Het woord tekst is langs het Frans en ook rechtstreeks ontleend aan Latijn textus ‘tekst, verhandeling’. Textus betekende oorspronkelijk ‘stijl of structuur van een werk’ en is een afleiding bij texere ‘weven, vlechten; timmeren’. Het is in de verte verwant aan Grieks tékhnē ‘kunst, vaardigheid’ (vanwaar techniek), Nederlands dissel ‘soort bijl’ en mogelijk ook das ‘marterachtig dier’.
De meeste Europese talen hebben net als het Nederlands hun woord voor ‘tekst’ aan het Latijnse woord ontleend. Het IJslands heeft echter naast texti het evenwoord lesmál ‘tekst’, letterlijk ‘leesspraak, leestaal’. Het Hongaars is een andere uitzondering; het gewone woord voor ‘tekst’ is daar szöveg, een afleiding bij het werkwoord sző ‘weven’.
In het bedenken van een Nederlands evenwoord voor tekst kan voorbeeld worden genomen aan de opbouw van textus en szöveg. De tekst als ‘weefsel’ is het uitgangspunt. Wel, het is niet moeilijk om een afleiding bij de wortel van weven te bedenken: zoals braak bij breken en zoals gave bij geven, zo kan waaf (of wave) bij weven worden gemaakt. De doorzichtigheid en bondigheid van waaf zijn zeer gunstig.
Indien we het IJslandse woord als voorbeeld nemen dan kunnen we misschien met een woord als lezen uit de voeten. De oorspronkelijke betekenis van lezen, ‘verzamelen, bijeenzamelen’, is nog in dichterlijke en gewestelijke taal te vinden. Wie een woord leest verzámelt dus eigenlijk de letters, neemt ze in zich op en ontvangt zo de boodschap. Zo is ook een tekst niets anders dan een verzameling woorden die men leest. En dan komen we vanzelf bij een afleiding als laas (of laze) bij lezen. Niet alleen heeft dit woord dezelfde voordelen van waaf, het lijkt ook op relaas, een begrip dat in betekenis verwant is.
Taaldacht 
Ook in de bijbel, zelfs in de nieuwste vertaling, wordt lezen nog gebruikt in de betekenis van verzamelen: aren lezen (Ruth 2,2)
Goed voorbeeld, dank. Ik heb er zelf ook nog even wat bijgezocht. Uit de Naardense Bijbel:
“Dan trekt er één uit naar het veld om groenten bijeen te lezen” (2 Koningen 4:39)
“De kinderen lezen stukken hout bijeen” (Jeremia 7:18)
“ze lezen toch geen druiven van doornen
of vijgen van distels?” (Matteüs 7:16)
Volgens mij heb ik ‘laas’ zelf ook ooit nog eens voorgesteld. Hij blijft even mooi als onrealistisch.
Ik kon laas niet terugvinden op de oude WvT-woordenlijst, maar ik heb wel het idee dat ik het woord al tijden ken.
En ja, of het realistisch is… Vast niet inderdaad, maar daar maak ik mij weinig druk om. Het is ook een kwestie van wilskracht en het hopen op een herleving van de dichterlijke tradities zoals we die van vroeger kennen, waar evenwoorden beter kunnen gedijen.
Klik.
En nog kan ik het niet vinden. Ik neem aan dat het onder “taalgerei” (in het menu) en dan onder “nieuwe woorden met klinkerwisseling” staat. Maar op die bladzijde staat behalve het kopje verder geen
tekstlaas.Op zich vind ik “tekst” nog niet zo storend. Houd wel even het onderscheid tussen het lezen van “Romeinse tekst” en het raden van roenen in de gaten. 😉
Ja, daar maak ik onderscheid tussen, maar ik denk wel dat waaf en laas op beide soorten van toepassing zijn.
Dat ben ik niet met je eens. Ik zie geen reden om daarin verandering aan te brengen.
Een roen rits je en raad je, die weef je niet en lees je niet.
Ja, als je het zo brengt, dan ben ik geneigd je gelijk te geven.
Tied um Grunneger roenen te roaden?
Bij lezen in de oorspronkelijke zin, zoals je die aangeeft, kennen wij tegenwoordig nog het woord uitgelezen in de betekenis ‘uitverkoren, voortreffelijk’. Ik weet niet volkomen te duiden hoe dit verband houdt met de betekenis ‘verzamelen’. Letterlijk zou ik zeggen uitverzameld, dat betekent zoveel als ‘klaar met verzamelen, en dit is het geworden’, of ‘het beste uit de verzameling’. Awel, hoe zie jij dit?
Dat is een heel mooie ja.
Een verouderde betekenis van lezen is ‘uitzoeken, m.n. uit een massa de slechte exemplaren wegnemen’. Vergelijk dat met een verouderde betekenis van uitlezen ‘uitkiezen, uitzoeken’. Wat uitgelezen is is dus inderdaad wat ‘uitverkoren’ (uit de verzameling) is.