Niet ver van het gehucht Hongerige Wolf in het oosten van Groningen zag ik twee jaar geleden iets zandgrijs wegschieten langs een akker: te groot voor een kat, te klein voor een wolf. Het kwam destijds niet in me op, maar het had best een goudjakhals kunnen zijn, want die is onlangs op beeld gevangen in het noorden van Groningen. Dit oprukkende dier verdient een betere naam.

Begin 2016 werd er voor het eerst een vastgelegd op beeld in Nederland—op de Veluwe—na hun opmerkelijk snelle en wijde verspreiding vanuit een oorspronkelijk veel oostelijker leefgebied dat strekt van de Balkan tot in Thailand. Omdat ze hier niet door de mens zijn uitgezet maar op eigen kracht gekomen zijn worden ze niet als exoot aangeduid.

Het is een schuweling die in omvang het midden houdt tussen vos en wolf maar in tegenstelling tot de wolf maar weinig ruimte nodig heeft en zich voedt met klein spul, van bessen tot hertenkalfjes. Geschat wordt dat er in Nederland plek is voor duizenden van deze zielen, die overigens net als wolven leven in roedels van ouders met hun jongen.

Van het woord jakhals weten we dat het langs een reeks talen tot ons is gekomen: het Frans (of Engels), het Turks, het Perzisch en oorspronkelijk het Oudindisch, waar het de vorm śṛgāláḥ had en op hetzelfde dier sloeg. In sommige woordenboeken wordt gesteld dat het eigenlijk ‘huiler’ betekent, maar het Etymologische Wörterbuch des Altindoarischen gaat uit van een Fremdwort uit een onbekende taal.

Het kan zijn dat de Nederlandse vorm jakhals is ontstaan door volksduiding naar de inheemse woorden jakken ‘hard lopen’ en hals—in de oude bijbetekenis ‘ziel’. Een andere mogelijkheid is dat het schriftelijk is overgenomen van een oude overgeleverde Engelse vorm jakhals. Maar keuze voor juist die vorm zou alsnog door het denken aan jakken en hals gekomen kunnen zijn.

Het is een weinig bekoorlijk woord. Mochten deze schelmen zich werkelijk vestigen in de Lage Landen, dan mogen we best een andere naam voor hen overwegen. Reeds in omloop zijn goudwolf en rietwolf, maar dat zijn meer gelegenheidsoplossingen in hun verwijzing naar een andere dieraard, zij het een nauw verwante.

Vanwege het kenmerkende gehuil stel ik voor om dit dier een holver te noemen, naar het werkwoord holveren ‘huilen, jammeren’, dat thans in verscheidene vormen beperkt is tot het Gronings, Drents, Gelders-Overijssels en Westfaals, maar vroeger een wijdere verbreiding in de Germaanse wereld gehad moet hebben.

De diepere herkomst daarvan is onwis. Misschien dat het verwant is aan welp, ouder *hwelpaz, dat vermoedelijk zelf ook oorspronkelijk zoveel als ‘huiler’ betekende. Of misschien dat het werkwoord vroeger ‘verlangen’ betekende en verwant is aan Oudgermaans *hlefaną ‘stelen’. Dat is niet gek, daar deze kleine rover vast wel eens kippen zal pikken.