Zoals ik onlangs schreef raakte J.R.R. Tolkien bij het bedenken van namen en woorden in zijn zelfbedachte talen bezield door namen en woorden (en klanken) uit echte Europese talen. Hoe kan het ook anders? In dit stuk zou ik graag twee zwaarden en hun namen met elkaar willen vergelijken. De gelijkenis is niet volkomen, maar treffend genoeg. Het ene zwaard is uit het Midden-Aarde van Tolkien, het andere uit het Midden-Aarde van de Karelepiek.

Lang geleden in Midden-Aarde, zoals beschreven door Tolkien, smeedde de dwerg Telchar van Nogrod, een beroemd wapensmid, het zwaard Narsil ‘vlammend wit licht’. Wie het zwaard als eerste had is onbekend, maar het is Elendil de Hoge Koning van Arnor en Gondor die het gebruikt tegen Sauron de Duistere Heer tijdens het beleg van Barad-dûr. Sauron slaat het zwaard in stukken, en Elendil wordt gedood. Maar diens zoon Isildur slaagt erin om met wat rest van het zwaard de vingers van Sauron af te houwen, die daarop de Ene Ring verliest en zo ook zijn lichaam. De scherven van Narsil worden duizenden jaren bewaard totdat ze hersmeed worden tot een nieuw zwaard: Andúril, de ‘Vlam van het Westen’. Het is Elendils erve, Aragorn zoon van Arathorn, die dit zwaard opneemt en zo zijn koningschap bevestigt en de val van Gondor weet te voorkomen.

Weer duizenden jaren later, zoals te lezen in het Roelandslied, zijn de christelijke Franken onder Karel de Grote verwikkeld in een bittere strijd met de islamitische Moren van het veroverde Spanje. Na het tekenen van de vrede keert Karel met zijn leger terug naar zijn Frankrijk. Diens achterhoede, onder leiding van Karels voornaamste paladijn Roeland, wordt echter in de pas van Roncevaux door de Moren in een hinderlaag gelokt. Roelands wijze vriend en medepaladijn Olivier vraagt hem op zijn hoorn Olifant te blazen, om de rest van het leger op te roepen, maar Roeland is dolkoen en weigert. Allen vallen en Roeland sterft naast zijn hoorn Olifant en zijn zwaard Durandal.

U ziet: Andúril en Durandal. Twee voorname zwaarden in Midden-Aarde. De overeenkomst in klank is niet volkomen, maar treffend genoeg, en zal geen toeval zijn. De betekenis van de eerste naam is bekend en is hierboven gegeven. Maar wat betekent Durandal? Op de Franse versie van het weliswaar niet altijd even betrouwbare Wikipedia staat een aannemelijke verklaring: Durandal is niets anders dan een Oudfrankische vorm van Nederlands Doorndal, de vertaling van Roncevaux, de voornoemde plaats waar Roeland en de achterhoede werden aangevallen en gedood. Karel de Grote en zijn trouwe ridders spraken namelijk niet alleen Latijn, maar ook de Germaanse taal van hun voorouders.

De namen der zwaarden van Midden-Aarde, zij spreken tot de verbeelding.