De wijsgeer Siddhārtha Gautama werd beroemd onder de benaming buddha, het voltooid deelwoord van Sanskriet bódhati ‘gewaarworden’. Dat werkwoord is een evenknie van ons bieden, zoveel is bekend. Doch in onze streken bestond wellicht ook een evenknie van buddha zelf—als naam. Lees verder “Boeddha in het Nederlands”
Bij aankomst te India in de zestiende eeuw zagen zendelingen gelijkenissen tussen Europese talen en het Sanskriet, die plechtige oude spraak. Inderdaad, ze zijn verwant gebleken. En nader beschouwd heeft het Germaans misschien wel meer woorden met het Sanskriet gemeen dan met het Latijn. Lees verder “Dezelfde vlam brandt van India tot IJsland”
Eenzaamheid, verlatenheid, onherbergzaamheid, woestenij—er bestond ooit een enkel woord voor: eenode, de evenknie van Duits Einöde. Met zijn vergang werd ook een bijzonder achtervoegsel weer wat zeldzamer, een dat ook buiten het Germaans aan te wijzen is, bijvoorbeeld in Latijn barbātus ‘bebaard’. Lees verder “Wat een eenode”
Met overzichten die aan kleine schoolborden doen denken wordt op de jonge webstede Taal aan de wandel stapsgewijs de ene na de andere ontwikkeling in de Germaanse en Romaanse talen inzichtelijk gemaakt. Wij spraken met de man achter deze vlotte veldtocht voor de taalkunde: Yoïn van Spijk. Lees verder “Wat vragen voor Yoïn van Spijk”
Mocht het huis Oranje-Nassau vallen, wijken voor het mijne bij de gunst des hogen hemels onder heilig recht, dan zal mijn gade, moeder mijner telgen, waarlijk geen koningin maar kwaan heten. Zo is het besloten. Of zo zie ik het voor me. Hoe dan ook verdient onze Nederlandse evenknie van Engels queen een hand uit de vergetelheid, want het is een woord met een rijk verleden. Lees verder “Engels queen, Nederlands kwaan“
Door scheiding komt verscheidenheid: een wordt een en ander en vandaar de vele zaken en wezens die er zijn—met verschillen en gelijkenissen. Zulk is de tauw, de ondoorgrondelijke schikking des bestaans. Door scheiding zijn ook tegenhangers, tweelingen en andere evenbeelden mogelijk, een waarheid die vervat zij in enkele oude, onderling verwante woorden en namen, waaronder Latijn geminus, Oudnoords Ymir en Fries Jimme. Lees verder “De een zoals de ander”
In het jaar 1066 kwam de wijkingtijd voorgoed ten einde toen een Noors leger van vele duizenden zielen op Engelse bodem werd verrast en verslagen in wat in eigen taal een orrosta genoemd werd. Dat Oudnoordse woord voor ‘veldslag, strijd’ staat te boek als van onbekende herkomst maar blijkt goed te begrijpen als een evenknie van ons eigen ernst. Lees verder “Strijd is bittere ernst”
Eind 1922 weet de schilder en geneesheer Hendrik “de Wieger” Wiegersma een duizenden jaren oud grafveld bij Uden in Noord-Brabant van de vernietiging te redden: hij koopt het onderhavige heideland en laat het onderzoek beginnen in het volgende jaar. Sindsdien zijn daar heel wat urnen en bijgiften uit de vroege ijzertijd opgegraven. Uden, als een naam van hoge ouderdom, zou er wel eens een verwijzing naar kunnen zijn. Lees verder “Hete vuren te Uden in de vroege ijzertijd”
Geleerden hebben zich lang verwonderd over het bestaan van Brabant. De naam dan. Het is duidelijk een verbastering van wat in volle vorm Braakbant zou luiden, kennelijk met braak in de zin van ‘onbebouwd, onbeploegd’ en daarmee een herinnering aan een tijd van leegloop toen het Romeinse Rijk aftakelde. Maar bant is niet helemaal duidelijk, behalve dat het in en om de Lage Landen naar een streek of gebied van een wisse aard kon verwijzen. Lees verder “Brabant en andere banten”
Ver naar het oosten nabij het Baikalmeer in Siberië, voorbij de mist van wel honderd eeuwen, spraken jagers en verzamelaars een taal waaraan de meeste talen in Eurazië ontsprongen zijn, van de Germaanse aan de ene zijde tot het Japans aan de andere. Aan woordenschat is het minder te herkennen dan aan de uitgangen eer die afsleten. Zo betoogt een minderheid van geleerden, waaronder de Nederlandse taalkundige Frederik Kortlandt. Lees verder “Oorsprong van de Japans-Germaanse talen”
2021 is het Jaar van de Otter volgens de Nederlandse Zoogdiervereniging. Het gaat goed met deze dolende waterbunzingen sinds hun herintrede na een jammerlijk uitsterven in 1988. Betrekkelijk goed althans, want met minder dan vijfhonderd zielen hebben ze nog een lange weg te gaan in en om deze meren en stromen. Maar ze horen hier thuis en dragen een van de oudste diernamen die onze taal bezit. Lees verder “Een wakkere waterling”
In Ridley Scotts rijkelijk geschapen meesterwerk Blade Runner (1982) is de jacht geopend op een groep replicants—kunstmatige mensen bedoeld voor arbeid—die na een buitenwereldse opstand naar Aarde is gekomen. Leider Roy Batty, onvergetelijk gespeeld door Rutger Hauer, zoekt hun maker en wil van hem een langer leven, meer dan de enkele jaren die hun ontwerp toelaat. Het is een toekomstverhaal, maar het rijmt met de tijd dat men geloofde in een hogere macht die de lengte van ons leven bescheert, zij die God of het lot. Lees verder “De tijd die ons toebedeeld is”
Taaldacht 