Hoewel de onlangs verschenen opening van Peter Jacksons Hobbit-trilogie de nodige Hollywood-clichés bevat, zijn sommige scènes het overdenken waard . Zo spreekt Gandalf de Grijze op zeker moment de volgende woorden:

I’ve found it is the small things, everyday deeds of normal folk, that keep the darkness at bay — simple acts of kindness and love.

Aanvankelijk klonk deze uitspraak mij weinig geloofwaardig in de oren, in een film waarin de bescheiden avonturen van Tolkiens verhaal opgeblazen worden tot epische heldendaden. Gandalf wijst hier uiteraard, voor wie het verhaal kent, vooruit naar Bilbo’s mededogen voor Gollum. Maar tegelijkertijd gaan zijn woorden ver terug, naar een Britse dichter die eeuwen geleden leefde.

William Wordsworth was het, die in 1798 met zijn gedicht Tintern Abbey het startschot gaf voor de Engelse Romantiek. Hij schreef hoe hij als kind de vreugde en vrijheid van de wilde natuur had gekend, en hoe herinneringen aan die tijd nog altijd zijn innerlijk leven vormden. Bovendien, zo schreef hij, waren zijn vroege ervaringen van bepalende invloed op wat hij noemde:

That best portion of a good man’s life;
His little, nameless, unremembered acts
Of kindness and of love.

Wordsworth zette zich in deze en andere gedichten af tegen de vorige generatie, die zijn blik vooral richtte op de grootse heroïek van klassieke verhalen. Dat de overeenkomst met Gandalfs woordkeuze niet berust op toeval, wordt bovendien ondersteund door het feit dat dezelfde Gandalf-Ian McKellen met zijn diepe basstem verantwoordelijk was voor een audio-opname van Wordsworths poëzie.

De verwijzing naar Tintern Abbey is nog interessant om een andere reden. Wordsworth zaaide namelijk de kiem voor een nieuwe beleving van de schoonheid van de natuur, die in het werk van latere Romantici uitgroeide tot een bijna religieuze opvatting: van Byrons beroemde regels ‘there is a pleasure in the pathless woods…’ tot Shelleys aanhef ‘Earth, ocean, air, beloved brotherhood!’. Maar ook in Tolkiens werk zijn de vruchten van de Romantische natuurbeleving terug te vinden, en zelfs in de beeldentaal van films als Avator en Into the wild. Het is geen toeval dat laatstgenoemde film opent met de zoeven aangehaalde regels van Byron.

Ook in The Hobbit wordt de kijker met indrukwekkende beelden aangezet tot een bewondering van verheven natuurschoon. Een interessante toevoeging van Peter Jackson en de zijnen is daarbij het verhaal van de tovenaar Radagast, die ten strijde trekt tegen de vervuiling en minachting van zijn geliefde planten en dieren. Zo leeft de Romantische natuurtraditie op het witte scherm voort, met dien verstande dat Wordsworth en Tolkien het lang geleden al eens waren, dat de diepte van de taal en de verbeelding ons dichter bij het wezen van de natuur brengen dan platte – nou goed: driedimensionale – beelden, hoe indrukwekkend ook.