Dat woorden als ieder, iemand en iets niet slechts door toeval op elkaar lijken zullen de meeste sprekers wel aanvoelen. Het ie dat ze gemeen hebben was vroeger een woord op zich: het is de Nederlandse evenknie van Duits je ‘ooit’ en eigenlijk een vorm van eeuw. Lees verder “Het ie in ieder, iemand, iets en meer”
Het is de tijd weer dat de wilde hyacinten bloeien tot blauwe kleden in de jaarrijke bossen van het westelijk Avondland. Elders komen ze vanouds op eigen kracht niet voor—en toch dragen ze een Griekse naam. We gaan op zoek naar eerdere woorden voor dit welbeminde kruid. Lees verder “Een bloem van oud westerwoud”
Wat dacht men ooit in lang vervlogen, dichterlijke tijden bij het zien van wijd water onder hemels licht? Het vake schitteren zal toen reeds de strandgangers, zeilers en ander varend volk niet ontgaan zijn. Net dat opzicht zij vervat in het oude woord meer. Lees verder “Hoe zee en meer als zilver blinken”
Bij aanvang van de zestiende eeuw duikt het werkwoord turen op in onze schriftelijke overlevering. Schijnbaar uit het niets, want buiten de Lage Landen lijkt het nagenoeg niet bekend. Naar zijn herkomst is eerder enkel gegist, maar het zou wel eens de evenknie van een welbekend Engels woord kunnen zijn. Lees verder “Turen is tuur hebben”
Als enige hier inheemse loofboom die ’s winters niet zijn blad verliest zal de hulst van enige betekenis geweest zijn voor onze voorouders, misschien wel heilig zoals de groenblijvende sakaki nog steeds is in het Japanse volksgeloof. Maar de hulst heeft nog een ander kenmerk: stekels. En daar is die wel naar vernoemd. Lees verder “De immergroene, vinnige hulst”
Het weinig bezongen wonder dat wij papier noemen, een handzaam vel gemaakt uit een brij van vezels, werd meer dan tweeduizend jaar geleden uitgevonden in het oosten des Morgenlands. Het woord daarentegen komt van elders en sloeg op iets anders. Dat nodigt uit tot een nieuwe, nauwere verwoording. Lees verder “Een oude kunst met vezels”
Het wordt heden verondersteld dat Engels dun ‘bruingrijs’, voorheen ‘donker’, ontleend is aan het Keltisch, een taal waarvan vormen ooit in heel Brittannië gesproken werden. Er zijn echter aanwijzingen dat het wel degelijk een Germaans woord is, met vermoedelijke evenknieën in Nederlandse achternamen als Donders en Dunning. Lees verder “Een oud woord voor ‘donker’”
Over de meest zuidwestelijke van Veluwse heuvelruggen, in het hart van Nederland, strekt het bosland dat vanouds de Moft heet. Eerst genoemd in 996 als Moffet in een keizerlijke oorkonde, de naam zou herinneren aan Keltische moedergodinnen, de Mopates. En dat is opmerkelijk, want zo ver noordelijk zouden we de taal der Kelten anders niet verwachten. Lees verder “De Moft: een Keltisch bos te Veluwe?”
Met ons woord voor ijzerbederf is iets vreemds aan de hand: roest en kennelijke evenknieën als Duits Rost en Engels rust zijn alle van Germaanse oorsprong doch niet of maar moeilijk te herleiden tot een enkele, gemeenschappelijke voorloper. Dit bemoeilijkt de algemeen aanvaarde duiding dat het woord verwant is aan rood. Lees verder “Het raadsel van roest”
Tot ver in de middeleeuwen wonen de meeste Friezen op verhoogde erven verstrooid over een wijd, zeebetwist kwelderland dat bij hoge vloed telkens weer overstroomt, tot aan het uitgestrekte achterland met zijn veen en broekbossen. Een van die erven groeit uit tot een hoofdstad, met een naam die nog altijd een duiding vergt. Lees verder “Leeuwarden en andere warden”
Stil draagt het landschap de sporen onzer voorouders, van tijden lang vervlogen, van hoge schoonheid en verzwegen wreedheid onder zon en maan. Nog immer ook heugt hier het heidense volksgeloof in de namen van oorden en stromen te lande, al zijn het nu nog enkele maar. Of misschien wel vele meer dan wij denken… Lees verder “Galmen des heidendoms in onze oordnamen”
In de benaming van het warme jaargetijde vallen Fries en Schots simmer op met hun afwijkende klinker, zo naast Engels summer, Zweeds sommar, Duits Sommer en Nederlands zomer. Deze is te begrijpen vanuit—en vertelt ons iets over—de verloren, oeroude verbuiging van het woord. Lees verder “Noch jimmer de simmer”
Taaldacht 