Vlug, zonder het op te zoeken: hoe heet de kunst van het zó gooien van platte stenen dat ze huppelen over het water voordat ze zinken?

Velen van u zullen het niet weten of op zijn minst even goed na moeten denken. Het zal ook niet een wijdverbreid tijdverdrijf zijn in de Lage Landen, al kent iedereen het. En in het verleden was het kennelijk niet anders, want er is heel vaak een nieuw woord voor bedacht, als ware men niet zelden verlegen om één.

Bekende woorden zijn keilen, ketsen, kassen, kiskassen, plisje-plasje gooien en ook het laten zeilen en scheren van steentjes langs het water. Andere benamingen zijn keilderen, zeilderen, kitsen, kitsketsen, stipstappen, botten, pleien en slidderen. Of wat dacht u van haantjes en kiekjes maken of het bijzonder zakelijke puidetje-paddetje-waterslag smijten? Ernstige zaken vergen immers ernstige woorden. In het waterrijke Friesland is door de jaren heen ook heel wat versleten, waaronder flikkerje, platjesaaie, sjurrelje, skûdelje, skulferje, slierkje, snjirkje, snjitterje en zowel sweltsjepikke als sweltsjetippe.

Zoals gezegd, aangezien er almaar nieuwe woorden zijn bedacht voor deze handeling is het onwaarschijnlijk dat enig ervan werkelijk oud is, in deze betekenis althans. Toch doet kiskassen de oren spitsen bij de woordengekken onder ons. Ja, het lijkt klankschilderend of een nevenvorm van ketsen en dergelijke, maar er valt een andere herkomst voor te bedenken.

Allereerst, kiskassen is vanouds beperkt tot het noorden van Nederland. Hogelandster Gronings kiskern lijkt er een verbastering van, hetgeen op hogere ouderdom wijze. In het Drents komen naast kiskassen ook de vormen kistkasten en kiskasten voor en dan wordt het opeens een stuk belangwekkender. Het tweede lid kasten lijkt namelijk verdraaid veel op Oudnoords kasta ‘werpen, gooien’, dat voortleeft als Zweeds kasta, Deens kaste, Noors kaste en IJslands kasta, en dat door het Engels is ontleend als to cast. Het eerste lid kis komt ondertussen overeen met Duits Kies ‘kleine, vooral ronde steen’, dat langs Middelhoogduits kis afkomstig is van Oudgermaans *kisą ‘kleine, afgeronde steen’. Van diens verkleinvorm *kisilą komt Middelnederlands kesel en uiteindelijk Nederlands kiezel, waarbij overigens de -ie- door Limburgse of Hoogduitse invloed is gekomen.

Kiskassen –of beter kiskasten– is dan letterlijk ‘rond steentje werpen’. Toeval? Waarschijnlijk. Maar wel een mooie!

Welk woord gebruikt u voor deze edele bezigheid?