Stilletjes Duits
Toen vorig jaar opnieuw een lijst met Duitse woorden in het Nederlands werd aangeboden schitterde wederom dat ene woord door zijn afwezigheid. Een dat niet als Duits gevoeld wordt, niet eens als leenwoord ervaren wordt, maar wel degelijk ooit uit het Duits gekomen is. Dat woord is uiteraard zich. Het is te vergelijken met het zeggen van ich in stede van ik. Lees verder “Stilletjes Duits”
De aderen, de adem
Erbij nadenken hoeft niet en tellen heeft geen zin: door aderen wordt telkens bloed geslagen en adem drijft steeds weer het lichaam in en uit. Het gaat maar door in oneven regelmaat, als een klok die twee tekens van leven blijft geven, tot die ene dag dat beide stoppen. Is het dan toeval dat de woorden ader en adem zo op elkaar lijken? Lees verder “De aderen, de adem”
Eresburg endi Irminsúl
Op een groene heuvel in het Sauerland in het jaar 772 verdedigen de heidense Saksen met hand en tand de belangrijke Eresburg tegen de Franken onder koning Karel, die kort tevoren de oorlog heeft verklaard. Hij weet haar te veroveren en verwoest ook gelijk een van de heiligste heiligdommen der Saksen: de Irminsúl. De burcht blijft betwist en wisselt nog enkele malen van hand, maar Karel behaalt de laatste zege en laat er een kerk bouwen. Van de naam Irminsúl is de godsdienstige betekenis bekend, maar ook Eresburg zou een belangrijk aandenken aan de voorchristelijke wereld kunnen bewaren. Lees verder “Eresburg endi Irminsúl”
De bever in de weer
Ze knagen om, slepen aan en bouwen buitengewoon indrukwekkende werken in en aan het water. Er zijn weinig dieren in Middelgaard die zo duidelijk hun verstand en nijverheid tonen als bevers. En er zijn weinig dieren met een naam als de hunne, want bever, van Oudgermaans *beburaz, is een van de zeldzame gevallen in onze taal van woordvorming door klankherhaling. Lees verder “De bever in de weer”
Een stel in een woord
De tauw—de onderliggende schikking van het bestaan—behelst tegenstelling en wederzijdse afhankelijkheid, waarbij het ene door het andere betekenis heeft. Zo weten wij wat warm is omdat wij koud kennen, en andersom. In de oude Zijderijkse wijsbegeerte wordt zulke tweeheid gevat in het bekende begrip yīnyáng, oftewel ‘donker en licht’. Niet toevallig is dat woord het toonbeeld van een stelwoord, zoals ook Gronings voaiemoeke ‘vader en moeder’ en Oudindisch dyāvāpṛthivī ‘hemel en aarde’. Lees verder “Een stel in een woord”
Het geheim van Nistelrode
Ergens in de derde eeuw worden dertig delen bronzen wijnvaatwerk begraven op een plek in wat nu Noord-Brabant is. Het geheel is van Romeinse maak, met een afbeelding van de machtige held Herculēs op een van de schalen. Is het een godenoffer van een rijke boer of is het vlug verstopt voor groepen Germanen die deze grensstreek van het inmiddels wankele Rijk teisteren? Dat zal altijd een vraag blijven. Wel kunnen we bedenken waarom dit oord later Nistelrode heet: daarin schuile een vergeten woord voor een windrichting. Lees verder “Het geheim van Nistelrode”
Een woerd in het water
Terwijl zijn gade goed beschut is met haar bruin-en-vaal gevlekte veren heeft mijnheer eend een werkelijk stralend groene bol op zijn lichte romp. We zijn aan hem gewend, maar eerlijk gezegd kan hij zich meten met de mooiste vogels in oerwouden ver van hier. Met enig recht valt dan te vermoeden dat de naam woerd naar zijn opvallende uiterlijk verwijst. Dat geldt immers ook voor erpel, zoals hij heet in delen van Vlaanderen en Duitsland. Lees verder “Een woerd in het water”
