Sommige woorden doen zo vertrouwd aan dat we er gemakkelijk vanuit gaan dat ze inheems zijn. Piekeren is zo’n woord. Op het eerste gezicht valt het nauwelijks uit de toon tussen oer-Hollandse werkwoorden als kietelen en kieperen. Maar als we even over de grenzen kijken, vinden we verrassend weinig verwanten. In de ons omringende landen wordt heel wat af gebroed en gerumineerd, maar van piekeren is weinig sprake.
Wat blijkt: piekeren komt uit een bijzonder hoofdstuk van onze vaderlandse geschiedenis, dat we niet delen met onze buurlanden. Het is ontleend aan Maleis pikir, dat overleggen of overdenken betekent, en het herinnert aan de Indonesische kolonisatie. Maar piekeren vertelt ook een verhaal over de geschiedenis daarvóór. Want pikir is op zijn beurt ontleend aan fikr, Arabisch voor denken, dat ten tijde van de Islamisering (ca. 1200-1600) meereisde naar Indonesië.
Soebatten is nog zo’n woord dat van oorsprong Arabisch is en via een Indonesische omweg onze taal bereikte. Maleis sobat (Arabisch suhbat) betekent vriend. Het werd kennelijk veelvuldig gebezigd om bij iemand in het gevlei te komen. Inmiddels wordt soebatten volgens mij ook algemener gebruikt voor onderhandelingen die tamelijk stroef en inefficiënt verlopen.
De negatieve bijklank van beide woorden – en ook van bakkeleien – doet vermoeden dat de pragmatische Nederlander niet zo’n liefhebber was van de Indonesische manier van handeldrijven: van hun gepieker, gesoebat en gebakkelei. Met de kennis van nu zouden we echter wensen dat de kolonisatoren zelf – met hun VOC-mentaliteit – wat meer gepiekerd hadden alvorens ze met bruut geweld de eilanden veroverden en vele eeuwen van Nederlands-Indische wantoestanden inluidden.
Taaldacht 
Weer wat geleerd! =)
Piekeren en bakkeleien ken ik wel, voornamelijk van m’n opa, maar van soebatten heb ik nog nooit gehoord. Door wie en waar wordt dit woord gebruikt?
Ik ook, mede dankzij de prachtige Etymologiebank. Volgens mij wordt soebatten vooral vaak zelfstandig gebruikt, als in: na lang soebatten is er eindelijk een kabinet gevormd. In het dagelijks leven kom ik het veel minder tegen dan in nieuwsberichten. Maar wellicht zijn er andere lezers die wel dagelijks soebatten.
Rumineren komt bij ons niet meer voor, wel broeden.
Ik wil er niet over tobben of dubben, maar dat ‘piekeren’ delen ze in Nederland toch met één buurland, België/Vlaanderen, wat ik op zich eigenaardig vind, want wij hebben geen uitstaans gehad met Maleisië. Het zal langzaam over de noordelijke grens van Vlaanderen hebben gedruppeld tot in de oren van ons, zuiderlingen. Dat piekeren is in West-Vlaanderen wel pie’ern (met glottisslag) geworden. Ik twijfel niet om over iets te malen, maar weifel om het woord ‘mieren’ te gebruiken. Het komt mij voor als een verengde betekenis van piekeren die iets te noords aanvoelt. Als mijn gedachten wat nazinderen, ontdek ik bij ons ook de woorden ‘pra(c)tikeren’ en ‘prakkiseren’ (uit ofr. pra(c)tiquer) dat door de mazen van ons zuidelijk grensnet is geglipt en stilletjes een Nederlandstalig kleedje kreeg aangemeten.
Ha, ik vroeg me al af of piekeren ook zuidelijker gebruikt wordt. Bedankt voor alle aanvullende anderlingen; het is toch eigenaardig hoeveel woorden we hebben voor een denkactiviteit die ons niet per se vruchtbaar lijkt. Ik kom zo al op: tobben/ dubben/piekeren/prakkiseren/kniezen/peinzen/herkauwen/wikken.
Piekeren komt bij ons wel het meeste voor, vast ook omdat de dames en heren psychologen zich over dit woord ontfermd hebben. In het Engels wordt hiervoor overigens worry gebruikt, wat toch een andere betekenis heeft; daar zit namelijk meer angst voor een mogelijke gebeurtenis bij (I worry that…). Nu ik toch even bij Engelse varianten stilsta, zou ik graag ook nog het mooie to ponder noemen, dat een veel positievere bijklank heeft.
Mooi! Ik pieker me rot maar van waar halen we onze ‘muizenissen’? In Vlaanderen wordt trouwens over het algemeen (in de omgangstaal) weinig ‘gepiekerd’ maar des te meer ‘gestudeerd’, niet ‘over’ maar ‘op’ iets (op wat zit ge nu weer te studeren?). Vlamingen hebben ook wel eens last van ‘hoofdbrekens’ of ze ‘zitten op een weer’ en als het echt moeilijk zit, pijnigen ze zelfs hun hersenen. Gaan Nederlanders ook zo diep? De Engelse taal is op vele punten schatplichtig aan de taal van de oude kolonisator, de Romeinen, zo ook ‘ponder’ dat mijns inziens meer van doen heeft met ‘overwegen’, ‘afwegen’, ‘in de weegschaal leggen’ dan met het lastiger, meer pijnlijk overkomende ‘piekeren’.
Ah, ‘muizenissen’, dat is ook een interessant woord. ‘Studeren’ was ik nog niet op gekomen, maar inderdaad, ik kom het wel eens tegen in Vlaamse teksten. Wij in Nederland hebben wel eens last van ‘hoofdbrekens’ maar zover ik weet ‘zitten’ we nooit ‘op een weer’. En ja, ‘ponder’ is minder pijnlijk dan ‘piekeren’ maar het is ook minder afkeurend. Het lijkt alsof wij nuchtere Nederlanders niet zoveel op hebben met hen die lang en diepgaand denken, oftewel met ‘piekeraars’.