Vraag hier te lande iemand of deze een kleine zin in het Zweeds of Noors kent en al gauw klinkt er jeg elsker deg (Noors) of jag älskar dig (Zweeds) – ‘Ik hou van jou.’ Die Scandinaviërs zouden zich ongetwijfeld een slechter visitekaartje kunnen voorstellen. Maar waarom onthouden Nederlanders vooral die zin? Het Hoge Noorden is voor de meesten hier toch niet echt het land van liefde en hartstocht. Al zullen velen zo’n kenmerkende Noorse hytte på fjellet –‘huisje in de bergen’– verdraaid romantisch vinden. Of wil de Nederlander domweg zijn beste zin gereed hebben, mocht hij ooit een mooie vrouw uit die streken tegen het lijf lopen?
Mijn vermoeden is dat het komt doordat jeg elsker deg in de meeste oren op de een of andere manier beter klinkt dan ik hou van jou. De Nederlandse liefdesverklaring schiet kennelijk jammerlijk in klank te kort. Ze wordt ook al jaren vaak verruild voor I love you. Voltrekt zich hier stilletjes een kleine ramp dat een volk bij zo’n innige en vertrouwelijke boodschap de moedertaal verloochent? Doch het moet gezegd worden: liefdesverklaringen lijken thans minder en minder innig en vertrouwelijk. Er wordt mee gesmeten alsof het sneeuwballen zijn: de getroffene, na enige pogingen tot ontwijken, voelt iets kouds en ongemakkelijks dat ook terstond uiteen valt. Maar het is dan ook niet echt menens; het gaat meer om de pret. Wee de liefde!
Vroeger had het Nederlands nog een werkwoord dat in oorsprong en gebruik nagenoeg gelijk was aan Engels to love. Dat was lieven. “Die zonder weerliefd lieft, in slavernye leeft, in knaghelijck ghequijn,” verzuchtte Rodenburg. Zal dat woord ooit bij stemmen wederkeren? Horen wij ooit nog in de straten een man tegen zijn vrouw ik lief je zeggen? Vast niet, maar ik ben dan ook best tevreden met ik hou van jou.
Maar nog even terug naar Noors å elske (en Zweeds att älska) ‘houden van’. Dat heeft namelijk nog een steelse verbinding met Nederland. Het woord is uiteindelijk een afleiding bij het Oudnoordse bijvoeglijk naamwoord elskr, dat ‘genegen’ betekende. Vanouds werd elskr geduid als een afleiding bij het Oudnoordse werkwoord ala ‘voeden, grootbrengen’. Maar volgens jongere duidingen is het een afleiding bij een zeer oud woord voor ‘vuur, brand’ dat is overgeleverd als Oernoords aila en Oudengels ál. Zo lijkt de oorspronkelijke betekenis van elskr dus ongeveer ‘vurig, warme gevoelens hebbende’.
Welnu, dit oude woord elskr bestaat ook in het Gronings, zij het met een andere vorm en betekenis: eelsk. Wie eelsk is wil opvallen, is aanstellerig en probeert iets te graag iedereens lieveling te zijn. Een eelskerd is een slijmerige hartensteler. Het zijn overigens vooral meisjes die zo worden genoemd; vandaar vaste verbindingen als eelsk wicht en eelske medde.
U kunt zich inmiddels voorstellen dat jeg elsker deg een andere lading heeft voor Groninger oren.
Taaldacht 
Leuk stuk. Hoe oud is het woord (on) elska bij benadering? Is het uit een substraat?
AEW voert de e terug op pgm *a (< *aliska) maar voegt eraan toe dat de etymologie onzeker is.
Van oudnoords eldr 'vuur' noemt (onze) Jan de Vries de etymologie al evenzeer onzeker. De e van eldr voert hij (AEW) terug op pgm ai (*aila < aiðla). Hierbij durft de auteur het aan een idg reco aan te bieden (idg *aidh ‘branden’), wat naar zijn gevoel natuurlijk een (stok)oud werkwoord is. De moderne etymoloog zal op zoek gaan naar een substraatherkomst, want daar is dit woord oud genoeg voor.
(Als elska hiervan komt, zal het (een stuk) jonger zijn dan wanneer het van *aliska komt, want dan is het puur metonymisch! In het geval elska van *aliska < *ala ‘(op)voeden’ komt kun je het bijna letterlijk nemen: Je geliefde een maaltje Aal aanbieden). geplaatst 110609
Nou, Bjorvand & Lindeman verwerpen de duiding dat Oudnoords elskr van Oernoords *aliskaR (of Oudgermaans *aliskaz) komt. Zij gaan ervan uit dat het van Oudgermaans *ailiskaz komt, een afleiding bij *ailam (> Oudengels ál). Een andere, werkwoordelijke afleiding bij dat oude woord is dan *ailjan- ‘doen ontvlammen’ (> Oudengels ælan). Het voltooid deelwoord daarvan, *ailidaz, leidde vervolgens weer tot Oudnoords eldr ‘vuur, brand’, Oudengels æled id. en Oudsaksisch ēld id.
In het Afrikaans hoort men weer “Ek lief jou”, waar ze eigenlijk “Ek is lief vir jou” hebben. “Lieven” als overgankelijk werkwoord vind je daar – net als in het Nederlands – dan ook terug in verleden en tegenwoordige deelwoorden:
gelief / geliefde
vaderlandsliewend
waarheidsliewend
mensliewend,
enz.
Om in de sfeer te komen van ‘lieven’ als nieuwerwets, overgankelijk werkwoord, hier het lied “Ek lief jou”, door Kurt Darren:
😉
Ah natuurlijk, in het Nederlands hebben we ook vaderlandslievend, waarheidlievend en menslievend! Helemaal niet bij stil gestaan.
Het WNT heeft nog aardig wat van die woorden die op -lievend eindigen. Zeldzaam en/of verouderd, dat wel, maar voor iedereen nog goed te begrijpen. Wat dacht je bijvoorbeeld van taallievend of rijmlievend?
En nu we het toch over zwinzers (‘muzikanten’) hebben, wat te denken van de Lollievende Misdadigers als vertaling van… ? 😉
Zou zelf ‘lieven’ wel verkiezen boven ‘houden van’. Laatste is mij wat te lang en mist bovendien de vormverbinding met ‘liefde’. Bovendien heeft het etymologisch gezien een wat nare bezittelijke bijklank.
Daar zeg je wat.
Al was oorspronkelijk gezien de bezitter het voorwerp. Dat wil zeggen, de betekenis van houden van heeft zich ontwikkeld van ‘iets in leen hebben van’ (dan wel ‘iemands vazal zijn’) naar ‘om iemand geven’ naar ‘iemand beminnen’. Aldus het Van Dale Etymologisch woordenboek.
Dus van iemand houden is ‘eigenlijk’ iets van iemand bij zich houden.
Hm, dan hoop ik maar dat de Van Dale gelijk heeft. Bij Eng. ‘hold’ wordt namelijk een etymologie voorgesteld vanuit P.Gm *khaldanan = ‘to keep, tend, watch over (as cattle).’
Dat klopt ook wel.
Houden is oorspronkelijk ‘(vee) hoeden’ en vandaar ‘bewaren’ enz.
Houden van is ‘(iets) bewaren van (iemand)’, ‘(iets) in leen hebben van (iemand)’.
Dank Olivier.
Formeel kun je inderdaad óók de kant van B&L op.
Ik zet echter grote vragen bij de semasiologie. Lees maar eens in Hellquist 1922
http://runeberg.org/svetym/index.htm
Dat älskaaien doen de Zweden nog niet zo lang vol vuur.