Onlangs werd mij gevraagd of ik een evenwoord voor synthesizer wist. Bij zo’n vraag begin ik meestal met een kijk in de geschiedenis en de opbouw van het leenwoord in kwestie en tracht ik een samenstelling of een afleiding te bedenken die zowel in inhoud als klank ‘klopt’ en bruikbaar is. Maar bij synthesizer ging ik terstond op zoek naar een klankwoord.

Een klankwoord, ook wel een klanknabootsing of een onomatopee genoemd, is een woord dat gevormd is naar het geluid dat het aangeduide maakt. Een van de bekendste klankwoorden is koekoek. Onder vogelnamen zijn dan ook betrekkelijk veel klankwoorden te vinden. Dat hoeft niet te verbazen, want vogels zijn vaak aan hun stem te herkennen en te onderscheiden. Vogels, wij loven u.

Hoe dan ook, een synthesizer is bij uitstek een luidend ding. Uiteraard, hij kan een verscheidenheid aan klanken voortbrengen, maar hij zal het meest gebruikt worden en het bekendst zijn om het soort klanken dat andere instrumenten níét kunnen voortbrengen. Zo wordt de synthesizer vaak gebruikt voor klanken die onafgebroken luiden en heel korte dan wel heel trage wendingen nemen. De synthesizer kan werkelijk een muur aan klank leveren. Een soundscape, of luidschap, van jewelste.

En met zulks in het achterhoofd, of wellicht meer in het onderbewuste, kwam ik na de vraag om een evenwoord voor synthesizer binnen enkele tellen op het klankwoord zwoezer.

Een zwoezer? Ja, een zwoezer. Zijn er varianten denkbaar? Ik hoor ze graag.

Klankwoorden zijn een groot goed. Gaat onze woordenschat uiteindelijk terug op een verzameling klankwoorden? Anders gezegd, spraken de eerste sprekers van taal enkel in klankwoorden en heeft dat geheel zich allengs ontwikkeld tot de woordenschat zoals wij dat heden kennen, waarbij de klank van een woord doorgaans weinig verband lijkt te hebben met hetgeen het aanduidt?

Misschien. Misschien is onze woordenschat inderdaad ‘verworden’ tot iets arbitrairs. Toch zit er nog aardig wat klanknabootsing in onze woordenschat. Denk (afgezien van zwoezer) bijvoorbeeld aan al die woorden die met zw- beginnen en dikwijls verband houden met een zwaaiende, zwiepende, zwierende beweging. Of neem de woorden die met sn- beginnen. En is het niet zo dat een klank als /b/ eerder ‘zachter’ of ‘ronder’ voorkomt dan bijvoorbeeld een klank als /k/? Uiteraard, we vinden een bal een bal omdat we dat ding nu eenmaal bij dat woord kennen, maar het woord en de klank bal past beter bij een bal dan een klankwoord als psirukki of lif of iets dergelijks.

Zwoezer dus.

Maar er was, in mijn verbeelding, destijds ook zwenter als woord voor ‘helikopter’. De zw- van de zwaaibeweging, de –went- van de wentelbeweging, en de ­-er omdat het een uitvoerend ding is. Zwenter.

Deelt u vooral uw eigen klankwoordvindingen mede.