Staarn je vijanden!

Dat hoorde ik onlangs iemand zeggen. Ik wist niet helemaal wat er met staarnen bedoeld werd, maar later werd me uitgelegd dat het zo veel betekent als ‘onder ogen zien, het gezicht toekeren, confronteren’.

Het staat in elk geval niet in enig woordenboek dat ik heb en mijn bron wist mij de herkomst ook niet te vertellen. Niettemin meen ik het woord te kunnen duiden. Ik vermoed namelijk dat het een afleiding is bij Oudgermaans *sternjō ‘voorhoofd’, dat nog in Duits Stirn en Gronings steern voortleeft, maar in onze taal sinds Middelnederlands sterne niet meer is voorgekomen. De huidige Nederlandse vorm zou dan ook staarn(e) ‘voorhoofd’ zijn. De ontwikkeling van -ern- naar ­-aarn- is een natuurlijke in het Nederlands; vergelijk hoe Middelnederlands gerne tot Nederlands gaarne heeft geleid. (Feitelijk ligt hetzelfde proces ten grondslag aan de ontwikkeling van Oudnederlands ertha tot Nederlands aarde en die van Middelnederlands kerse tot Nederlands kaars.)

Wanneer je iets of iemand “staarnt” dan wend je dat of die letterlijk het voorhoofd toe dus. Het lijkt wat dat betreft dezelfde lading te hebben als het Engelse werkwoord to face. Het kan ook geen kwaad dat staarnen zowel in klank als in betekenis te associeren valt met woorden als staren, star en sterk.