichter

sweater m., sweatshirt o. 1 zweter

symmetrie v. 1 evenmaat, evenmeet (zie dimensie)

symmetrisch bn. 1 evenmatig, evenmetig (zie dimensie)

symptoom o. 1 kenmerk, kwaalmerk

synoniem¹ bn. 1 evenwoordig, evenduidig

synoniem² o. 1 evenwoord

systeem o. 1 stelsel, gestel, bestel

systematisch bn. 1 stelselmatig

T

tabak m. 1 het rookloof, loof

tabel v. 1 de/het rooster, koving (naar koof voor cel)

tablet v./o. 1 het berdel (zie tafel)

tact m. 1 de voel

tacticus m. 1 slagwijzer

tactiek v. 1 slagwijze (vgl. krijgwijze voor strategie)

tactisch bn. 1 slagwijs

tactvol bn. 1 voelzaam (zie tact)

tafel v. 1 het berd, berden, berderen (nog in te berde brengen, ~ bord, vgl. bureau, kantoor), de/het bied (Oudsaksisch biod, IJslands bjóð)

Taiwan o. 1 Wijkouw (met wijk ‘toevlucht’ en ouw/ooi ‘land langs water, (schier)eiland’, vgl. Scandinavië)

tampon m. 1 de wiek

tank m. 1 (houder) vat 2 (voertuig) stormwagen, dijzer (vgl. Oostfries dîsen ‘voorwaarts stormen’, eig. ‘draaien’, ~ Drents diezeln ‘tollen’, eig. ‘ronddraaien’), vlakbaanzarwing (vgl. pantserhouwitser)

tanker m. 1 vater

tankstation o. 1 stookhouder (zie benzinestation)

tante v. 1 moei (Middelnederlands moeye, vgl. petemoei)

tao m., dao m. 1 de tauw (zie orde)

taoïsme o., daoïsme o. 1 (wijsbegeerte) Zijderijkse tauwkunde, Zijderijkse tauwleer (zie China, metafysica, tao) 2 (beoefening) Zijderijkse ee, Zijderijkse tauwzin (zie religie)

taugé v. 1 boonscheuten, boonloten (vgl. Engels bean sprouts)

team o. 1 ploeg, het span (Veluws span, Afrikaans span), het gespan (zie eskader), de toom

techniek v. 1 vaardigheid, vaard

technisch bn. 1 vaardig

technologie v. 1 de makenschap (vgl. wetenschap), tuigkunde, vaardkunde

technologisch bn. 1 makenschappelijk, tuigkundig, vaardkundig

technoloog m. 1 makenschapper (vgl. wetenschapper, ingenieur), tuigkundige, vaardkundige

teint v./o. 1 het blij (Middelnederlands blië, Oudengels blíoh, Oudsaksisch blí)

tekst m. 1 de laas, lazen (~ lezen, vgl. context), de/het waaf, waven (zie textiel²)

tekstueel bn. 1 lazelijk, wavelijk

tele- vv. 1 vern- (Middelnederlands verren, verne ‘ver’, Duits fern)

telecommunicatie v. 1 vernwederricht (zie communicatie)

telecommunicatiesysteem o. 1 vernwederrichtgestel

telefoon m. 1 vernreder (zie telefonie), beltuig

telefoneren ww. 1 vernreden, bellen

telefonie v. 1 vernreding (vgl. rede ‘het spreken’, Middelnederlands reden ‘spreken’, Duits reden ‘spreken’)

telefonisch bn. 1 vernredig

telefonist m. 1 vernredige

telefoonnummer o. 1 vernredertal

telegraaf m. 1 vernschrijver

telegrafie v. 1 vernschrijving

telegram o. 1 vernschrift

telekinese v. 1 verndrijving

telekinetisch bn. 1 verndrijvig

teleologie v. 1 doelkunde, tilkunde (vgl. Duits Ziel ‘doel’)

telepathie o. 1 vernvoeling

telepathisch v. 1 vernvoelig

teleportatie v. 1 vernvoering

teleporteren ww. 1 vernvoeren

telescoop m. 1 sterrenkijker

televisie v. 1 (bestel) vernzicht (Duits Fernsehen) 2 (toestel) de vernzichter (Duits Fernseher)

tempel m. 1 de aal (Gotisch alhs, Oudengels ealh), het wij (Wijhe (Overijssel), Oudsaksisch wíh, Oudnoords vé, ~ wijden, wijwater, wierook), bloethuis (Oudhoogduits bluozhûs, Oudnoords blóthús, zie offer)

temperatuur v. 1 hitte, kwik (naar het kwik stijgt/daalt)

tent v. 1 de/het teld (Middelnederlands telt, Duits Zelt, IJslands tjald, vgl. paviljoen, kamperen)

tentamen o. 1 weging (zie examen), vanding (zie test)

tera- vv. 1 tulven- (klinkerwisselend naast twaalf, vgl. Fries tolf ‘twaalf’, vanwege twaalf nullen)

terabyte v. 1 de tulvenbijt

terahertz m. 1 de tulventril

termijn o. 1 de vrist (Middelnederlands vrist, verste, Duits Frist)

terracotta o. 1 bakaarde 2 bakaardewerk

terras o. 1 vlak

terrein o. 1 grond, veld

territorium o. 1 grondgebied, de bijvang (Middelnederlands bivanc)

test m. 1 vanding

testament o. 1 wil, uiterste wil, laatste wil 2 verbond, de ee (zie religie)

testen ww. 1 vanden, -de (Middelnederlands vanden ‘op de proef stellen’, ~ (be)vinden)

textiel¹ bn. 1 waaf (~ weven, vgl. gaaf bij geven)

textiel² m./o. 1 weefsel, de/het waaf, waven

theater o. 1 beuning (zie toneel) 2 speelkunst

theatraal bn. 1 beuns, beunig, overdreven

thee m. 1 de tede, de tee (~ teder ‘zacht, mild’)

theïsme o. 1 godzin

theïstisch bn. 1 godzinnig

theologie v. 1 godkunde

theorie v. 1 leer 2 mening, opvatting

theoretisch bn. 1 leermatig

therapeut m. 1 heelwijzer

therapeutisch bn. 1 heelwijs

therapie v. 1 heelwijze

thermisch bn. 1 hittelijk, hitte-, warmte-

thermometer m. 1 hittemeter

thermostaat m. 1 hittesteller

thriller m. 1 spanner

Tibet o. 1 Dakland

tijm m. 1 het weerag (verouderd Nederlands weerach), de/het heilijk (naar Middelnederlands heide ‘tijm’)

tint v. 1 het huw (Engels hue, Noors hy)

Titan m., Titaan m. 1 (ruimte) Tonden (naar tond ‘koolwaterstof’, zie alkaan)

titel m. 1 (boek e.d.) naam, aanduiding 2 (beroep) erenaam

toendra v. 1 halland (met hal ‘bevroren grond’)

toerisme o. 1 tochting, bereizing, beziening

toerist m. 1 tochter, bereizer, beziener (vgl. bezienswaardigheid)

toets m. 1 (kennis) vanding (zie test) 2 (werktuig) knop

toetsen ww. 1 (kennis) vanden, -de (zie testen) 2 (werktuig) knoppen, tikken

toetsenbord o. 1 tikbord

toilet o. 1 gemak, spoelzetel

toiletpapier o. 1 gemakgoed, het zetelvezelijn (zie papier)

tomaat v. 1 de boes, boezen (~ bes, vgl. hoen naast hen)

toneel o. 1 de beun (Duits Bühne) 2 speelkunst

toorts v. 1 blaker, de wijp (Middelnederlands wipe, wijp), de waze (Middelnederlands wase)

toost m. 1 heildronk

torpederen ww. 1 zenken, -te (Middelnederlands senken ‘doen zinken’, vgl. drenken ‘doen drinken’), zenkeren, -de

torpedo v. 1 zenker

tortelduif v., tortel m./v., zomertortel m./v. 1 reeuwduif, reeduif (Gotisch hráiwadūbō)

totalitair bn. 1 jukzaam, juk-, aldwangzaam, aldwang- 2 jukzinnig, aldwangzinnig

totalitarisme o. 1 jukzin, aldwangzin

totalitaristisch bn. 1 jukzinnig, aldwangzinnig

traditie v. 1 erventrouw, gebruik, zede

traditionalisme o. 1 erventrouwzin

traditionalistisch bn. 1 erventrouwzinnig

traditioneel bn. 1 erventrouw

trailer m. 1 (voertuig) oplegger 2 (beeld) voorstuk, lokker (vgl. Afrikaans lokprent)

tralie v. 1 spijl

trainen ww. 1 droeden, -de (Gotisch þrōþjan)

trainer m. 1 droeder

training v. 1 droeding

tram m. 1 de tram (met Nederlandse a, vgl. Middelnederlands tram, trame ‘balk, lat’)

transactie v. 1 het verding (Middelnederlands verdinc ‘(geldelijke) overeenkomst’, ~ dingen)

transcendent bn. 1 bovenzinnelijk, ontstijgend

transcendentie v. 1 bovenzinnelijkheid, ontstijging

transcenderen ww. 1 bovenzinnelijken, ontstijgen

transformatie v. 1 omschaping

transformeren ww. 1 omschappen, schapte om, h./is omgeschapt (zie formeren)

transneptunisch object o. 1 buitenwedens voorwerp (zie Neptunus)

transseksualiteit v., transgenderisme o. 1 overslachtigheid, het overslacht

transseksueel bn., transgender bn. 1 overslachtig (vgl. tweeslachtig ‘hermafrodiet’)

trauma v./o. 1 letsel

traumatisch bn. 1 letsellijk, letsel-

traumatologie v. 1 letselkunde

trein m. 1 spoortuig, de/het tog, togen (Noors tog, Duits Zug, vgl. Middelnederlands getoch ‘al wat voortgetrokken wordt’, ~ tijgen ‘trekken’, vgl. locomotief)

tribaal bn. 1 stams, stammelijk

tribalisme o. 1 stamzin 2 stammenstrijd

tribalistisch bn. 1 stamzinnig

tribune v. 1 schouwbank

Triceratops m. 1 driehoorn (vgl. neushoorn)

trickster m. 1 listenaar (vgl. kunstenaar)

trilogie v. 1 drieluik, driewerk

Triton m. 1 (ruimte) Wederling, Wederwender (vanwege zijn tegengestelde baan)

trofee v. 1 de walroof (Oudhoogduits walarouba, wales rouba, Oudengels wælréaf, Oudnoords valrauf, valrof ‘geroofd goed van gesneuvelden’)

tropen mv. 1 broeiband, band (vgl. IJslands hitabelti ‘tropen’, eig. ‘hitteriem’, Indonesië, subtropen)

tropisch bn. 1 broeiband-, broeibands, band-, bands

troubadour m., trouvère m. 1 vondenaar (met vond ‘vondst’, voorheen ook ‘vondst in de letteren of kunst’, vgl. kunstenaar)

truck m. 1 vrachtwagen, de truk, trukken (~ trekken, nevenvormen trokken, trukken)

T-shirt o. 1 T-hemd (Afrikaans T-hemp), mouwhemd (Gronings maauwhemd)

tsunami m. 1 de overbaar (met baar ‘golf’)

tunnel m. 1 de ril (Gronings ril ‘mollegang’, Noordhollands rel ‘hetz.’)

tunnelvisie v. 1 smalzicht

turbine v. 1 stuwrad

type o. 1 het slag

typefout v. 1 mistik

typemachine v. 1 tiktuig

typen ww. 1 tikken

typeren ww. 1 kenmerken

Tyrannosaurus m. 1 sturedis (naar verouderd Nederlands stuur ‘geweldig; hevig; fel’, zie dinosaurus)

Tyrannosaurus rex m. 1 koningssturedis

U

ui m. 1 look (Veluws look, Limburgs look, Noors løk, vgl. bieslook, daslook, knoflook), bollook, bolk

ui, bos-/lente- m. 1 boslook, lentelook

ultraviolet bn. 1 overbaas, overbazuw (zie paars)

Umbriel m. 1 (ruimte) Blesse (naar bles ‘witte vlek’)

umlaut m. 1 de omluid, omklank 2 omluidteken, omklankteken

unaniem bn. 1 eenstemmig, eensgezind

unie v. 1 verbond, eenheid

uniform¹ bn. 1 eenschappelijk (zie vorm)

uniform² o. 1 het eenschap

uniformiteit v. 1 de eenschap

universeel bn. 1 alomgeldig, alomvattend, algemeen

universum o. 1 heelal, alomheid

universitair bn. 1 wijshovelijk

universiteit v. 1 het wijshof (vgl. bibliotheek, museum)

Uranus m. 1 (ruimte) Hauw (Oudengels hǽwe ‘blauwgrijs’)

urine v. 1 de mijg (Middelnederlands mige)

urineren ww. 1 mijgen, meeg, h. gemegen (Gronings miegen, IJslands míga)

urologie v. 1 mijgkunde

usurperen ww. 1 ontwelden, ontweldigen (Middelnederlands ontwelden, ontweldigen)

utilitarisme o. 1 nutzin

utilitaristisch bn. 1 nutzinnig

utopie v. 1 nergenoord (van nergen(s) en oord) 2 heilstaat

utopisch bn. 1 nergenoordig

uur o. 1 de stonde (Duits Stunde)

uvulaar¹ bn., uvulair¹ bn. 1 huigs

uvulaar² v., uvulair² v. 1 huigse (klank), huigklank

V

vacature v. 1 werkleegte

vacuüm o. 1 luchtledige, het wan (Middelnederlands wan ‘gebrek’)

vacuüm- bn. 1 luchtledig, wans

vakantie v. 1 verlof, de oorlof (Middelnederlands oorlof ‘verlof’, Duits Urlaub ‘verlof, vakantie’)

valeriaan v./o. 1 donderbloem (Limburgs dónderbloom, Fries tongerblom, vgl. Drents dunderbloum ‘fluitenkruid’), de denemerk (Oudhoogduits denimarka, vgl. merk voor selderij)

vals bn. 1 loos

varaan m. 1 de warel (van zowel waren ‘waarnemen’ als waren, oude nevenvorm van weren)

vector m. 1 de wechter (~ wegen, bewegen)

veganisme o. 1 volgewaszin

veganistisch bn., vegan bn. 1 volgewaszinnig 2 dierloos, ondierlijk

vegetarisch bn. 1 gewaszinnig 2 vleesloos

vegetarisme o. 1 gewaszin

velaar¹ bn., velair¹ bn. 1 zeils

velaar² v., velair² v. 1 zeilse (klank), zeilklank

Velociraptor m. 1 rasserover

ventileren ww. 1 luchten

ventilator m. 1 wentelaar

Venus v. 1 (ruimte) Morgenster, Avondster, Orendel (Oudsaksisch Ôrendil, Oudengels Éarendel, Oudnoords Aurvandill)

veranda v. 1 de love (Middelnederlands love ‘afdak, uitstek, zuilengang, hoge stoep’, Duits Laube ‘zuilengang’)

verificatie v. 1 waarschouw (vgl. schouwen ‘inspecteren’)

verifiëren ww. 1 waarschouwen

verkopen ww. 1 zellen, -de (Oudsaksisch gisellian, Engels sell)

verkoper m. 1 zeller, manger (zie koopman)

vermiljoen bn. 1 ever (vgl. Twents eaverbeaze ‘rode bosbes’, Duits Eberesche ‘lijsterbes’)

vers o. 1 (dichtregel) lijn, rij 2 (klein gedicht) de vitte, vit (zie strofe)

versie v. 1 uitvoering 2 lezing

verticuteermachine v., verticulator m. 1 viltsnijder

verticuteren ww. 1 viltsnijden

verticaal bn. 1 loodrecht, valrecht

vibrant m. 1 trilklank

vice- vv. 1 onder-

video m. 1 kwikbeeld (met kwik/kwiek ‘levendig’, vroeger ‘levend’, vgl. IJslands kvikmynd ‘film’ bij mynd ‘beeld’)

videocamera v. 1 kwikbeeldvester (zie camera)

viking m., wiking m. 1 wijking

violet bn. 1 baas, bazuw (zie paars)

viool v. 1 de vijdel (klankwisselend naast vedel), de gijg (Middelnederlands gige, Duits Geige), jammerhout

viraal bn. 1 kepellijk, kepel-

virologie v. 1 kepelkunde

virus o. 1 de/het kepel (~ kapen i.v.m. het overnemen van cellen)

visioen o. 1 vergezicht

vitamine m. 1 tierstof

vlam v. 1 de blaak (Middelnederlands blake), de loge (Middelnederlands loge, Fries lôge, IJslands logi, ~ licht)

volière v. 1 de vogelkoof, -koven (zie kooi, vogel-)

volume o. 1 omvang

voogd m. 1 de mondboor, momber (Middelnederlands montboor, momber, Brabants momber, mommer, vgl. Middelnederlands mont ‘voogdij’, beren ‘dragen’, vgl. pupil)

voogdij v. 1 de mondboorschap, momberschap (Middelnederlands montboorschap, momberschap, Drents momberschap, zie voogd), de mondboord (Oudsaksisch mundburd, Oudengels mundbyrd)

vork v. 1 gaffel

vorm v. 1 de schap, schappen (Middelnederlands schap, schape, Engels shape, ~ -schap, scheppen)

vormen ww. 1 schappen, -te (zie vorm)

vrucht v. 1 (algemeen) de wassem (Oudnederlands wahsmo, ~ gewas, wassen ‘groeien’) 2 (eten) het ooft (zie fruit) 3 (baarmoeder) de/het vazel (Middelnederlands vasel)

vruchtbaar bn. 1 (grond, gewas) vei (Westvlaams vei), vreeuw (IJslands frjór) 2 (vrouw) vazelbaar

vulkaan m. 1 vuurberg, wamelberg, helberg (zie lava)

vulkanische winter m. 1 helwinter

W

website v. 1 webstede, webstee, webstek

wc v., watercloset o. 1 gemak, spoelzetel

wc-papier o. 1 gemakgoed, het zetelvezelijn (zie papier)

whisky m., whiskey m. 1 de kwikte (van kwik ‘levendig’)

Wienerschnitzel o./m. 1 het Wener snitsel (zie schnitzel)

wisent m. 1 wezend

workshop m. 1 de werkschop (zie shop)

X

xenofilie v. 1 vreemdmin

xenofiel v. 1 vreemdminnig

xenofobie v. 1 vreemdvrees

xenofoob bn. 1 vreemdvrezig

xylofoon m. 1 klankhout

Y

yin yang o., yin en yang o. 1 dag-en-nacht, een-en-ander, twist (vgl. *Twistô, het oerwezen volgens het Germaanse volksgeloof, zie Korea, vgl. feng shui)

-yl o. 1 (scheikunde) -stal (zie alkeen)

-yn o. 1 (scheikunde) -wan (zie alkyn)

yoghurt m. 1 melkdik, de mulk, het molken (Middelnederlands molken ‘zuivel’)

Z

zalm m. 1 de las, lassen (Duits Lachs, Noors laks)

zaterdag m. 1 zonavond (Middelnederlands sonnenavont, Fries sneon)

zegen m. 1 bloetsing, bloesing 2 beweling, gunst, heil, voorspoed

zegenen ww. 1 bloetsen, bloesen, -te (Oudengels blœdsian, blétsian, Engels to bless) 2 bewelen, -de (naar wel, weelde), begunstigen

zeker bn. 1 veilig, vast, betrouwbaar 2 wis, gewis 3 overtuigd, stellig, beslist

zeppelin m. 1 luchtschip, zweveling

zich vnw. 1 zik (Twents zik, Drents zuk)

zolder m. 1 de hilde (Drents hilde, IJslands hilla), de beun (vgl. beunhaas)

zone v. 1 riem, gordel, band 2 strook, streek

zuiver bn. 1 luiter (Middelnederlands luter, luyter, Duits lauter, ontleend als louter, vgl. puur)

zuiveren ww. 1 luiteren (Middelnederlands luteren)