De uitvoerende

Als wij tegenwoordig een nomen agentis bij een werkwoord willen maken, oftewel een woord waarmee een uitvoerende persoon of zaak wordt aangeduid, dan plakken we -er of (diens variant) -aar achter de stam van het werkwoord. Zo krijgen wij bijvoorbeeld krijger bij krijgen en wandelaar bij wandelen. Dit achtervoegsel heeft het Nederlands ontleend aan het Latijn. Het is een welbruikbaar achtervoegsel. Maar welke achtervoegsels kon men in de vroegste tijd van het Oudnederlands ook voor dit doel gebruiken? Wel, het kwam er op neer dat men de stam van het voltooid deelwoord kon nemen en daar een -o achter kon plakken in het geval van een man, en een -a in het geval van een vrouw. Hieronder volgen drie voorbeelden.

Oudnederlands tîan – tôch – getogan : heritogo ‘legerleider’
> Nederlands tijgen – toog – getogen : hertog ‘landsheer’

Het woord heri in heritogo is ons heer ‘legermacht’. Oorspronkelijk was een hertog dus iemand die voor de gelegenheid het heer toog, oftewel de legermacht aanvoerde. Overigens zijn in hertog de beide klinkers verkort; een minder verbasterde vorm zou dan ook heretoge of heertoog zijn.

Oudnederlands *galan – *guol – *gegalan*nahtigala
> Nederlands *galen – *goel – *gegalennachtegale nachtegaal

Het woord galan betekende ‘zingen’. Een nachtegaal is dus eigenlijk een nachtzangster.

Oudnederlands biedan – bôt – gebodanbodo ‘boodschapper’
> Nederlands bieden – bood – gebodenbode ‘boodschapper’

Overigens kon men het achtervoegsel ook achter een bijvoeglijk naamwoord zetten, zodat men bijvoorbeeld naast fruot ‘vroed, wijs, verstandig’ ook fruodo ‘vroede man’ kon hebben. In meer noordoostelijke, Saksische streken had men dan frōdo gezegd. Ook als naam zeer geschikt. Als we ooit nog besluiten (een vorm van) het Oudnederlands nieuw leven in te blazen, uit dichterlijke overwegingen, dan kunnen we met manieren zoals die hierboven mooie woorden en namen met volle klinkers maken.

Geef een reactie

Vul je gegevens in of klik op een icoon om in te loggen.

WordPress.com logo

Je reageert onder je WordPress.com account. Log uit /  Bijwerken )

Twitter-afbeelding

Je reageert onder je Twitter account. Log uit /  Bijwerken )

Facebook foto

Je reageert onder je Facebook account. Log uit /  Bijwerken )

Verbinden met %s

Deze site gebruikt Akismet om spam te bestrijden. Ontdek hoe de data van je reactie verwerkt wordt.