Door scheiding komt verscheidenheid: een wordt een en ander en vandaar de vele zaken en wezens die er zijn—met verschillen en gelijkenissen. Zulk is de tauw, de ondoorgrondelijke schikking des bestaans. Door scheiding zijn ook tegenhangers, tweelingen en andere evenbeelden mogelijk, een waarheid die vervat zij in enkele oude, onderling verwante woorden en namen, waaronder Latijn geminus, Oudnoords Ymir en Fries Jimme. Lees verder “De een zoals de ander”
In het jaar 1066 kwam de wijkingtijd voorgoed ten einde toen een Noors leger van vele duizenden zielen op Engelse bodem werd verrast en verslagen in wat in eigen taal een orrosta genoemd werd. Dat Oudnoordse woord voor ‘veldslag, strijd’ staat te boek als van onbekende herkomst maar blijkt goed te begrijpen als een evenknie van ons eigen ernst. Lees verder “Strijd is bittere ernst”
Eind 1922 weet de schilder en geneesheer Hendrik “de Wieger” Wiegersma een duizenden jaren oud grafveld bij Uden in Noord-Brabant van de vernietiging te redden: hij koopt het onderhavige heideland en laat het onderzoek beginnen in het volgende jaar. Sindsdien zijn daar heel wat urnen en bijgiften uit de vroege ijzertijd opgegraven. Uden, als een naam van hoge ouderdom, zou er wel eens een verwijzing naar kunnen zijn. Lees verder “Hete vuren te Uden in de vroege ijzertijd”
Geleerden hebben zich lang verwonderd over het bestaan van Brabant. De naam dan. Het is duidelijk een verbastering van wat in volle vorm Braakbant zou luiden, kennelijk met braak in de zin van ‘onbebouwd, onbeploegd’ en daarmee een herinnering aan een tijd van leegloop toen het Romeinse Rijk aftakelde. Maar bant is niet helemaal duidelijk, behalve dat het in en om de Lage Landen naar een streek of gebied van een wisse aard kon verwijzen. Lees verder “Brabant en andere banten”
Ver naar het oosten nabij het Baikalmeer in Siberië, voorbij de mist van wel honderd eeuwen, spraken jagers en verzamelaars een taal waaraan de meeste talen in Eurazië ontsprongen zijn, van de Germaanse aan de ene zijde tot het Japans aan de andere. Aan woordenschat is het minder te herkennen dan aan de uitgangen eer die afsleten. Zo betoogt een minderheid van geleerden, waaronder de Nederlandse taalkundige Frederik Kortlandt. Lees verder “Oorsprong van de Japans-Germaanse talen”
2021 is het Jaar van de Otter volgens de Nederlandse Zoogdiervereniging. Het gaat goed met deze dolende waterbunzingen sinds hun herintrede na een jammerlijk uitsterven in 1988. Betrekkelijk goed althans, want met minder dan vijfhonderd zielen hebben ze nog een lange weg te gaan in en om deze meren en stromen. Maar ze horen hier thuis en dragen een van de oudste diernamen die onze taal bezit. Lees verder “Een wakkere waterling”
In Ridley Scotts rijkelijk geschapen meesterwerk Blade Runner (1982) is de jacht geopend op een groep replicants—kunstmatige mensen bedoeld voor arbeid—die na een buitenwereldse opstand naar Aarde is gekomen. Leider Roy Batty, onvergetelijk gespeeld door Rutger Hauer, zoekt hun maker en wil van hem een langer leven, meer dan de enkele jaren die hun ontwerp toelaat. Het is een toekomstverhaal, maar het rijmt met de tijd dat men geloofde in een hogere macht die de lengte van ons leven bescheert, zij die God of het lot. Lees verder “De tijd die ons toebedeeld is”
Zet uzelf neer met de warme drank van uw keuze zodra u de tijd heeft, want deze maand heeft de geachte Georg-August-Universität te Göttingen (sinds 1734) het zeer gemakkelijk gemaakt voor ieder die verdieping zoekt in de oude Indo-Europese talen, verwanten van ons eigen Nederlands. In reeksen van gedegen lessen op beeld—te volgen op een toegewijde webstede—geven verschillende deskundigen een inleiding tot onder meer de volgende spraken: Lees verder “Goede, vrije lessen in oude Indo-Europese talen”
In de zesde eeuw voor Chr. is de Noordse IJzertijd begonnen: van Nederland tot in Zweden gaan de Germanen eindelijk hun eigen ijzer winnen. Niet uit groeven in de bergen zoals de Kelten in het zuiden, maar uit de bodem langs beken en vlieten op de juiste plekken. Daar schuilen kluiten van ijzer, zand en klei die men met het nodige wassen en verhitten terugbrengt tot ruwijzer. Wij kennen deze kluiten en de grond waar ze in gevonden worden als oer. Dat zij de ongeziene evenknie van een Latijns woord voor een andere, dure stof. Lees verder “IJzer uit de grond”
We kennen hem nu vooral onder de vreemde, Griekse naam lynx, een wrange herinnering aan zijn verdwijning uit de Lage Landen en aan ons erbarmelijke geheugen. Hij was hier lang inheems, toen er nog plek voor hem was, met een Nederlandse naam van hoge ouderdom. Die luidt los en is de evenknie van Duits Luchs, zoals vos van Fuchs. Naar welk kenmerk van dit schitterende dier wordt hiermee verwezen? De zwarte kwasten van zijn oren misschien? Lees verder “Lang leve de los”
Erbij nadenken hoeft niet en tellen heeft geen zin: door aderen wordt telkens bloed geslagen en adem drijft steeds weer het lichaam in en uit. Het gaat maar door in oneven regelmaat, als een klok die twee tekens van leven blijft geven, tot die ene dag dat beide stoppen. Is het dan toeval dat de woorden ader en adem zo op elkaar lijken? Lees verder “De aderen, de adem”
Taaldacht 