Een van de dingen waar ik boos van ga kijken is de volstrekt onbezonnen wijze waarop de meeste fantasy-schrijvers namen lijken te bedenken voor de personages en zaken in hun boeken. Ik zie voor me hoe zo’n schrijver achterover gaat zitten, met blik naar linksboven en mond open, en een naam uit de lucht grijpt die ‘wel fantasy-achtig klinkt’, zonder zich te bekommeren om enige betekenis, om vervolgens met de tong tegen de onderlip in een welpige drift de naam in het verhaal te hameren.
Het is dan ook een van de redenen dat ik nooit fantasy lees. (Wie weet hier trouwens een evenwoord voor?) Ik heb weliswaar alle grote werken van J.R.R. Tolkien gelezen, maar die beschouw ik niet als fantasy, maar meer als fictieve mythen en sagen of iets dergelijks. Grapjassen zullen zeggen dat mythen en sagen altijd fictief zijn, maar dat terzijde.
Sinds The Hobbit, en al helemaal sinds The Lord of the Rings, hebben schrijvers in Tolkiens voetsporen gezocht te treden, maar de meesten nemen geen voorbeeld aan een van de dingen waar Tolkien juist zo mee weet te overtuigen: de zorg voor de namen in zijn werken. Iedere naam in Midden-Aarde betékent iets, heeft een etymologie; heeft een geschiedenis waardoor deze op een natuurlijke wijze in de wereld aldaar past. Iedere naam is een naam die uit een taal voortkomt, waardoor er samenhang is tussen de verschillende namen en deze ook zeker niet uit de lucht gegrepen lijken.
De namen die de elven dragen komen voort uit de twee talen die Tolkien voor de elven heeft ontworpen. Tolkien legt het zelf het beste uit:
But to those creatures which in English I call misleadingly Elves are assigned two related languages more nearly completed, whose history is written, and whose forms (representing two different sides of my own linguistic taste) are deduced scientifically from a common origin. Out of these languages are made nearly all the names that appear in my legends. This gives a certain character (a cohesion, and consistency of linguistic style, and an illusion of historicity) to the nomenclature, or so I believe, that is markedly lacking in other comparable things. Not all will feel this as important as I do, since I am cursed by acute sensibility in such matter.
Een goed voorbeeld, daarentegen, van iemand die volledig de plank misslaat is Christopher Paolini, de jonge schrijver van het boek Eragon en vervolgen. Enkele jaren geleden heb ik mezelf grootoogd en kijkwillig naar de verfilming van Eragon laten leiden. In zijn jacht de ervaring van het lezen van Tolkiens werken te benaderen heeft Paolini zich driftig berust in een oppervlakkige nabootsing van Tolkiens gelaagde en met zorg samengestelde namenschat. Het is kitsch van de bovenste plank. Sommige van de namen waar Paolini mee op de proppen is gekomen zijn overigens nagenoeg kopieën van die van Tolkien. De naam van het hoofdpersonage, Eragon zelf, is het voornaamste voorbeeld. Van eerbetoon naar Tolkien is geen sprake, gezien de veelvuldigheid waarmee Paolini gelijkende namen heeft beraamd en zoals gezegd de afwezigheid van betekenis. Dat het Paolini dan nóg niet lukt om een samenhang te kweken tussen de namen in zijn werken is te groter nood.
Maar goed, een overtuigende namenschat maken is uiteraard veel werk. Tolkien heeft er dan ook uitzonderlijk veel tijd aan besteed. Maar voor hem waren de namen dan ook vaak het uitgangspunt van een verhaal. En ook hij zal de (klanken van) namen uit de lucht hebben gegrepen, omdat ze hem mooi en aangenaam voorkwamen, maar die namen moesten vervolgens –wat klank en herkomst betreft– wel duidelijk passen in de taal waar ze bij hoorden, anders zou het verhaal veel minder weten te overtuigen.
Taaldacht 
Eragon is in meer dan een opzicht een draak van een film. Misschien dat de boeken beter zijn, maar de film is net zoiets als een voorgemaakte pannenkoek: wel te eten, mits je goede stroop toevoegt. De goede stroop is dan, wat mij aangaat, mijn fantasie en verzinning eromheen.
Wel indrukwekkend vond ik de boze tovenaar met zijn duister gedrocht…er waren momenten dat ik wenste dat hij winnen zou. 😛
De namen…ik heb er geen een van onthouden en de naam van de film is “dragon”, maar dan met een andere letter. Je moet maar durven.
Die stroop is steeds vaker onontbeerlijk; allemachtig.
Ik kan me het gedrocht niet meer herinneren. Ik weet wel dat John Malkovich, die de boze tovenaar Galbatorix speelde, jaren geleden een rol in de film GoodFellas heeft afgeslagen en niet lang geleden zei: “It’s hard to explain why you end up in Eragon and not GoodFellas.”
Waarbij ik moet zeggen dat ik van die laatste film ook geen groot liefhebber ben.
Het smeden van Eragon uit dragon is overigens duidelijk de vrucht van een inspannend en diepzinnig geestelijk proces.
Ik heb goede stroop. 😉
Ik doelde op Robert Carlyle, niet Malkovich. Die man had nauwelijks een kwade uitstraling.
Voor de schrijver van Eragon (en vele leeftijdsgenoten) is het misschien allemaal erg “hip” en “cool” enzo. Maar voor mij zit mijn “hip” prima waar die zit en “cool”?….lijken zijn cool en ik was nog niet van plan me tot het lijkendom te begeven.
Tja….ik vond Willow ook leuk vroeger…
Ja, ik haal nu allerlei personages door elkaar.
Willow heb ik als jongen nog in de bioscoop gezien; heeft toen veel indruk op me gemaakt. Ik wou zeggen: toevallig dat je erover begint, aangezien ik gisteren nog naar de muziek van die film heb zitten luisteren. Maar zo toevallig is het uiteraard niet, zo’n duidelijk voorbeeld van fantasy als die film is. Ook in Willow zitten veel gekunstelde namen. Als kind had ik dat niet in de gaten, maar nu is het me pijnlijk duidelijk. Er zitten wel meer… goedkope elementen in die film, maar kan hier en daar best overtuigen. De jongen in mij praat door.
Eragon is geschreven toen de jongen vijftien was. De fout zit ‘m bij de uitgever en de kopers, niet in het feit dat die knul toen nog geen hele wereld inclusief talen kon bouwen 😉
Je zou ook eens de boeken van George Martin kunnen proberen, waar Game of Thrones op is gebaseerd. Hij gaat niet zo grondig te werk als Tolkien, maar is dan ook geen taalkundige. Er zit wel een redelijke samenhang in namen, met als basis het middeleeuwse Europa.
Heb nog geen schrijver ontmoet die net zo ver is gegaan als Tolkien….
Toffe blog, trouwens! Super, die lijst met Germaanse naamstammen en naamregels.
Dank je, Friggja. Dit herinnert me eraan: ik wou nog eens een bladzijde maken met alleen de bekendste, gangbare namen.
En je hebt gelijk, we kunnen het de toen jonge Paolini ook niet te kwalijk nemen. Ik begrijp overigens dat zijn ouders de eerste uitgave van het eerste boek voor hun rekening hadden genomen.
De namenschat van George Martin vind ik… redelijk, voor iemand die inderdaad niet zo grondig te werk is gegaan. Afgezien daarvan, m.b.t. de verhalen zelf: ik heb een flink deel van de serie gezien, maar ben er uiteindelijk behoorlijk op afgeknapt.
Ik kan de serie niet goed beoordelen want ik heb het eerst de boeken gelezen. Dat maakt het kijken toch heel anders.
Ben benieuwd naar de lijst!